Jiyanname

Ebdulsemed Mihemed Ebdulrehman Îbrahîm, ku bi (Ebdulsemed Bena û Ebdulsemed Mencel), tê nasîn, di 11 ê Adara sala 1913 an de li bajarê Koyê yê girêdayî Parêzgeha Hewlêrê hatiye dinê. Qonaxên xwendina seretayî, navîn û amadehiyê li wî bajarî xwendiye.

Di sala 1934 an de wek karmend li dadgeha şerî ya Resafe ya bajarê Bexdayê hatiye damezrandin. Di 11 ê Sibata 1968 an de li bajarê Bexdayê koça dawî kiriye û di 12 ê Sibata 1968 an de li goristana Kekon a li bajarokê Koyê hatiye veşartin. Zimanên Kurdî, Erebî, Farsî, Tirkî û Îngilîzî dizanibû.

Xebatname

Di sala 1932 an de bi berpirsên rojnameya (El-Ehalî) re karê siyasî kiriye ku di 2 ê Kanûna Duyemîn a 1932 an de li bajarê Bexdayê hatiye çapkirin û wek yekane rojnameya opozisyonê dihat hesibandin ku komunîstên wek Yûsif Selman (1901 - 1949) ku bi Fehîd, sekreterê Partiya Komunîst a Iraqê, dihat nasîn, ji bo wê dixebitîn. Di sala 1933 an de di nav damezrînerên Komeleya Ciwanan a ku bi Komeleya Ronakbîran li bajarokê Koyê yê girêdayî Parêzgeha Hewlêrê tê nasîn, bûye. Di sala 1933 an de di nav damezrînerên Komeleya Bîranîna Ciwanên Kurd li bajarê Bexdayê bûye. Di sala 1934 an de tevlî Hizba Komunîst a Iraqê bûye û piştgiriya nasandina Kurdan wek neteweyek û mafê serxwebûna Kurdistanê kiriye. Di sala 1935 an de tevlî refên Komeleya (El - Ehalî) bûye. Di dema xebata wî di refên Hizba Hîwa ya Kurd de, belavokeke Kurdî bi navê "Bilêse" li bajarokê Koyê belav kiriye. Di sala 1941 an de ji ber çalakiyên siyasî hatiye girtin û ji kar hatiye dûrxistin. Di destpêka sala 1942 an de wergera gotarekê ji bo piştgiriya tevgera jinan ji bo kovara Kurdî ya "Gelawêj" ku li Bexdayê hatiye çapkirin, nivîsiye.

Di sala 1946 an de yek ji berpirsên Partiya Dêmokrat  a Kurd li Parêzgeha Silêmaniyê bûye. Di sala 1946 an de beşek ji belavokên Partiya Dêmokrat  a Kurd bi destxeta wî bûye. Di salên (1947 - 1958) de mijûlî komkirina alîkariyên madî ji bazirganên Feylî yên Bexdayê ji bo girtiyên Barzanî bûye. Di 18 ê Hezîrana 1947 an de bi rêya Mihemed Seîd Mîrza Mecîd Hac Ehmed (1904 - 1959) ku bi Seîd Qezaz tê nasîn, destûr jê re hatiye dayîn ku wek nivîskarekî şer'î şeva dawî ya jiyana her çar efserên şehîd – Îzet Ebdulazîz Ebdullatîf (1912 - 1947) ku bi Îzet Kêtanî tê nasîn, Mistefa Mistefa (1912 - 1947) ku bi Mistefa Xoşnaw tê nasîn, Xeyrullah Ebdulkerîm Ebdullah (1912 - 1947) ku bi Xeyrullah Gurcîzade tê nasîn û Mihemed Mehmûd Mihemed (1922 - 1947) ku bi Mihemed Mehmûd Qudsî tê nasîn – wesiyetnameya wan a dawî bi xeta xwe binivîse. Di 19 ê Hezîrana 1947 an de termê her çar efserên şehîd ji bijîşkê dadî yê Bexdayê wergirtiye û ji bo cihên wan şandiye.

