محه‌مه‌د مه‌حمود محه‌مه‌د ئه‌حمه‌د، ناسراو به محه‌مه‌د قودسی، ئه‌فسه‌ر و سیاسه‌تمه‌دار، ساڵی ١٩٣٨ ئه‌ندامی كۆمه‌ڵه‌ی خۆیبوون و كۆمه‌ڵه‌ی برایه‌تی، ساڵی ١٩٣٩ ئه‌ندامی حزبی هیوا، ساڵی ١٩٤٢ له ئه‌فسه‌ره كورده‌كانی نێو ڕێزی سوپای عێراقه به پله‌ی جیدار(مولازم)، ساڵی ١٩٤٤ له به‌شدارانی شۆڕشی دووه‌می بارزانه، ساڵی ١٩٤٥ ئه‌ندامی لێژنه‌ی ئازادی بووه، ساڵی ١٩٤٦ له ده‌سته‌ی دامه‌زرێنه‌ری پارتی دیموكراتی كورد له شاری مهاباد بووه، ساڵی ١٩٤٧ له لایه‌ن حكومه‌تی عێراق له شاری به‌غدا به هۆی به‌شداری كردن له شۆڕشی دووه‌می بارزان (١٩٤٣-١٩٤٥) له سێداره دراوه.
ژیاننامه
محه‌مه‌د مه‌حمود محه‌مه‌د ئه‌حمه‌د له دایكبووی شاری قودسه، هه‌ربۆیه‌ش ناسناوی شاره‌كه‌ی هه‌ڵگرتووه، باوكی مه‌حمود ئه‌فه‌ندی (١٨٩٤-١٩٦٩) له ئه‌فسه‌رانی سوپای عوسمانی بووه و دواتر له سوپای عێراق وه‌رگیراوه پاشان له‌به‌ر په‌یوه‌ندی كوڕه‌كه‌ی به شۆڕشی دووه‌می بارزانه‌وه له ڕیزه‌كانی سوپا ده‌ركراوه، قه‌ڕاڵ خانی دایكی له نه‌ته‌وه‌ی چه‌ركه‌سی قه‌فقازستان بووه، محه‌مه‌د قودسی ساڵی ١٩٢٧ پۆلی یه‌كه‌می سه‌ره‌تایی له شاری موسڵ خوێندووه، ساڵی ١٩٢٨ پۆلی دووه‌می له شاری سلێمانی ده‌ست پێ كردووه، قۆناغی سه‌ره‌تایی له قوتابخانه‌ی سه‌ره‌تایی خالیدیه ته‌واو كردووه و بۆ باشتر فێربوونی شێوه‌زاری سلێمانی لای فایق بێكه‌س خوێندویه‌تی و نازناوی قودسی پێبه‌خشراوه، قۆناغی ناوه‌ندی له شاری سلێمانی ته‌واو كردووه و له‌به‌ر توانای له وه‌رزش به ئه‌ستیره‌ی قودس ده‌ناسرا، ساڵی ١٩٣٠ ئه‌ندامی تیپی دیده‌وانی قوتابخانه‌ی یه‌كه‌می سلێمانی بووه، ساڵی ١٩٣٢ له شاری سلێمانی فه‌رمانده‌ی ده‌سته‌ی دیده‌وانی (كشافة)ی قوتابخانه بووه، ساڵی ١٩٣٧ یه‌كێك بووه له دامه‌زرێنه‌رانی كۆمه‌ڵه‌ی یه‌كێتی له شاری سلێمانی، ساڵی ١٩٣٨ په‌یوه‌ندی به ڕیزه‌كانی كۆمه‌ڵه‌ی خۆیبوون و كۆمه‌ڵه‌ی برایه‌تی له شاری سلێمانی كردووه، ساڵی ١٩٣٩ په‌یوه‌ندی به ڕیزه‌كانی حزبی هیوای كورده‌وه كردووه، ساڵی ١٩٤٠ ده‌رچووی خولی جێگری ئه‌فسه‌ر بووه، ساڵی ١٩٤٢ به پله‌ی جیدار (مولازمی دووه‌م) له كۆلێژی سه‌ربازی به‌غدا ده‌رچووه، ساڵی ١٩٤٣ له ئه‌ندامه چالاكه‌كانی حزبی هیوای كورد له شارۆچكه‌ی ڕواندز (هه‌ولێر) بووه، ساڵی ١٩٤٣ له شارۆچكه‌ی ڕواندز وه‌ك ده‌رهێنه‌ر كاری بۆ شانۆگه‌ری كردووه.
