ژیاننامه
محه‌مه‌دئه‌مین محه‌مه‌دعه‌لی ساڵح سلێمان، ناسراو به حەمەئەمین بەگ، له ٢٤ی ته‌موزی ١٩٢٤ له شاری سلێمانی له‌دایك بووه، له بنه‌ماڵه خانەدانه‌كانی سلێمانییه كه له دێرینترین بنه‌ماڵه‌كانی شاری سلێمانین، له ٢٥ی تشرینی یه‌كه‌می ١٩٤٨ به فه‌رمانبه‌ری كاتی به پله‌ی تێبینه‌ری پیشه‌یی له به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی (الاشغال العامة) دامه‌زراوه، له ٢٧ی ئاداری ١٩٤٩ به فه‌رمانبه‌ری هه‌میشه‌یی دامه‌زراوه.
ساڵی ١٩٥٣ ماسته‌ری له ئه‌ندازیاری شارستانی له زانكۆی میشیگانی ویلایه‌ته یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكای به‌ده‌ست هێناوه، ساڵی ١٩٥٦ به‌ڕێوه‌به‌ری ڕێگاوبانی عه‌ماره له باشووری عێراق بووه، ساڵی ١٩٥٩ ئه‌ندامی ده‌سته‌ی كارگێڕی سه‌ندیكای ئه‌ندازیارانی عێراقی بووه، له ٢١ی ئایاری ١٩٥٨ وه‌ك ئه‌ندازیار بۆ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی ڕێگه‌وبانی حیله گواستراوه‌ته‌وه، له ٤ی تشرینی یه‌كه‌می ١٩٥٨ بۆ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی ڕێگه‌وبانی دیاله گواستراوه‌ته‌وه، له ١٢ی ئه‌یلوولی ١٩٦١ بۆ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی نیشته‌جێبوونی گشتی له شاری به‌غدا گواستراوه‌ته‌وه، له ٢٧ی تشرینی یه‌كه‌می ١٩٦٣ ده‌ستكێشانه‌وه‌ی خۆی له كار پێشكه‌ش كردووه، له ٢٦ی ئاداری ١٩٦٧ به فه‌رمانێكی كۆماری به به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی ئاوه‌دانكردنەوە و دووباره ڕێكخستنه‌وه‌ی باكوور (اعمار و اعادة تنظیم الشمال) دامه‌زراوه، له مانگی تشرینی دووه‌می ساڵی ١٩٦٧ ئه‌ندامی لێژنه‌ی پاڵاوتنی فه‌رمانبه‌ران بۆ وه‌زاره‌تی كاروباری باكوور بووه، له ٥ی نیسانی ١٩٦٩ پله‌ی بۆ سه‌رۆكی ئه‌ندازیاران به‌رز كراوه، له ١٨ی ئابی ١٩٧٠ به فه‌رمانی ئه‌نجومه‌نی سه‌ركردایه‌تی شۆڕش كراوه‌ته به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی له وه‌زاره‌تی كاروباری باكوور له كابینه‌ی ئه‌حمه‌د حه‌سه‌ن به‌كر (١٩١٤ـ١٩٨٢)دا، له ٣١ی كانونی یه‌كه‌می ١٩٧٠ ئه‌ندامی لێژنه‌ی باڵای پلاندانان بۆ ئاوه‌دانكردنه‌وه و گه‌شه‌پێدانی كوردستان بووه، ساڵی ١٩٧٢ سه‌رپه‌رشتی دروستكردنی سی هه‌زار خانووی له باشووری كوردستان كردووه بۆ خێزانی شه‌هیدان و پێشمه‌رگه.
ساڵی ١٩٧٥ له وه‌رگه‌ڕانی ئۆتۆمبێل له كاتی جه‌وله‌كردن به خه‌ستی بریندار بووه، ساڵی ١٩٧٥ له دوای نسكۆی شۆڕشی ئەیلوول وه‌ك په‌نابه‌ر ڕووی له شانشینی ئێران كردووه، ساڵی ١٩٧٧ به مه‌به‌ستی چاره‌سه‌ری نه‌خۆشی ڕووی له شاری له‌نده‌ن كردووه، له ٩ی ئایاری ١٩٧٩ له نه‌خۆشخانه‌یه‌كی شاری له‌نده‌ن دوور له خێزان و نیشتمانی له دوای ماوه‌یه‌كی زۆر مانه‌وه به ده‌ست دژواری نه‌خۆشی شێرپه‌نجه‌وه كۆچی دوایی كردووه و له‌سه‌ر ڕاسپارده‌ی خۆی ته‌رمه‌كه‌ی گواستراوه‌ته‌وه بۆ شاری سلێمانی و له گۆڕستانی گردی سه‌یوانی شاری سلێمانی ئه‌سپه‌رده‌ی خاك كراوه، له ١٤ی ئه‌یلوولی ١٩٨٠ ڕاژه‌ی خزمه‌تی خانه‌نشین كراوه، شاره‌زای زمانه‌كانی كوردی، عه‌ره‌بی، ئینگلیزی و فارسی بووه.
