دەستەواژە یان وشەی بەعەرەبکردن لە ڕووی پێناسەوە، گۆڕینی دیموگرافیا و سیمای ناوچەیەکی نیشتەجێبوونى گەل و نەتەوەکانی دیکەیە بۆ ناوچەیەکی عەرەبنشین، ئەمەش بە هۆی زیادکردنی ڕێژەی دانیشتوانی عەرەب و سەپاندنی زمانی پەیڤین بە عەرەبی و گۆڕینى پەیتا پەیتای سیمای فۆلکلۆری، داب و نەریتى ناوچەکە لە چوارچێوەی سیاسەتێکی دوور مەودا و لەسەر بنچینەی ڕەگەزپەرستی، نیشتەجێکردنى خەڵکی عەرەب لە خاکی هەرێمی کوردستانی عێراق و دروستکردنی کۆمەڵگای نیشتەجێ کردنی عەرەبی....
زانیاری زیاتر
شۆڕشى ئەیلوول؛ شۆڕشێکى سەرتاپاگیر لە زاخۆوە تا خانەقین، زیاتر لە ٦٥٠٠٠ کم٢ خاکى ئازادکراوى کوردستانى لەبەردەست بوو، زۆربەى ئەو خاکە ئاوەدانى بوو و خەڵکى تێدا نیشتەجێبوو. ناوچەکە پێویستى بە بەڕێوەبردن هەبوو، بۆیە سەرۆک مستەفا بارزانى سەرکردەى شۆڕش بیرى لە دامەزراندنى دامەزراوەیەک کردەوە بەناوى ئەنجوومەنى سەرکردایەتى شۆڕش. ئەم ئەنجوومەنە لە مانگى ئەیلوولى ساڵى ١٩٦٤ دامەزرا، هاوشێوەى هەر حکومەتێک دامەزراوەکانى خزمەتگوزارییان پێشکەش بە هاووڵاتیان دەکرد.
زانیاری زیاتر
لێژنەى ئازادى هەروەها (هەیئەى ئازادى و کۆمیتەى ئازادى)شى پێدەگوترا، لێژنەیەکى ڕێکخراوى تۆکمە بوو، لە ڕێکەوتى ١٥ى کانوونى دووەمى ساڵى ١٩٤٥ لە بارزان بە سەرۆکایەتى مەلامستەفا بارزانى و ئەندامێتى ئەو ئەفسەرە ئازادیخوازانە پێکهات کە لە سوپاى عێراق جیاببوونەوە و پەیوەندییان بە شۆڕشى دووەمى بارزانەوە کردبوو.
زانیاری زیاتر
فه‌رمانی سه‌ربازی لەبارەی ڕێكخستنی ده‌سته‌ی پێشمەرگەی کوردستان بەپێی پێویستی بەرژەوەندی شۆڕش و بەمەبەستی به‌رزکردنه‌وه‌ی ئاستی سه‌ربازی ده‌سته‌ی پێشمەرگە نیشتمانپەروەرەکانی کوردستان، لەڕووی ڕێكخستن و پڕچه‌ككردن و مه‌شق و ڕاهێنان و كارامه‌بوون، ئه‌م نامیلكه‌یه‌مان ده‌رکرد و فه‌رمانمان بەوانە كرد کە بایه‌خ به ڕێكخستنه‌وه‌ی ده‌سته‌ی چه‌کداره شۆڕشگێره‌کانمان ده‌ده‌ن، له‌ژێر ڕۆشنایی ئه‌و نامیلكه‌یه ئه‌وپه‌ڕی توانا و هێزیان بخه‌نه‌گه‌ڕ.
زانیاری زیاتر
مەسعود مستەفا بارزانى لە سەرەتاکانى شۆڕشى ئەیلوول دەبێتە پێشمەرگە و پاش ئەوەى دەزگاى پاراستن دادەمەزرێنێ، دەبێتە ناوێکى دیار و بەرچاوى ناو شۆڕش و بەهۆى بەشداریکردنى لە ڕێککەوتنى یازدەى ئادار و دواتریش دواى نسکۆى شۆڕش و نەخۆشکەوتنى سەرۆک مستەفا بارزانى، هێندەى دیکە ڕۆڵى لە خستنەوەسەرپێ و هەڵگیرساندنەوەى شۆڕشى گوڵان دەردەکەوێ.
