خه‌سره‌و تۆفیق فه‌تحوڵا، ناسراو به نه‌به‌ز، ئابوریناس و سیاسه‌تمه‌دار، ساڵی ١٩٤٨ به‌رپرسی ڕێكخستنه‌كانی حزبی شیوعی عێراقی بووه، ساڵی ١٩٥٥ ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تی حزبی شیوعی عێراقی بووە له شاری سلێمانی، ساڵی ١٩٥٦ لە یەکگرتنی دووەمدا بووه‌ته ئه‌ندامی كۆمیته‌ی ناوه‌ندیی پارتی دیموكراتی یه‌كگرتووی كوردستان، ساڵی ١٩٥٩ له‌به‌ر چه‌پڕه‌وی له كۆنگره‌ی چواره‌می پارتی دیموكراتی كوردستان - عێراق له‌لایه‌ن نوێنه‌رانی كۆنگره‌وه له ڕیزه‌كانی پارتی دوورخراوەتەوە.
ژیاننامه
خه‌سره‌و تۆفیق فه‌تحوڵا ساڵی ١٩٣٠ لە شاری سلێمانی لەدایکبووە، برای ئه‌ندازیار دارا تۆفیق فه‌تحوڵا (١٩٣٢-١٩٨٠)ی ئه‌ندامی كۆمیته‌ی ناوه‌ندی پارتی دیموكراتی كوردستانه، ساڵی ١٩٤٨ قوتابی خانه‌ی مامۆستایانی باڵای به‌غدا بووه، به‌ڵام له‌به‌ر سه‌رقاڵی به چالاكی ڕامیارییەوە خوێندنەکەی ته‌واو نه‌كردووه، ساڵی ١٩٤٩ له كۆلێژی بازرگانی به‌غدا وه‌رگیراوه و به‌كالۆریۆسی ئابووری و بازرگانیی وه‌رگرتووه، ساڵانی (١٩٦٠-١٩٦٢) به‌ڕێوه‌به‌ری ژمێریاریی وه‌زاره‌تی پلانی كۆماری عێراق بووه، ساڵی ١٩٦١ له‌به‌ر چالاكی سیاسی له‌لایه‌ن ده‌سه‌ڵاتدارانی كۆماری عێراق به‌ند كراوه، ساڵی ١٩٧٠ به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی پلان و به‌دواداچوون له وه‌زاره‌تی كاروباری باكوور له حكومه‌تی عێراق بووه، ساڵی ١٩٧١ به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی فه‌رمانگه‌ی ئینحیساری توتنی كۆماری عێراق له شاری به‌غدا بووه، ڕۆژی چوارشه‌مه ١١ی ئابی ٢٠٠٤ له شاری به‌غدا كۆچی دوایی كردووه و له‌وێ به خاك سپیردراوه. شاره‌زای هەردوو زمانى كوردی و عه‌ره‌بی بووه.
خه‌باتنامه
خه‌سره‌و تۆفیق فه‌تحوڵا ساڵی ١٩٥٦ له‌گه‌ڵ گروپێک له ئه‌ندامانی حزبی شیوعی عێراقی په‌یوه‌ندی به ڕیزه‌كانی پارتی دیموكراتی یه‌كگرتووی كوردستانه‌وه كردووه، ساڵی ١٩٥٦ له یه‌كگرتنی دووه‌مدا بووه‌ته ئه‌ندامی كۆمیته‌ی ناوه‌ندیی پارتی دیموكراتی یه‌كگرتووی كوردستان، ساڵانی (١٩٥٧-١٩٥٨) به‌رپرسی لێژنه‌ی لقی یه‌كی پارتی دیموكراتی یه‌كگرتووی كوردستان بووه، ساڵی ١٩٥٧ له یه‌كگرتنی سێیه‌مدا بووه‌ته‌‌وە ئه‌ندامی كۆمیته‌ی ناوه‌ندیی پارتی دیموكراتی یه‌كگرتووی كوردستان و ساڵی ١٩٥٩ بووه‌ته خاوه‌ن ئیمتیازی ڕۆژنامه‌ی كوردیزمانی برایەتی.
له ٨ی ئاداری ١٩٥٩ و له یاخیبوونی عه‌قید عه‌بدولوه‌هاب شه‌واف (١٩١٦-١٩٥٩) دژ به زه‌عیم ڕوكن عه‌بدولكه‌ریم قاسم (١٩١٤-١٩٦٣)، سه‌ركردایه‌تی خۆپیشاندانه‌كانی شارۆچكه‌ی زاخۆ و دهۆكی كردووه و هێزێكی چه‌كدار له هه‌وادارانی پارتی دیموكراتی یه‌كگرتووی كوردستانی فه‌رمانده‌یی كردووه و به‌ره‌و شاری موسڵ هێرشی بردووه.
له ٣٠ی حوزه‌یرانی ١٩٥٩ و له كۆنفڕانسی دووه‌می به‌غدا، له‌به‌ر چه‌پڕه‌وی له پله‌ی سه‌ركردایه‌تی سڕ ده‌كرێت تا كۆنگره‌ی چواره‌م و هەمان ساڵ له‌به‌ر چه‌پڕه‌وی له كۆنگره‌ی چواره‌می پارتی دیموكراتی كوردستان- عێراق، له‌لایه‌ن نوێنه‌رانی كۆنگره‌وه له ڕیزه‌كانی پارتی دوورخراوەتەوە.
