ئاڤدەل مستەفا عومەر، ناسراو بە (ئاڤدەل مستۆ)، پێشمه‌رگه و هه‌ڤاڵی بارزانی بۆ یەکێتی سۆڤیەت، ساڵی ١٩٢٧ له گوندی باوێ له‌دایكبووه، لە پێشمەرگایەتیدا سەرپەل بووە، چەند ساڵێک لە پاسەوانە تایبەتەکانى سەرۆک مەسعود بارزانى بووە، له ٢٤ی ته‌مووزی ٢٠٠٣ به هۆی تووشبوونى بە نه‌خۆشی شێرپه‌نجە له هەولێر كۆچی دوایی كردووە.
ژیاننامه
ئاڤدەل مستۆ، له گوندی ''باوێ''ی سەر بە ناحیەی گۆڕەتوو لە قەزای مێرگەسۆرى پارێزگای هەولێر لە بنەماڵەیەکی شۆڕشگێڕ له‌دایكبووه. مسته‌فا عومه‌ری باوكی یه‌كێك بووه له پاسه‌وانه‌كانی جەنەڕاڵ مستەفا بارزانی. ساڵی ١٩٨٤ بە په‌نابه‌رى ڕووده‌كاته كۆماری ئیسلامی ئێران و له شاری نه‌غه‌دەی ڕۆژهه‌ڵاتی كوردستان نیشته‌جێ بووە، له ساڵانی ١٩٨٤-١٩٩٧ له پاسه‌وانه تایبه‌ته‌كانی سه‌رۆك مەسعود بارزانی بووه. ساڵی ١٩٩٧ گه‌ڕاوه‌ته‌وه باشووری كوردستان. ساڵی ١٩٩٨ خانه‌نشین كراوه له ٢٤ی ته‌مووزی ٢٠٠٣ به هۆی نه‌خۆشی شێرپه‌نجەوە له هەولێر كۆچی دوایی كردووە.
خەباتنامە
ساڵی ١٩٤٥ په‌یوه‌ندی به ڕیزه‌كانی شۆڕشی دووه‌می بارزان كردووه. له ١١ی تشرینی یه‌كه‌می ١٩٤٥ و له دوای نسكۆی شۆڕشی دووه‌می بارزان، لەگەڵ مستەفا بارزانی و هەڤاڵانی دەپەڕنەوە ڕۆژهه‌ڵاتی كوردستان. دوای دامەزراندنی کۆماری دیموکراتی کوردستان لە "مەهاباد"، له ٣١ی ئاداری ١٩٤٦ له چوارچێوەی هێزی بارزاندا بەرگری لە كۆمار كردووه، له شه‌ڕه‌كانی میاندواو و بۆكان و سەقز بەشدارى کردووە. دوای ڕووخانی كۆماری دیموكراتی كوردستان، له ١٩ی ئاداری ١٩٤٧ به‌شداری لە شه‌ڕەکانی کشانەوەی هێزی بارزان بۆ کوردستانی عێراق كردووه.
له ١٩ نیسانی ١٩٤٧ بڕیاریداوه كه له ژێر فه‌رمانده‌یی جه‌نەڕاڵ مستەفا بارزانی له به‌رخودان به‌رده‌وام بێت. دوای ڕێککەوتنی هەرسێ وڵاتی عێراق، ئێران و تورکیا لە دژی هێزی جەنەڕاڵ مستەفا بارزانی، لە ٢٣ی ئایاری ١٩٤٧و پاش کۆبوونەوەی فراوانی گوندی درێ و بڕیاری ڕۆیشتن بۆ یەکێتی سۆڤیەت، ناوبراو بڕیاریدا لە هێزەکە دانەبڕێت و له ١٨ی حوزه‌یرانی ١٩٤٧ له ڕووباری ئاراس كه ده‌كه‌وێته سنووری نێوان ئێران و یه‌كێتی سۆڤیەت، بەرەو یه‌كێتی سۆڤیەت په‌ڕیوه‌ته‌وه.
دوای گەیشتنیان بە یەکێتی سۆڤیەت، لە ١٩ی حوزه‌یرانی ١٩٤٧ له‌گه‌ڵ گشت هه‌ڤاڵانی لە شاری "نه‌خچه‌وان"ی کۆماری ئازه‌ربایجان بۆ ماوه‌ی چل ڕۆژ له كۆمه‌ڵگایه‌كی سه‌رئاوەڵا كه به ته‌لی دڕكاوی ده‌ورەدرابوو، دانران و له‌لایه‌ن کۆمەڵێک سه‌ربازه‌وە پاسه‌وانییان لێده‌كرا و له ڕووی خۆراك و پۆشاك و هاتوچۆوە وه‌كو دیلی شه‌ڕ مامه‌ڵەیان له‌گه‌ڵدا كراوە. دواتر له‌سه‌ر بڕیاری حکوومەتی سۆڤیەت به‌سه‌ر ناوچه‌كانی ئاغدام و لاچین و ئایولاخ و کەلبەجەر له كۆماری ئازه‌ربایجان دابەشکران. له ١٠ی كانوونی یه‌كه‌می ١٩٤٧ گواستراونه‌ته‌وه بۆ سەربازگەیەک لەسەر دەریاى خەزەر لە باكۆى پایتەختى كۆماری ئازه‌ربایجان و له ٢٣ی هەمان مانگدا جلوبەرگی سه‌ربازییان پێدراوه و به سه‌رپه‌رشتی ئه‌فسه‌رانی كۆماری ئازه‌ربایجان ڕۆژانه هه‌شت كاتژمێر مه‌شقی سه‌ربازییان پێ کراوە. لەهەمان کاتدا ڕۆژانە بۆ ماوەی چوار کاتژمێر لە لایەن هەندێک لە هەڤاڵەکانیانەوە کە خوێندەواریان هەبوو وانەی فێربوونی زمانی کوردییان پێگوتراوەتەوە.
