شەڕى گوندی زێوکێ لە شۆڕشی گوڵان و لە ١٥ى نیسانى ١٩٨٣ لە دەڤەرى بادینان لە نێوان هێزێکى پێشمەرگە و هێزێکى گەورەى سوپاى عێراق ڕوویدا، سوپای عێراق بە مەبەستى گێڕانەوەى هێز و هەژموونى حکومەت بۆ ناوچەکە هێرشییان کردە سەر گوندى زێوکێ لە ناوچەى مانگێشکێی. کە سوپای عێراق سەرقاڵى پشکنینى گوند بوون، هێزێکى پێشمەرگە کە بە ئەرکى پێشمەرگایەتى لە ناوچەکەدا لە گەڕان و پشکنیندا بوون لە هێرشەکە ئاگادار بوونەوە و هێرشیان کردنە سەر، دواى شەڕێکى چەند کاتژمێرى و پێگەیاندنى زیانێکى زۆر لە کوشتن و بەدیلگرتنى ژمارەیەک سەرباز و ئەفسەرێک، توانیان هێزەکەى سوپاى عێراق تێکبشکێنن و لە ناوچەکە دەریان بکەن.
شەڕی ناوخۆیی لە ساڵی ١٩٨٣ حزبه سیاسییه‌كانی كوردستانى به جۆرێك سه‌رقاڵ كردبوو کە زۆربه‌ی هێزە‌كانیان لە میحوەرى شەڕەوە لە ناوچەى قەندیل کۆ کردبووە، زۆربه‌ی هێزەکانى پێشمه‌رگه لە دەڤەرى بادینانەوە ڕوویان لە ناوچەى شەڕەوە کردبوو، ئەوەى مابووە چەند هێزێکى بچووک بوون و زۆربەى کات لە گەڕاندا بوون بۆ بەسەر کردنەوەى ڕێکخستنەکانى شۆڕش و ئەنجامدانى چالاکى جۆراوجۆر، دیارە سوپاى عێراقیش ئەو دۆخەى بە دەرفەت زانیوە بۆ سەپاندنى دەسەڵات و هەژموونى حکومەت لەسەر ئەو ناوچانەى کە دەسەڵاتى تێدا نەبووە کە بە ناوچەى ئازاد کراوەکانى شۆڕش ناسرابوون، ئەو ناوچەیە هێزى پێشمەرگە تێدا باڵادەست بوو و دەسەڵاتى حکومەتى تێدا لاواز بوو بۆیە لە ناکاوێکدا دەستى بە بزاوت و هێرشى سوپایی دەکرد بۆ ئەو ناوچانە بۆ ڕاماڵینى پێشمەرگە و دەستگرتن بەسەریدا.
لە بەرەبەیانى ١٥ى نیسانى ١٩٨٣ هێزێکى گەورەى سوپاى عێراق هێرشێکى کتوپڕیان کردە سەر ناوچەى مانگێشک، لە تاریکی شەودا چوار دەورى گوندى زێوکێیان گرت، باشان دابەزینە ناو کۆڵانەکان و دەستیان کرد بە پشکنینى ماڵ بە ماڵى گوندەکە، هەندێک لەو هاوڵاتیانەى کە لە ڕیزى بەرگرى میللى بوون لەگەڵ پێزانینیان بە هێرشى سوپا لە گوند دەرچوون، هێزەکانى حکومەت ڕووبەڕوویان بوونەوە و لە هەموو لایەوە تەقەیان لێ کردن و شەڕ لە نێوانیاندا دروست بوو، لەو ئان و ساتەدا هێزێکى پێشمەرگە بە فەرماندەیی محەمەد مراد لە ناوچەی مانگێشکێ بوون و ژمارەیان ١٥ کەس بوون کە تاکە چەکى قوڕس لە دەستیان یەک (ئاڕ. پى. جى) و تۆپێکى ٧٥ملم بوو، هێزەکەى پێشمەرگە لەگەڵ بیستنى دەنگى تەقە بەرەو شوێنى هێرشەکە ڕۆیشتن.
کاتێک کە هێزەکەى پێشمەرگە گەیشتنە نزیگ گوندى زێوکێ لەگەل دەستەى بەرگرى میللى بە یەک گەیشتن و هەواڵى هێزەکەى سوپاى عێراقیان پێ ڕاگەیاندن کە هێرشیان کردۆتە سەر گوندى ناوبراو و سەرقاڵى پشکنینى ماڵەکانن. هێزى پێشمەرگە پلانى ڕووبەڕوونەوەیان داڕشت و دابەشى سەر چەند خاڵیک بوون، خۆیان لە هێزەکەى حکومەت نزیک کردەوە و بینیان هەر لە گوندى زێوکێ تا جادەى مانگێشکێ سەنگەریان گرتووە، هێزى پێشمەرگە لە تەواوى سەنگەرەکان هێرشیان کردە سەر هێزەکەى سوپاى عێراق، شەڕ بەردەوام بوو هێرش بە دواى هێرشیان ئەنجام دا، لە ناکاودا دوخێکى وایان بۆ هێزەکانى حکومەت هێنا ئارا کە لە چاڕوانیدا نەبوو، هەر لە بەیانیەوە تا کاتژمێر ٩ شەڕ درێژەى هەبوو، پێشمەرگە توانى سەر لە هێزى سوپاى عێراق بشێوێنێ و پەرش و بڵاویان بکات، پاشان پێشمەرگە بە بلندگۆ بە هوتاف لێدان و گوتنەوەى دروشمى بژى شۆڕش و بژى پێشمەرگە و هەلهەلەى دانیشتوانى گوند لەگەڵ دەنگى گوللەى تفەنگ و (ئار. پی. جى) و تۆپ، ترس و دڵەڕاوکێى خستە ناو ڕیزەکانى سەربازانى سوپا و ورەیان ڕووخاند و لە گوند ڕایان کرد، پێشمەرگەش دوایان کەوت تا گەیشتنە جاددەى مانگێشک و دووچارى شکستێکى گەورەیان کردن.