خه‌باتنامه
ساڵی ١٩٤٩ په‌یوه‌ندی به ڕیزه‌كانی پارتییه‌وه كردووه، له سه‌رده‌می چالاكی ئاشكرای پارتی دیموکراتی کوردستان له سه‌رده‌می ده‌سه‌ڵاتدارێتی عه‌بدولكه‌ریم قاسم (١٩١٤ـ١٩٦٣)دا نوێنه‌ری پارتی بووه له سه‌ندیكای ئه‌ندازیارانی عێراقی، ساڵی ١٩٦٣ په‌یوه‌ندی به ڕیزه‌كانی هێزی پێشمه‌رگه‌وه كردووه، ساڵی ١٩٦٣ كراوه‌ته ئه‌ندامی لێژنه‌ی لقی پێنج، ساڵی ١٩٦٤ بووه‌ته ئه‌ندامی کۆمیتەی ناوەندی پارتی دیموکراتی کوردستان کۆنگرەی شەشەمی پارتی دیموكراتی كوردستان، ساڵی ١٩٦٤ بووه‌ته ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی سه‌ركردایه‌تی شۆڕش له كوردستانی عێراق، ساڵی ١٩٦٤ بووه‌ته ئه‌ندامی نووسینگه‌ی جێبه‌جێكاری (المكتب التنفیذي) ئه‌نجومه‌نی سه‌ركردایه‌تی شۆڕش له كوردستانی عێراق، له كۆتایی ساڵی ١٩٦٥ به ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسی پارتی دیموکراتی کوردستان هه‌ڵبژێردراوه، له ١٥ی نیسانی ١٩٦٧ به سه‌رپه‌رشتی سه‌رۆك مستەفا بارزانی وه‌ك ئه‌ندامی نووسینگه‌ی جێبه‌جێكاری ئه‌نجومه‌نی سه‌ركردایه‌تی شۆڕش له كوردستانی عێراق به‌شداری له كۆنفڕانسی سه‌ربازی ـ ڕامیاری كانی سماق (هه‌ولێر)دا كردووه.
ساڵی ١٩٧٠ نوێنه‌ری کۆنگرەی هەشتەمی پارتی دیموکراتی کوردستان بووه، له ٢٩ی ئه‌یلوولی ١٩٧١ له گوندی حاجی ئومه‌رانی سه‌ر به پارێزگای هه‌ولێر ئاماده‌ی گوتارگوتنی سه‌رۆك مستەفا بارزانی (١٩٠٣ـ١٩٧٩) بووه له دوای كرده‌وه خۆكوژییه‌كه‌ی حكومه‌تی عێراق بۆ تیرۆركردنی سه‌رۆك مستەفا بارزانی، ساڵی ١٩٧٢ به نوێنه‌رایه‌تی لێژنه‌ی لقی پێنجی پارتی دیموکراتی کوردستان هاوڕێیه‌تی كه‌ژاوه‌ی ته‌رمی شێخ لەتیفی حەفیدی له شاری به‌غداوه تا شاری سلێمانی كردووه، ساڵی ١٩٧٢ سه‌رۆك مستەفا بارزانی به نوێنه‌رایه‌تی خۆی شاندێكی مه‌كته‌بی سیاسی پارتی دیموکراتی کوردستان به هاوڕێیه‌تی ساڵح عه‌بدوڵا نه‌جمه‌دین (١٩١٨ـ١٩٨١) ناسراو به سەیدا ساڵح یوسفی، ئه‌ندازیار نوری سدیق عه‌لی (١٩٢٢ـ١٩٨١) ناسراو به نوری شاوەێس و ئه‌ندازیار عەلی عەبدوڵا ئه‌مین بۆ شاری سلێمانی ڕه‌وانه ده‌كات تا به‌شداری پرسه‌ی له‌تیف مه‌حمود سه‌عید ناسراو به شێخ لەتیفی حەفید جێگری یه‌كه‌می پارتی دیموکراتی کورد له ساڵی ١٩٤٦ بكه‌ن.