پاش مامەڵەى خراپى جەعفەر باقرۆڤ لەگەڵ هەڤاڵانى، بڕیار دەدرێت کەمپە سەربازییەکەى له ٢٩ی ئابی ١٩٤٨ له كۆماری ئازه‌ربایجانەوە بگوازێتەوە بۆ كۆمه‌ڵگای چرچوك لە نزیك "تاشكه‌ند"ی پایته‌ختی كۆماری ئۆزبه‌كستان و له‌وێش لە مه‌شقی سه‌ربازی بەردەوام دەبن.
لە ئاداری ١٩٤٩ له‌گه‌ڵ هه‌ڤاڵانی به شێوه‌ی ده‌سته و تاخم به شه‌مه‌نده‌فه‌ر به‌سه‌ر گونده هه‌ره‌وه‌زییه‌كانی یەكێتی سۆڤیەتدا دابه‌شكران و له كێڵگه‌ی كۆلخۆزه‌كان (ئەو زەویانەى خەڵک بە کرێ لە حکومەت دەیگرتنەوە و دواتر بەشى حکومەتیان دەدایەوە) كاریان ده‌كرد.
دواى هەوڵێکى زۆر و ناردنى چەندین نامە لەلایەن جەنەڕاڵ بارزانییەوە بۆ ستالین، دواجار نامەیەک دەگاتە دەست ستالین کە تێیدا بارزانى باسى دەردەسەرییەکانى هەڤاڵانى خۆی تێدادەکات و ئەویش دەستبەجێ بڕیارى پێکهێنانى لێژنەیەک دەدات بۆ لێکۆڵینەوە لە بارودۆخى هەڤاڵانى بارزانى و دواجار بڕیارى لێژنە ئەوە دەبێت کە هەموویان لە شارى ڤریڤسکى کۆبکرێنەوە، بۆیە ناوبراو لە مانگی تشرینی دووه‌می ١٩٥١ دەچێتە شاری ڤریڤیسكی لە سۆڤیەت.
دواى شۆڕشى ١٤ى تەموزى ١٩٥٨ لە عێراق و گەڕانەوەى جەنەڕاڵ مستەفا بارزانی، لە ٢٥ى شوباتى ١٩٥٩ و بەپێى هەردوو ماددەى سێیەم و حەوتەم و بڕگەى (أ) لە ماددەى دەیەم و کارکردن بە ماددەى (١١) بە پشت بەستن بە یاساى هەموارکراوى ژمارە ١٩ لە ساڵى ١٩٥٩ دا، خۆى و هەڤاڵانى بەر لێبوردنى گشتى کەوتوون. له ڕێكه‌وتی ١٦ی نیسانی ١٩٥٩ له‌گه‌ڵ هه‌ڤاڵانی به که‌شتی گرۆزیا له ڕێ به‌نده‌ری به‌سڕه‌وە له باشووری عێراق گه‌ڕاوه‌ته‌وه بۆ كوردستان.
ساڵی ١٩٦١ به‌شداری شۆڕشی ئەیلوولی كردووه و سه‌رپه‌ل بووه و له شه‌ڕه‌كاندا به‌شدار بووه. به‌شداری شۆڕشی گوڵان و ڕاپه‌ڕینی كردووه. ساڵی ١٩٨٤ وه‌ك نابه‌ر ڕوو ده‌كاته كۆماری ئیسلامی ئێران و له شاری نه‌غه‌ده‌ی ڕۆژهه‌ڵاتی كوردستان نیشته‌جێ دەبێت. له ساڵانی ١٩٨٥-١٩٩٧ له پاسه‌وانه تایبه‌ته‌كانی سه‌رۆك مەسعود بارزانی بووه. ساڵی ١٩٩٧ گه‌ڕاوه‌ته‌وه باشووری كوردستان و ساڵی ١٩٩٨خانه‌نشین كراوه له ٢٤ی ته‌مووزی ٢٠٠٣ به هۆی نه‌خۆشی شێرپه‌نجەوە له هەولێر كۆچی دوایی كردووە.
سه‌رچاوه:
ئەرشیفی دەستەی ئینسکلۆپیدیای پارتی دیموکراتی کوردستان