خه‌باتنامه
محه‌مه‌د مه‌حمود محه‌مه‌د ئه‌حمه‌د ساڵی ١٩٤٣ یاوه‌ری مستەفا بارزانی بووه بۆ سه‌ردانی شاری به‌غدا، ساڵی ١٩٤٤ ڕیزه‌كانی سوپای پاشایه‌تی عێراقی به جێ هێشتووه و به‌شداری شۆڕشی دووه‌می بارزانی كردووه، له ١٠ی شوباتی ١٩٤٥ نامه‌هه‌ڵگری حزبی هیوای كورد بووه بۆ سه‌رۆك مسته‌فا بارزانی فه‌رمانده‌ی شۆڕشی دووه‌می بارزان و سه‌رۆكی لێژنه‌ی ئازادی له شۆڕشی دووه‌می بارزان، له ١٥ی کانوونی دووەم ١٩٤٥ ئه‌ندامی دامه‌زرینه‌ری لێژنه‌ی ئازادی بووه، ساڵی ١٩٤٥ له دوای دانوستانی لێژنه‌ی ئازادی و حكومه‌تی پاشایه‌تی عێراق له‌گه‌ڵ به‌شێك له ئه‌فسه‌ره شۆڕشگێڕه‌كان خۆیان ڕاده‌ستی حكومه‌ت ده‌كه‌نه‌وه، به‌ڵام له به‌ندیخانه‌ی به‌غدا توند ده‌كرێن و دواتر له‌گه‌ڵ جه‌لال ئه‌مین به‌گدا به‌ره‌و ناوچه ئازادكراوه‌كان ڕاده‌كات، ساڵی ١٩٤٥ وتاری له گۆڤاری گەلاوێژدا بڵاو كردووه‌ته‌وه، له ٢٥ی ئاداری ١٩٤٥ ئه‌ندامی شاندی دانوستاندنی لێژنه‌ی ئازادی به سه‌رۆكایه‌تی مستەفا بارزانی بووه و له گوندی شاوراو له سنووری پارێزگای هه‌ولێر چاوی به كاپیتان ستوكس نوێنه‌ری باڵیۆزخانه‌ی بریتانیا كه‌وتووه، ساڵی ١٩٤٥ یاوه‌ری سه‌رۆك مسته‌فا بارزانی بووه له گه‌شتی ده‌ڤه‌ری بادینان به مه‌به‌ستی یه‌كخستنی هۆزه‌كان له دژی سوپای پاشایه‌تی عێراق، له ١٩ی ئابی ١٩٤٥ دادگای عورفی سه‌ربازی له‌به‌ر به‌شداری له شۆڕشی دووه‌می بارزان فه‌رمانی ده‌ست به‌سه‌رداگرتنی گشت دارایی گواستراوه و نه‌گواستراوه‌ی بۆ ده‌ركردووه، ساڵی ١٩٤٥ له‌دوای نسكۆی شۆڕشی دووه‌می بارزان ئاواره‌ی ڕۆژهه‌ڵاتی كوردستان بووه.