Di salên (1947 - 1949) de ji bo bajarokê Hît ê girêdayî Parêzgeha Enbarê li Rojavayê Iraqê hatiye dûrxistin. Beşdarî xwepêşandanên rojên 27 - 29 ê Kanûna Duyemîn a 1948 an li bajarê Bexdayê li dijî rejîma Padîşahiya Iraqê kiriye. Di salên (1949 - 1958) de ji bo zeviya Ze'feraniye (Mezra'a El-Ze'feraniye) ya nêzîkî bajarê Bexdayê hatiye dûrxistin. Di sala 1953 an de berpirsê ragihandina kampanyaya hilbijartinê ya Mesûd Mihemed ji bo Encûmena Nûneran a Iraqê bûye. Di sala 1958 an de endamê şanda pêşwazîdarên Serok Mistefa Barzanî (1903 - 1979) bûye li balafirgeha Musenna ya bajarê Bexdayê di dema vegera wî ji sirgûnê. Di sala 1959 an de nûnerê konferansa duyemîn a Bexdayê bûye. Di sala 1959 an de nûnerê Kongreya Çaremîn a Partiya Dêmokrat  a Kurdistanê – Iraq bûye. Di roja Şemî 8 ê Kanûna Duyemîn a 1960 an de endamê desteya pêncî kesî ya piştgiriya damezrînerên qonaxa eşkere ya Partiya Dêmokrat  a Kurdistanê bûye. Di sala 1960 an de nûnerê Kongreya Pêncemîn a Partiya Dêmokrat  a Kurdistanê li bajarê Bexdayê bûye. Di sala 1961 an de mala wî bûye yekemîn penageha parêzer Omer Mistefa Mihemed Emîn (1923 - 1992) ku bi Omer Debabe, endamê Komîteya Navendî ya Partiya Dêmokrat  a Kurdistanê, dihat nasîn ku ji girtîgehê reviyabû.

Di sala 1963 an de ji aliyê parêzvanên neteweyî (El - Heras El - Qawmî) ve hatiye girtin û îşkence lê hatiye kirin û paşê hatiye azadkirin. Di sala 1963 an de nûnerê Kongreya Yekemîn a Gel (Kongreya Koyeyê) bûye. Di sala 1963 an de endamê şanda danûstandinkar a Partiya Dêmokrat  a Kurdistanê bûye bi hikûmeta Iraqê re û di 30 ê Adara 1963 an de digihîje bajarê Bexdayê û di 9 ê Hezîrana 1963 an de ji aliyê îstixbarata hikûmeta Iraqê ve hatiye girtin û îşkence lê hatiye kirin û di sala 1964 an de piştî danûstandinan di navbera serkirdayetiya Partiya Dêmokrat  a Kurdistanê û Ebdulselam Mihemed Arîf (1921 - 1966) serokkomarê Iraqê de hatiye azadkirin. Di 17 ê Hezîrana 1965 an de wek çavdêrê giştî ji bo karûbarên Bakur hatiye damezrandin.

Çavkanî :

1 - Arşîva Desteya însîklopediya Partiya Dêmokrat  a Kurdistanê.

2 - Ezîz Hesen Barzanî, Tevgera Neteweyî ya Kurdî ya Rizgarîxwaz li Kurdistana Iraqê 1939 – 1945, (Dihok – Weşanxaneya Spîrêz ji bo Çap û Weşanê – Çapxaneya Wezareta Perwerdeyê – 2002), r. 96.

3 - Hamîd Gewherî, Madalyaya Barzanî, Xelata Bilindtirîn a Rêzdariyê, Pirtûka Yekemîn, Çapa Duyemîn, (Hewlêr – Dezgeha Xêrxwazî ya Barzanî – 2019), r. 278.