لە دوای بەندکردنی، له ساڵێ ١٩٦٣ و له‌سه‌ر تكاكاری دارا تۆفیق (١٩٣٢-١٩٨٠)ی برای له سه‌رۆك مستەفا بارزانی (١٩٠٣-١٩٧٩)، داخوازی ئازادکردنی ده‌درێته عه‌بدولسه‌لام محه‌مه‌د عارف (١٩٢١-١٩٦٦) سه‌رۆك وه‌زیرانی كۆماری عێراق و ئازاد كراوه.
ساڵی ١٩٧٤ په‌یوه‌ندیی به ڕیزه‌كانی شۆڕشی ئەیلووله‌وه كردووه و به جێگری ئه‌میندارێتی گشتی دارایی ده‌ستنیشان كراوه، ساڵی ١٩٧٥ له دوای نسكۆی شۆڕشی ئەیلوول ئاوارەبووە، بەڵام هەر زوو گه‌ڕاوه‌ته‌وه بۆ باشووری كوردستان خەریکی كاری ئازاد بووه له شاری به‌غدا.
له ڕۆژی چوارشه‌مه ١١ی ئابی ٢٠٠٤ له شاری به‌غدا كۆچی دوایی كردووه و له‌وێ به خاك سپێردراوه، شاره‌زای هەردوو زمانى كوردی و عه‌ره‌بی بووه.
سه‌رچاوه‌كان:
- ئەرشیفی دەستەی ئینسکلۆپیدیای پارتی دیموکراتی کوردستان
- كریس كوچرا، جنبش ملی كرد، ترجمه‌ی ابراهیم یونسی، چاپ دوم، (تهران ـ موسسه انتشارات نگاه ـ ١٣٧٧ھ . ش).
- مه‌هدی محه‌مه‌د قادر، پێشهاته سیاسییه‌كانی كوردستانی عێراق ١٩٤٥ ـ ١٩٥٨، (سلێمانی ـ سه‌نته‌ری لێكۆڵینه‌وه‌ی ستراتیجیی كوردستان ـ ٢٠٠٥ز).
- جرجیس فتح الله المحامي، العراق في عهد قاسم آراء وخواطر ١٩٥٨-١٩٨٨، الجزء الثاني، (السوید ـ دار نبز للطباعة والنشر ـ ١٩٨٩م).
- حبیب محمد كریم، تأریخ الحزب الدیمقراطي الكوردستاني ـ العراق (في محطات رئیسیة) ١٩٤٦-١٩٩٣، (دهوك ـ مطبعة خه‌بات ـ ١٩٩٨م).
- الرفیق علي سنجاري یتحدث عن ذكریاته وخواطره في الحركة التحرریة الكردیة خلال ٣٠ عاما من النضال، جریدة الشعلة، لسان حال الأتحاد الدیمقراطي الكردستاني ـ العراق، العدد ٥، أواسط شباط ١٩٨٤م.
- شه‌هید دارا تۆفیق، ڕۆژنامه‌ی كوردستانی نوێ، ئۆرگانی یه‌كێتیی نیشتمانیی كوردستان، ژماره ٧٨٤٧، ساڵی بیست و هه‌شته‌م، سلێمانی، پێنجشه‌مه، ٢٥ نیسانی ٢٠١٩ز.
- عبدالفتاح علي البوتاني، منطقة بادینان ١٩٢٥-١٩٧٠ دراسة في الوقائع والتطورات السیاسیة، الجزء الأول، (أربیل ـ الاكادیمیة الكوردیة ـ ٢٠١٧م).
- فرهاد عوني، كیف آلت الأوضاع الی استئناف القتال في كوردستان ربیع عام ١٩٧٤؟، مجلة گولان العربي، مؤسسة گولان الأعلامیة، العدد ٢٨، أربیل، ٢٥ أیلول ١٩٩٨م.
- فرهاد عوني، في صفحة اخری من ثورة أیلول الكبری، مجلة گولان العربي، العدد ٢٨، أربیل، مطبعة وزارة الثقافة، ٢٢ أیلول ١٩٩٨م.
- فه‌رهاد عه‌ونی، "پیاوی خاوه‌ن بیروباوه‌ڕ و به‌های نیشتمانی و مرۆڤدۆستی به‌رز خه‌سره‌و تۆفیق كه خه‌ڵكی وه‌كو خۆی نه‌یانناسیوه"، گۆڤاری K21، ژماره ٧، هه‌ولێر، ٢٠١٠ز.
- فوئاد سدیق، گه‌رده‌لوولی سیاسه‌ت، (هه‌ولێر ـ وه‌زاره‌تی ڕۆشنبیری ـ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی گشتیی چاپ و بڵاوكردنه‌وه ـ چاپخانه‌ی ڕۆشنبیری ـ ٢٠٠٦ز).
- مصطفی صالح كریم، مراجیع الأبطال ... وطلیعة الشهداء، صحیفة الاتحاد، الصحیفة المركزیة للاتحاد الوطني الكردستاني، العدد ٣٢٣، السنة الثامنة، السلیمانیة، الجمعة، ١٨ حزیران ١٩٩٩م.