ساڵی ١٩٧٣ كارگێڕی لێژنه‌ی لقی پێنجی پارتی دیموکراتی کوردستان بووه، له ٨ی نیسانی ١٩٧٣ له‌گه‌ڵ كۆمه‌ڵه‌ی دوستایه‌تی عێراقی ـ سۆڤیەتی وه‌ك ئه‌ندامێكی ئه‌م كۆمه‌ڵه‌یه سه‌ردانی شاری مۆسكۆی كردووه، له ٩ی نیسانی ١٩٧٣ به‌شداری له ئاهه‌نگی یادی یه‌ك ساڵه‌ی ڕێكه‌وتننامه‌ی هاوكاری كۆماری عێراقی ـ یه‌كێتی سۆڤێتی له شاری مۆسكۆ كردووه و له سه‌ردانی بۆ كۆماری ئۆێزبه‌كستانی سۆڤێتی سوپاسی كاربه‌ده‌ستانی كردووه بۆ میواندارییان له هه‌ڤاڵانی مستەفا بارزانی، له سه‌ره‌تای ساڵی ١٩٧٤ بۆ جاری دووه‌م په‌یوه‌ندی به ڕیزه‌كانی هێزی پێشمه‌رگه‌وه كردووه‌ته‌وه، ساڵی ١٩٧٤ به فه‌رمانی ئه‌نجومه‌نی سه‌ركردایه‌تی شۆڕش (مجلس قیادة الثورة)ی سه‌ر به حزبی به‌عسی عه‌ره‌بی سۆسیالیستی له‌لایه‌ن ده‌سه‌ڵاتدارانی كۆماری عێراقه‌وه گشت دارایی خۆی و خێزانه‌كه‌ی زه‌وت كراوه و له‌گه‌ڵ كۆمه‌ڵێك خێزانی تردا منداڵه‌كانی و هاوسه‌ره‌كه‌ی له ٢٨ی نیسانی ١٩٧٤ به‌ره‌و سنووری ناوچه ئازادكراوه‌كان ده‌ركراون، له ٢٤ی ئایاری ١٩٧٤ به فه‌رمانێكی ئه‌نجومه‌نی سه‌ركردایه‌تی شۆڕش له‌به‌ر په‌یوه‌ندیكردنی به ڕیزه‌كانی شۆڕشی ئەیلوول له‌سه‌ر كار لادراوه، ساڵی ١٩٧٤ به‌رپرسی لێژنه‌ی لقی پێنج بووه.
سه‌رچاوه‌كان:
-
ئەرشیفی دەستەی ئینسکلۆپیدیای پارتی دیموکراتی کوردستان.
-
علي سنجاري، القضیة الكوردیة وحزب البعث العربي الأشتراكي في العراق، الجزء الثالث، (دهوك ـ مطبعة خاني ـ ٢٠١٢م)، ص ص ٣٥٦، ٣٦٩.
-
فوئاد حه‌مه خورشید، جه‌نراڵ شه‌ریف پاشا، (به‌غدا ـ ده‌زگای ڕۆشنبیریی و بڵاوكردنه‌وه‌ی كوردی ـ چاپخانه‌ی (دار الشؤون الثقافة العامة) ـ ٢٠٠٧ز)، ل ل ٥ ـ ٦، ١٠ ـ ١١.
-
حبیب محمد كریم، تأریخ الحزب الدیمقراطي الكوردستاني ـ العراق (في محطات رئیسیة) ١٩٤٦ ـ ١٩٩٣، (دهوك ـ مطبعة خه‌بات ـ ١٩٩٨م)، ص ص ٩٢، ١٠٤.
-
شكیب عقراوي، سنوات المحنة في كردستان أهم الحوادث السیاسیة والعسكریة في كوردستان والعراق من ١٩٥٨ الی ١٩٨٠، الطبعة الثانیة، (أربیل ـ مطبعة منارة ـ ٢٠٠٧م)، ص ١٥٧.
-
شه‌عبان عه‌لی شه‌عبان، هه‌ندێك زانیاری سیاسی و مێژوویی، چاپی سێیه‌م، (هه‌ولێر ـ چاپخانه‌ی ڕۆژهه‌ڵات ـ ٢٠١٣ز)، ل ل ١١٣ ـ ١١٤.
-
صورة كتاب مدیریة الأشغال العامة، مدیریة الاعمار واعادة تنظیم الشمال، ١٠ أیلول ١٩٦٧م، ص ١.
-
عصمت شریف وانلي، كردستان العراقیة هویة وطنیة (دراسة في ثورة ١٩٦١)، ترجمة سعاد محمد خضر، (السلیمانیة ـ مؤسسة ژین ـ مطبعة شڤان ـ ٢٠١٢م)، ص ٣٢٦.
-
علي سنجاري، القضیة الكوردیة وحزب البعث العربي الاشتراكي في العراق، الجزء الثالث، (دهوك ـ مطبعة خاني ـ ٢٠١٢م)، ص ٣٦٩.
-
محسن دزه‌یي، أحداث عاصرتها، الجزء الثالث، (أربیل ـ مطبعة حاجي هاشم ـ ٢٠١٣م)، ص ١٧٥.
-
محه‌مه‌د مه‌لا قادر، خه‌باتنامه كورته مێژووی پارتی و كولتووری بارزانی نه‌مر، چاپی دووه‌م، (هه‌ولێر ـ ده‌زگای چاپ و بڵاوكردنه‌وه‌ی ئاراس ـ ٢٠٠٧ز)، ل ل ٢١، ٦٥.