4 - Paul Ernst, Gotûbêja Helbestvanekî Navdar ê Alman, Wergera Ebdulsemed Hacî Mihemed, Kovara Gelawêj, Hejmar 3 û 4, Sal 3, Bexda, Çapxaneya Me'arif, Adar û Nîsan 1942, r. 66-71.

5 - Mehdî Mihemed Qadir, Pêşhatên Siyasî yên Kurdistana Iraqê 1945 – 1958, (Silêmanî – Navenda Lêkolînên Stratejîk a Kurdistanê – 2005), r. 92, 101, 122 - 123, 126.

6 - Şiwan Mihemed Emîn Taha Xoşnaw, Hewlêr di Navbera Salên 1963 – 1970 de: Lêkolîneke Dîrokî ye di Rewşa Siyasî de, (Hewlêr – Çapxaneya Zanîngeha Selaheddîn – 2016), r. 88, 114.

7 - Cemal Baban, Silêmaniya Min a Ronahî, Cildê Sêyemîn, Çapa Duyemîn, (Hewlêr – Dezgeha Çap û Weşanê ya Aras – Çapxaneya Aras – 2012), r. 320, 324.

8 - B. Hewraz, Lêkolîneke Kurt Derbarê Damezrandin û Hilweşandina Hizba Şoreş û Rizgarî li Başûrê Kurdistanê, (Bê Cih – Gulan 1993), r. 10.

9 - Mihemed Sehl Taqoş, Dîroka Kurdan 637 – 2015, (Beyrût – Dar El-Nefais ji bo Çap û Weşan û Belavkirinê – 2015), r. 203 - 204.

10 - Hebîb Mihemed Kerîm, Dîroka Partiya Dêmokrat  a Kurdistanê – Iraq (Di Qonaxên Sereke de) 1946 – 1993, (Dihok – Çapxaneya Xebat – 1998), r. 35, 85 - 86.

11 - Hesen Letîf Zebîdî, Ansîklopediya Hizbên Iraqî, (Beyrût – Müessesetü’l-Arif ji bo Çapemeniyê – 2007), r. 338, 348, 512.

12 - Subhî Abdulhemîd, Iraq di Salên 1960 – 1969 de, (Şam – Dar Babel ji bo Lêkolîn û Ragihandinê – 2009), r. 61.

13 - Tariq Cambaz, Hizba Hîwa li Lîwaya Hewlêrê, (Hewlêr – Kovara Yasapêrêzî – 2005), r. 46.

14 - Tahir Ehmed Hêwêzî, Dîroka Koyê, Cildê Duyemîn, Beşa Yekemîn, (Bexda – Çapxaneya Nemîr – 1984), r. 203.

15 - Elî Ebdullah, Dîroka Partiya Dêmokrat  a Kurdistanê – Iraq heta Lidarxistina Kongreya Sêyemîn, (Bê Cih – Îlon 1968), r. 63.

16 - Ebdulxaliq Elaeddîn, Koye... Navdarên Wê, (Hewlêr – Çapxaneya Minara – 2014), r. 195-198.

17 - Fûad Hisên Wekîl, Koma El-Ehalî li Iraqê, (Bexda – Dar El-Reşîd ji bo Weşanê – 1979), r. 104 - 105, 111-114, 186 - 189.

18 - Mehmûd El-Durra, Pirsa Kurd û Neteweperweriya Erebî di Şerê Iraqê de, (Beyrût – Weşanên Dar El-Telî'a – 1963), r. 181.

19 - Mesûd Barzanî, Barzanî û Tevgera Rizgarîxwaz a Kurdî, Cildê Yekemîn, Çapa Duyemîn, (Beyrût – Kawa ji bo Çanda Kurdî – 1997), r. 217.

20 - Mehdî Mihemed Qadir, Hewlêr di Salên 1926 – 1939 de, (Hewlêr – Akademiya Kurdî – Çapxaneya Hacî Haşim – 2013), r. 281.