ساڵی ١٩٤٦ به‌شداری مه‌شقپێكردنی پێشمه‌رگه‌ی سوپای كۆماری دیموكراتی كوردستانی كردووه له ناوه‌ندی مه‌شقی سه‌ربازی شاری مه‌هاباد، ساڵی ١٩٤٦ له سوپای كۆماری دیموكراتی كوردستان پله‌ی به‌رز كروته‌وه بۆ پێشه‌نگ (نه‌قیب، كاپیتان)، له ٢١ی ئاداری ١٩٤٦ له ئاهه‌نگی نه‌ورۆزی شاری مه‌هاباد گوتاری پێشكه‌شی جه‌ماوه‌ری كردووه و له ڕۆژنامه‌ی كوردستان ئۆرگانی حزبی دیموكراتی كوردستان له چاپ دراوه، ساڵی ١٩٤٦ به ڕه‌زامه‌ندی شێخ ئه‌حمه‌د شێخ محه‌مه‌د شێخ عه‌بدولسه‌لام (١٨٩٢-١٩٦٩) ناسراو به شێخ ئه‌حمه‌دی بارزان و جه‌نه‌راڵ مسته‌فا بارزانی له‌گه‌ڵ جه‌لال ئه‌مین به‌گ هاوكاری ئیسماعیل ئه‌رده‌ڵانیان كردووه بۆ نووسینی په‌رتووكی نهێنیه‌كانی بارزان، ساڵی ١٩٤٦ له ده‌سته‌ی دامه‌زرێنه‌ری پارتی دیموكراتی كورد بووه له شاری مهاباد، ساڵی ١٩٤٦ یه‌كه‌مین به‌یاننامه‌ی دامه‌زراندنی پارتی دیموكراتی كورد كه له‌لایه‌ن پارێزه‌ر هه‌مزه عه‌بدوڵا عومه‌ر (١٩١٥-١٩٩٨) به زمانی عه‌ره‌بی نووسرابوو ده‌كاته كوردی كرمانجی ناوه‌ڕاست و له چاپخانه‌ی كوردستانی شاری مه‌هاباد له چاپ داوه، ساڵی ١٩٤٦ به‌رپرسی ڕێكخراوی لاوانی سه‌قز له ڕؤژهه‌ڵاتی كوردستان بووه، ساڵی ١٩٤٦ یه‌كه‌مین په‌یڕه‌و و پرۆگرامی پارتی دیموكراتی كوردستانی له عه‌ره‌بییه‌وه بۆ كوردی وه‌رگێڕاوه، ساڵی ١٩٤٦ له‌لایه‌ن كتێبخانه‌ی پێشكه‌وتنی شارۆچكه‌ی ڕواندز نامیلكه‌یه‌كی به ناونیشانی نیشتمان و نیشتمان پەروەری له دووتۆی ١٦ لاپه‌ڕه له چاپ داوه، لە ٧ی ئایاری ١٩٤٦ به یاوه‌ری سه‌رۆك مسته‌فا بارزانی به‌شداری كردنه‌وه‌ی قوتابخانه‌ی كوڕانه‌ی پێشه‌وای كوردستان له شاری بۆكانی كرد و وتاری سه‌رۆك مسته‌فا بارزانی پێشكه‌شی ئاماده‌بووان كرد.
ساڵی ١٩٤٦ له‌دوای نسكۆی كۆماری دیموكراتی كوردستان له ژێر فه‌رمانده‌یی جه‌نه‌راڵ مستەفا بارزانی دژ به سوپای ئێران جه‌نگاوه، ساڵی ١٩٤٧ له دوای نسكۆی كۆماری دیموكراتی كوردستان و ته‌واوبوونی دوا به‌رگرییه‌كان له‌گه‌ڵ كۆمه‌ڵێك هه‌ڤاڵیدا هه‌وڵی خۆ ڕزگاركردنی داوه و سه‌ركه‌وتوو نه‌بوون بۆیه به‌ناچاری له ١٠ی نیسانی ١٩٤٧ خۆی ده‌داته ده‌ست پۆلیسی عێراق، زۆربه‌ی كه‌سایه‌تییه‌كانی كورد ڕووده‌كه‌ن شاری به‌غدا بۆ ئه‌وه‌ی لای كاربه‌ده‌ستان هه‌وڵی بۆ بده‌ن تا له سێداره نه‌درێ، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی پێشتر له ساڵی ١٩٤٥ دادگای سه‌ربازی پاشه‌ملێ فه‌رمانی له‌سێداره‌دانی بۆ ده‌ركردبوو، هه‌رچه‌نده بڕیار بوو له سێداره نه‌درێن به‌ڵام به‌په‌له له ساڵی ١٩٤٧دا بۆ جاری دووه‌م له دادگایی كردنێكی ساخته‌دا به نهێنی بڕیاری هه‌ڵواسین تامردنیان كه هه‌ر ئه‌و سزای پێشتری بوو به‌سه‌ردا دووپات كرایه‌وه، به‌شێكی زۆر له كه‌سایه‌تییه‌كانی كوردی نیشته‌جێی شاری به‌غدا هه‌وڵێكی زۆریان دا كه كاربه‌ده‌ستانی پاشایه‌تی عێراق فه‌رمانی له سێداره‌دان بكه‌نه به‌ندكردن، به‌ڵام له‌به‌ر جه‌ختكردنی ساڵح جه‌بر (١٨٩٥-١٩٥٧) سه‌رۆكوه‌زیرانی عێراق ئه‌م هه‌وڵه‌یان سه‌رنه‌كه‌وت، بەر لە هه‌ڵواسین خۆی و سێ لە هەڤاڵەکانی، وه‌سیەتنامەیەکیان بۆ گەل نووسی کە تێیدا هەڵوێستی خۆیان بۆ ئازادی نیشتیمان دووپاتکرده‌وه.
