دوای نسكۆی شۆڕشی ئەیلوول حكومه‌تی به‌عس ته‌واوی به‌رزایی و ته‌پۆلكه و دۆڵ و ڕێگاكانی به ڕه‌بیه‌ی سه‌ربازی ته‌نی بوو، به‌ڵام له‌گه‌ڵ هه‌ڵگیرسانی شه‌ڕ له‌گه‌ڵ وڵاتی ئێران(١٩٨٠تا١٩٨٨) حكومه‌ت پێویستی زۆری به‌و هێزانه هه‌بوو بۆ به‌كارهێنانیان له شه‌ڕه‌كه، ناچار بوو له زۆر شوێندا بیانگوازێته‌وه بۆ به‌ره‌كانی جه‌نگ، دیاره ئه‌و هه‌نگاوه‌ش ده‌رفه‌تی بۆ هێزی پێشمه‌رگه‌ی كوردستان ڕه‌خساند كه سه‌ربه‌ستی جوڵانه‌وه‌ی زیاتر بێت و ڕووبه‌ری ناوچه ڕزگاركراوه‌كانی فراوانتر بكات، هه‌روه‌ها ڕاسته‌وخۆ په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ جه‌ماوه‌ر ببه‌ستێت و گه‌شه به چاڵاكی سیاسی و پێشمه‌رگانه‌ی بدات،
له دیارترین چاڵاكییه‌كان كه له‌و ماوه‌یه‌دا بوونیان هه‌بوو شه‌ڕه‌كانی ساڵی ١٩٨١ بوون كه هێزی پێشمه‌رگه له دوو داستاندا له گوندی بانیبنۆك له چیای سورێن و ناوچه‌ی زه‌لم و كه‌رچاڵ دوو گورزی به‌هێزیان له سوپای عێراق وه‌شاند، له شەڕی یه‌كه‌مدا كه پێشمه‌رگه توانیان چاڵاكیه‌كی گه‌وره تۆمار بكه‌ن و زیانی زۆر به سه‌ربازانی سوپای عێراق بگه‌یه‌نن، بریتی بوون له كوژران و بریندار بوونی ژماره‌یه‌كی زۆری سه‌ربازان، هه‌روه‌ها ١٢٤ سه‌ربازیی دیكه‌ش به‌دیل گیران، به سه‌دان پارچه چه‌ك و تفاقی سه‌ربازی كه‌وتنه ده‌ستی پێشمه‌رگه، به‌ڵام له‌و داستانه‌دا هێزی پێشمه‌رگه بێ زیان نه‌بوو، به‌ڵكو چوار پێشمه‌رگه شه‌هید بوون به ناوه‌كانی (ئه‌كره‌م حه‌مه‌ڕه‌شید بانیبنۆكی و مامۆستا سلێمان و عوسمان پێنجوێنی و فه‌رمانده‌ی پێشمه‌رگه ئه‌بوبه‌كر مه‌حمود بانیبنۆكی).
هه‌ر له‌و ساڵه‌دا چاڵاكیه‌كانی پێشمه‌رگه له‌و ناوچه‌یه‌دا درێژه‌ی هه‌بوو دژی دام و ده‌زگاكانی حكومه‌تی به‌عس، به شێوه‌یه‌ك كه له‌ماوه‌ی شه‌ش مانگی یه‌كه‌می ساڵی ١٩٨١ هێزی پێشمه‌رگه زیاتر له دووسه‌د و سی و هه‌شت چالاكی جۆراوجۆریان به‌سه‌ر سوپا و چه‌كدار و دام و ده‌زگاكانی حكومه‌تدا تۆمار كرد، له‌و هه‌موو چاڵاكیانه‌دا زیانی هێزه‌كانی حكومه‌ت بریتی بوون له ١٢٥١ كوژراو و ژماره‌یه‌كی زۆری بریندار، وێڕای ده‌ستكه‌وتێكی زۆری چه‌ك و ته‌قه‌مه‌نی و كه‌ل و په‌ل و تفاقی سه‌ربازی، له ئه‌نجامدانی ئه‌و هه‌موو چاڵاكیانه‌ی پێشمه‌رگه بووه هۆی شه‌هید بوونی ٤٨ پێشمه‌رگه.
شایانی باسه له هه‌ر شۆڕش و سه‌رهه‌ڵدانێكی چه‌كداریدا چاڵاكیه سه‌ربازیه‌كان ڕۆڵێكی كاریگه‌ر ده‌گێڕن له به‌رزكرده‌وه‌ی مۆڕاڵی پێشمه‌رگه و جه‌ماوه‌ر و هه‌وادارانی شۆڕش، له هه‌مان كاتیشدا هیوایه‌ك له ناخیاندا بنیاد ده‌نێـت كه له‌سه‌ركه‌وتن و به‌ده‌ستهینانی ئامانج نزیك ده‌بنه‌وه، له به‌رامبه‌ریشدا ترس و دڵه‌ڕاوكێ ده‌خاته ڕیزه‌كانی لایه‌نی به‌رامبه‌ر، ناچار ده‌بێت گوێ له داوا ره‌واكانیان بگرێت و داوای وتووێژ و ڕێكه‌وتن بكات.
سه‌رچاوه‌كان:
-
مه‌سعود بارزانی: بارزانی و بزوتنه‌وه‌ی ڕزگاریخوازی كورد، به‌رگی چواره‌م، ١٩٧٥-١٩٩٠ شۆڕشی گوڵان، به‌شی دووه‌م، چاپی یه‌كه‌م، چاپخانه‌ی ڕوكسانا، ٢٠٢١.
-
جه‌مال فه‌تحوڵڵا ته‌یب: بزوتنه‌وه‌ی ڕزگاریخوازی كورد له باشوری كوردستان (٢١/٣/١٩٧٥ - ٢٨/١١/١٩٨٠)، چاپی یه‌كه‌م، چاپخانه‌ی شه‌هاب، هه‌ولێر، ٢٠١٢.
-
عومه‌ر عوسمان: ژیانی كوردێك ، چاپخانه‌ی موكریان، چاپی دووه‌م، هه‌لێر – ٢٠٠٨.
