Jiyanname

Di sala 1920’an de li navçeya Mêrgesorê ya girêdayî parêzgeha Hewlêrê ji dayîk bûye, piştî ku çû Yekîtiya Sovyetê, di sala 1952-an de li Enstîtuya Mamosteyan a Zanîngeha Taşkentê hate qebûl kirin, dûv re wî du salan li bajarê Rosojê mekanîkî xwend, her li Yekîtiya Sovyetê bi Valiya Mîxaylov re zewicî û kurekî wan hebû bi navê Hesen Siyamend, mamostetiyê zimanê rûsî bû li zanîngeha Bexdayê û li kolêja leşkerî li Bexdayê dermankirina pizîşkî pêşkêşî efserên Iraqî dikir.

Xebatname

di 22ê Gulana 1947an de ligel general Mistefa Barzanî ber bi Yekîtiya Sovyetê ve diçe û di şerê gelyê Qiturê û şerê pira Mako beşdar bûye û piştî gelek zor û zehmetiyan, di 18'ê Hezîrana 1947'an de ji çemê Arasê li ser sînorê Îran û Sovyetê derbasî Yekîtiya Sovyetê dibe.

Piştî gihîştina wan bo Yekîtiya Sovyetê, di 19ê Hezîrana 1947an de, ew û hemû hevalên xwe li bajarê Nexçewanê yê komara Azerbaycanê, çil rojan di kampeke girtî de ya ku dora wî bi têlên xerî hatiye dorpêçkirin hatin bicihkirin, ji aliyê komek leşker ve dihatin parastin û ji aliyê xwarin, cil û berg û veguheztinê ve weke girtiyên şer serederî di gel da dihat kirin. Paşê bi biryara dewleta Sovyetê ew li Azerbaycanê li herêmên Axdam, Laçîn, Ayulax û Kelbecerê hatin dabeşkirin. Di 10ê Kanûna yekem a 1947an de, ew ji bo baregeheke leşkerî ya li ser Deryaya Xezerê li Baku, paytexta Komara Azerbaycanê hatin veguhestin û di 23ê heman mehê de cil û bergên leşkerî dan wan û di bin çavdêriya efserên Komara Azerbaycanê de rojane 8 saetan perwerdeya leşkerî derbas kirin. Di heman demê de ji aliyê çend hevalên xwe yên xwenda ve rojê çar saetan dersên fêrbûna zimanê kurdî werdigirtin.

Piştî serederya xirab a Cefer Bakirov bi hevalên wî re, biryar hat girtin ku di 29ê Tebaxa 1948an de kampa leşkerî ji Komara Azerbaycanê veguhezînin civata Çirçukê ya li nêzî Taşkenda paytexta Komara Ozbekistanê û li wir perwerdeya xwe ya leşkerî domandin.

Di Adara sala 1949an de ew û hevalên xwe taxim taxim bi trênê li gundên Yekîtiya Sovyetê hatin belavkirin û li zeviyên kolxozan (erdên ku xelkê ji dewletê standibûn û paşê pişka hikûmetê didin) xebitîn.

Piştî hewldaneke zêde û şandina çend nameyên general Barzanî ji Stalîn re, di dawiyê de nameyek gihîşt Stalîn ku tê de Barzanî behsa derd û kulên hevalên xwe dike û wî jî di cih de biryara avakirina komîteyek ji bo lêkolîna rewşa hevalên Barzanî da û di dawiyê de biryara komîtê ew e ku wan hemûyan li bajarê Vrîviskî kom bikin, ji ber vê yekê, navhatî di meha Mijdara 1951ê de diçe bajarê Vrîviskî li Sovyetê.

Piştî şoreşa 14’ê Tîrmeha 1958’an li Iraqê û vegera General Mistefa Barzanî, di 25'ê Sibata 1959'an de li gorî xalên 3 û 7'an û birga (a) ya xala 10'an û xala 11'an a zagona guherandinê ya hejmar 19 a sala 1959'an ji bo wî û hevalên xwe efûya giştî hat dayîn.

Di sala 1958an de Komara Iraqê bi serokatiya Ebdulkerîm Qasim hat damezrandin, navhatî di 16’ê Nîsana 1959’an de tevî hevalên xwe bi keştiya Girozya di rêya bendera Besra ya li başûrê Komara Iraqê re vedigere Kurdistanê.