لەو هێرشەدا سوپاى عێراق زیانێکى زۆرى پێگەیشت لە کوژرانى ژمارەیەک سەرباز و بەجێهێشتنی تەرمى دەیانی تر لە مەیدانى شەڕدا و بەدیلگیرانى ئەفسەرێک بە پلەى (نەقیب) لەگەڵ ١٥ سەرباز بە چەکەوە، هەروەها دەست بەسەرداگرتنى سێ ئامێرى بێتەلى پەیوەندیکردن لە جۆرى (ڕاکال) کە بوون بە دەستکەوتى پێشمەرگە، وێڕاى دەست بەسەرداگرتنى سێ تۆپى ٦٠ملم لەگەڵ بڕێکى زۆرى گوللە تۆپی هەمان جۆر، زیاتر لە ١٥ چەکى سوکى جۆرى (کلاشینکۆف) و یەک دەمانچە و بڕێکى زۆرى تەقەمەنى و کەلوپەلى سەربازى کەوتە دەستى پێشمەرگە.
دواى ئەوەى حکومەت پاشەکشەێی بە هێزەکانى کرد وەکو پێشەى هەموو جارێک ٦ فڕۆکەى جەنگى جۆرى هێلیکۆپتەر گەیشتنە ئاسمانى ناوچەکە، زۆر بێ بەزییانە و بە چڕى تا ئێوارەیەکى درەنگ بۆردوومانى ناوچەکەى کرد، لە ئەنجامدا ئاگر بەردرایە ڕەز و باغ و بێستانی دانیشتوان. دیارە ئەو ڕەفتارەى حکومەتى عێراق لە هەموو شەڕ و ڕووبەڕووبوونەوەیەکدا هەبووە و لە تۆپباران و بۆردوومانى فڕۆکەدا دەستى لە گوند و لادێکانى کوردستان نەدەپاراست، لەو نێوانەشدا خەڵکى سڤیلى ناوچەکان دووچارى زیانى گەورە دەبوون.
ئەو هێرشەى سوپاى عێراق و شکستخواردنى لەسەر دەستى هێزی پێشمەرگە لە زۆر ڕووەوە لێکەوتەى هەبوو، وەک بەرزبوونەوەى ورەى پێشمەرگە و پتەوبوونى بڕوا و متمانەى هاوڵاتیان بە ئازایی و خۆڕاگرى هێزى پێشمەرگە، هەروەها بۆ حکومەت و هێزە سەربازییەکان بە تەواوى ڕوون بووە سەرەڕاى هێزى بێ شومار و پاڵپشتى چەک و تەقەمەنى و تانک و تۆپ و فڕۆکە، دووچارى شکستى گەورە دەبن لە بەرامبەر پێشمەرگە کە هێزێکى ئازا و شەڕکەرن و سل ناکەن لە پارێزگارى تەواوى خاکى کوردستان، وێڕاى دەنگدانەوەیەکى زۆر لە ناوچەکە و دەوروبەرى، ئەوە یەکێک بوو لە شکستە گەورەکانى سوپاى عێراق لە سنوورى لقی یەکی پارتی دیموکراتی کوردستان.
هەر ئەمەش بوو واى کرد کە سەرۆک مەسعود بارزانی بێتە سەر هێڵ و سوپاس و پێزانینى خۆی و مەکتەبی سیاسى بە بروسکەیەک ئاراستەى ڕێکخراوى ڕەنجبەران بکات و هەواڵەکەی لە ئێزگەی دەنگی کوردستانی عێراق بڵاوبێتەوە، بڵاوبوونەوەی هەواڵەکە دەرخەرى ئەو ڕاستیەیە کە بەشى ڕاگەیاندنى شۆڕش لەو ماوەیەدا جۆرێک پێشکەوتنى بە خۆوە بینیبوو، ئاستى کار و چالاکییەکان پانتاییەکى گەورە و فراوانى گرتبووە و کادرى شارەزا و پسپۆرى لێ کۆ بووبووەوە، ڕەوشی ڕاگەیاندنی شۆڕشی لە ئاستێکى گرنگ و پێشوەچوون بوو.
سەرچاوەکان:
١-مه‌سعود بارزانی، بارزانی و بزوتنه‌وەی ڕزگاریخوازی كورد، به‌رگی چوار‌م، ١٩٧٥-١٩٩٠ شۆڕشی گوڵان، به‌شی دووەم، چاپی یه‌كه‌م، چاپخانه‌ی ڕوكسانا، 2021.
٢-محەمەد مراد، خەباتا چیا، بیرهاتن و سەرهاتیێن شۆڕەشا گولانێ دناڤبەرا ساڵین (١٩٧٦-١٩٨٩) دا، چاپخانا کوردستانێ – زاخۆ، ٢٠٠٧.
٣-سه‌ید كاكه، بیره‌وه‌ری پیشمه‌رگه‌یه‌ك، چاپخانه‌ی ڕۆشنبیری، چاپی یه‌كه‌م، 1997.
٤-نوری حه‌مه عه‌لی، مێژووی تێكوشانی پێشمه‌رگه‌یه‌ك له نێوان ژیان و مه‌رگدا، چاپخانه‌ی شه‌هاب، هه‌ولێر چاپی دووەم – ٢٠١٦.