له ١٩ی حوزه‌یرانی ١٩٤٧ له كاتی له‌سێداره‌دانیدا به وره‌یه‌كی به‌رزه‌وه و به‌ده‌م دروشمی نه‌ته‌وه‌یی و خواستنی ئومێد بۆ ده‌ربازبوونی مستەفا بارزانی و هه‌ڤاڵانی له ئاوی ئاراس و گه‌یشتیان بۆ یه‌كێتی سۆڤێت چووه‌ته به‌رده‌م په‌تی سێداره، له ١٩ی حوزه‌یرانی ١٩٤٧ له حه‌وشه‌ی به‌ندیخانه‌ی ناوه‌ندی به‌غدا له پێش چاوی به‌ندكراوه كورده‌كان له‌سێداره دراوه، له ١٩ی حوزه‌یرانی ١٩٤٧ ته‌رمی له‌لایه‌ن عه‌بدولسه‌مه‌د به‌نا ئه‌ندامی كۆمیته‌ی ناوه‌ندی پارتی دیموكراتی كورد و شاندی كوردی وه‌رگیراوه‌ته‌وه و ڕه‌وانه‌ی شاری سلێمانی كراوه، له كاتی به‌ڕێكردنی كه‌ژاوه‌ی ته‌رمه‌كه‌ی له به‌ندیخانه‌ی ناوه‌ندی به‌غداوه بۆ شاری سلێمانی به هه‌زاران كورد له‌به‌رده‌م ده‌رگای به‌ندیخانه ڕاوه‌ستا بوون، فایق (١٩٠٥-١٩٤٨) ناسراو به فایق بێ كه‌سی هۆزانڤانی كورد بۆ پێشوازی له كه‌ژاوه‌ی ته‌رمه‌كه‌ی ئه‌و و یاوه‌رانی شه‌هیدی هۆنراوه‌یێكی به ناونیشانی قەومی کورد هۆنیوه‌ته‌وه، كه له پێشوازی ته‌رمه‌كانیان كراوه به سروود و خوێندراوه‌ته‌وه، ئه‌و هۆنراوه شیوەنە بۆ شەهیدانی نۆزدەی حوزەیران باس له هه‌ر چوار شه‌هید ده‌كات، سه‌ره‌ڕای سنووردار كردنی ئاماده‌بوون، له‌لایه‌ن جه‌ماوه‌رێكی زۆری شاری سلێمانی پێشوازی له ته‌رمی كراوه و به‌م بۆنه‌یه هۆزانڤانی گه‌وره‌ی كورد تۆفیق (١٨٦٧-١٩٥٠) پیره‌مێرد هۆنراوه‌ی کۆستەی نوێی هۆنیووه و له شاری سلێمانی له گردی سه‌یوان به خاك سپێردراوه، ڕادیۆی به‌غدا هه‌واڵی له سێداره‌دانی په‌خش ده‌كات، ساڵی ١٩٥٩ كامران موكری (١٩٢٩-١٩٨٦) په‌رتووكێك به ناوونیشانی محه‌مه‌د قودسی نه‌مر له دووتۆی ٣١ لاپه‌ڕه له شاری سلێمانی له چاپ دا. شاره‌زای زمانه‌كانی كوردی، عه‌ره‌بی و ئینگلیزی بووه.
له به‌رهه‌مه‌كانی:
١.نیشتمان و نیشتیمانپه‌روه‌ری چییه؟ ـ ١٩٤٦.
سەرچاوە:
- ئەرشیفی دەستەی ئینسکلۆپیدیای پارتی دیموکراتی کوردستان.