Di sala 1961ê de beşdarî Şoreşa Îlonê bû û beşdarî çend şeran bû, di 3'ê Adara 1963'an de ji Bexdayê diçe Silêmaniyê û di sala 1964'an de piştî konferansa leşkerî ya li Ranyayê diçe Kerkûkê û li Çemçemal û Tûzxurmatûyê dibe fermandarê artêşa wê navçeyê, di dema Şoreşa Îlonê de fermandarê  Tabûra 9an a Hêza Qeredagê bû, navhatî li gel Omer Şerîf û Melko Zêro ji aliyê Rais Kemal ve hat girtin, di sala 1966’an de li Çermegayê şehîd bûye.

Çavkanî:

1. Hevpeyvîn digel Kovara Matin, Rêhevalê Barzanî Ezîz Qazî Bîranînên xwe vedibêje, Beşê 2, Kovara Matin, Liqa Yekê ya Partiya Demokrat a Kurdistanê - Yekgirtû, hejmar 48, gera sêyem, Duhok, çapxaneya Hawar, 02.12.1996.
2. Şaban Elî Şaban, Çend Agahiyên Siyasî û Dîrokî, Çapa Sêyem, (Hewlêr - Çapxaneya Rojhelat - 2013).
3. Şewket Şêx Yezdîn, Cejna Zêrîn a Pêşmerge, (Pirmam - Çapxaneya Xebat - 1996).
4. Şêrzad Ebdulrehman, Jiyan û Berxwedana Dr. Seîd Ehmed Nadir, ku dîroka wî serwerî nîşan dide, Weşanên Birayetî, (Hewlêr, Çapxaneya Rewşenbîrî, 1997).
5. Salih Yousef Sofî, Kronolojiya Kurdistan û Cîhanê, Çapa Yekem, berg 2, (Duhok - Çapxaneya Parêzgeha Duhokê - 2013).
6. Omer Farûqî, Rêberê jîr yê jiyan û Têkoşînê Nemir Mela Mistefa Barzanî, çapa 2., (Hewlêr - Çapxaneya Wezareta Perwerdeyê - 2002).
7. Ebdulrehman Mela Hebîb Ebûbekir, Eşîra Barzan Di Navbera 1931 - 1991, Çapa 1, (Hewlêr - Çapxaneya Wezareta Rewşenbîrî - 2001).
8. Ebdullah Xefûr, Ferhenga Erdnîgariya Hewlêrê, (Hewlêr - Weşanên Akademiya Kurdî - Çapxaneya Hacî Haşim - 2015).
9. Karwan Mihemed Mecîd, Barzanî ji Mehabadê heta Yekîtîya Sovyetê, çapa 1., (Silêmanî - Çapxaneya Peywend - 2011).
10. Mihemed Tewfîq Wordî, Çûna Barzaniyên Qehreman ber bi Yekitiya Sovyetê, Çapa 2, (Hewlêr - Çapxaneya Hawser - 2001).
11. Mesûd Barzanî, Barzanî û Tevgera Rizgarîxwaz a Kurd 1931-1958, (Duhok - Çapxaneya Xebat - 1998).
12. Mesûd Barzanî, Barzanî û Tevgera Rizgarîxwaz a Kurd 1961-1975, berg III, Beş I, (Hewlêr - Çapxaneya Wezareta Perwerdeyê - 2004).
13. Nacî Taha Berwarî rêhevalê Barzanî Ezîz Qazî bîranînên xwe vedibêje, Beş 3, Kovara Matin, Liqa Yekem ya Partiya Demokrat a Kurdistanê - Yekgirtû, hejmar 49, dewra sêyem, Duhok, Çapxaneya Hawar, Sibat 1996.
14. Necef Qulî Pisyan, ji Mehabada xwînawî heta beravên Arasê, w. Şewket Şêx Yezdîn, çapa 1., (Pîrmam - Cejna Zêrîn ya Partiya Demokrat a Kurdistanê - 1996).
15. Arşîva Desteya Insîklopediya Partiya Dêmokrat a Kurdistanê.