زانیاری زیاتر
ئیدریس مستەفا بارزانى، یەکێک لە سەرکردە هەرە دیارەکانى پارتى دیموکراتى کوردستان و کوڕى سەرۆک مستەفا بارزانى بوو. دواى ئەوەى بەشداریى لە شۆڕشى ئەیلوول دەکات و وەکو یاریدەدەرى سەرۆک مستەفا بارزانى بۆ کاروبارى سەربازیى و کۆمەڵایەتى ڕۆڵى خۆى دەنوێنێ، دۆست بە دەرکەوتنى ئەم سەرکردە لێهاتووە دڵخۆش و دوژمنانیش پێى دڵتەنگ دەبن.
زانیاری زیاتر
هەمیشە ئەو باوەڕە لە ناوەوەیە کە بە مردن یان لەناوبردن یان تیرۆرکردنى سەرکردەیەک، ڕەنگە شۆڕشێک یان دۆزى نەتەوەیەک کۆتایى بێت، بەڵام ئەمە هەموو کات و لاى هەموو نەتەوەیەک وەڕاست ناگەڕێت. دوژمنانى گەلى کورد زۆر لە مێژبوو لەو ڕاستییە تێگەیشتبوون کە سەرۆک مستەفا بارزانى بڕیاردەر و چەقى قوڕسایى بزوتنەوەى ڕزگاریخوازى گەلى کوردە، بۆیە چەند جارێک هەوڵى تیرۆرکردنى درا.
زانیاری زیاتر
تۆپخانەی شۆڕش بەشێکى گرنگ و کاریگەرى ناو هێزى پێشمەرگە بوو، بە شێوەیەکى گشتى لە ساڵى ١٩٦٥ بە دواوە گەشەسەندنێکى زۆرباشى بەخۆوە بینى لە دابینکردنى ئەفسەر و پێشمەرگەى ڕاهێنراو لە ڕێى ئەنجامدانى خولى تایبەت و پەیوەندى هەندێک ئەفسەرى سوپاى عێراق کە لە تۆپخانەدا شارەزاییان هەبوو.
زانیاری زیاتر
سەرەتاى دامەزراندى هێزى باڵەک بۆ ساڵى ١٩٦٢ دەگەڕێتەوە کە لە چوارچێوەى بەتالیۆنێک ڕێکخرا بوو، بەڵام ساڵی ١٩٦٥ بەتالیۆنەکە پێشکەوتنى بەرچاوى بە خۆوە بینى بوو بە هێزێکى گەورەى ڕێکخراو کە چوار بەتالیۆنى لە خۆ گرتبوو.
زانیاری زیاتر
دامه‌زراندنی هێزی زاخۆ بۆ ئه‌وكاته ده‌گه‌ڕێته‌وه كاتێك مسته‌فا بارزانی و ٤٠٠ پێشمه‌رگه له ده‌ڤه‌ری بارزانه‌وه گه‌یشتنه ده‌ڤه‌ری بادینان، چوونی بارزانی و هێزه‌كه‌ی بۆ ده‌ڤه‌ره‌كه سه‌ره‌تاییه‌كی گرنگ و وه‌رچه‌رخانێكی مێژوویی بوو بۆ ناوچه‌كه.
زانیاری زیاتر
به مه‌به‌ستی گه‌مارۆدانى شۆڕشی ئه‌یلوولی مه‌زن و كۆتایی هێنان به خه‌باتی رزگاریخوازی كورد له كوردستانی عێراقدا، رۆژی ٦ی ئاداری ١٩٧٥ به ناوبژیوانی حكومه‌تی جه‌زائیر رێككه‌وتننامه‌یه‌ك له نێوان حكومه‌تی عێراق و شای ئێران ئیمزا كرد، كه‌دواتر به رێككه‌وتننامه‌ی جه‌زاییر ناسرا....
زانیاری زیاتر
