شەڕى دۆڵی ئاڵانە ١٩٦٩

داستانێکى دیارى شۆڕشی ئەیلوول بوو لە ١٣ى تەممووزى ١٩٦٩ لە بنارى چیاى کۆڕەک لە ڕۆژهەڵاتى خەلیفان ڕوویدا، سوپاى عێراق بۆ داگیرکردنى گوندى ئاڵانە و دەست ڕۆیشتن بەسەر، دۆڵەکە ئەو هێرشەى دەست پێکرد، بەڵام بەتالیۆنى بێتواتەى هێزى پێشمەرگە زۆر بەتوندى بەرەو ڕوویان بوونەوە و هێرشەکەیان تێکشکاندن، ناچار بە پاشەکشە بوون بۆ خەلیفان.


حکومەتى عێراق هەر لە سەرەتاوە تا کۆتایی ساڵى ١٩٦٩ بە هەموو هێزوتوانا سەربازییەکانیەوە کە ٦ فیرقەى هەبوو چواریان لە ناوچەکانى کوردستان بوون، بە هاوکارى و هەماهەنگى هێزى ئاسمانى و چەکدارانى بەکرێگیراو (جاش) لە هێرش و پەلاماردانى سەر ناوچەکانى ژێر دەسەڵاتى شۆڕشى کورد درێغیان نەکرد، هێرش و پەلامارەکانیان زۆربەى ناوچەکانى کوردستانى تەنى بوو، یەکێک لەو هێرشانەى کە لەو ساتەدا ئەنجامیدا شەڕى دۆڵی ئاڵانە بوو لە ١٣ى تەممووزى ١٩٦٩.      

ئاڵانە دۆڵێکە دەکەوێتە دامێنى چیاى کۆڕەک لە ڕۆژهەڵاتى خەلیفان، هەر لە دۆڵەکەدا گوندى ئاڵانە هەیە، دیارە ئەو ناوچەیە هەر لە سەرەتاى شۆڕشی ئەیلوولەوە بۆتە جێگاى چاوتێبڕینى حکومەت، بەو پێیەى کە شوێنێکى ستراتیژى گرنگ بووە بۆ بەیەک بەستنەوەى خەلیفان و دۆڵی بالیسان و بێتواتە، ئەمەش بۆتە هۆى ئەوەى کە چەندین شەڕى تێدا ڕوویداوە، یەکێک لەو شەڕانەى کە لەو دۆڵەدا ڕوویاندا، ئەو داستانە بوو کە لە ١٣ى تەممووزى ١٩٦٩ لە کاتژمێر ٦ى بەیانى هێزێکى سەربازى لیواى ٢١ى سوپاى عێراق بە پاڵپشتى فڕۆکە و تانک و تۆپەوە لە خەلیفانەوە هەڵمەتێکى سەربازی دەست پێکرد بەرەو دۆڵەکە پێشکەوتن بۆ داگیرکردنى گوندى ئاڵانە. 

وادیارە بەتالیۆنى بێتواتەى هێزى پێشمەرگەى کوردستان بەو پێشکەوتنە سەربازییەى سوپاى عێراق ئاگادار بوون، بۆیە ئەوانیش لای خۆیان ئامادەسازیان کردبوو، کاتێک کە نزیک بوونەوە بەرسینگیان گرتن و بەرەنگاریان بوونەوە، دواى شەڕێکى ١٣ کاتژمێری هێزەکەى حکومەت تێکشکا و بەرەو دواوە کشایەوە، لە ئەنجامدا زیانێکى زۆرى گیانى و ماددیان  پێ گەیاندن، وەک لە ئاماژەکەدا هاتووە زیاتر لە ٥٠ سەربازیان کوژران و بریندار بوون، لەم شەڕەدا دەستکەوتەکانى پێشمەرگە بریتى بوون لە ژمارەیەک چەکى جۆراوجۆرى وەک شەست تیرێکى دکتاریۆف، ٣ تفەنگى سەمینۆف و تۆپێکى دوو گرێ لەگەڵ بڕێک فیشەک و کەلوپەلى سەربازى. 

بۆ ڕۆژى دوای فەرماندەی بەتالیۆنى بێتواتەى هێزى پێشمەرگە نامەیەکی بۆ فەرماندارى لیواکەى سوپاى حکومەت نارد، بۆ ئەوەى  کەسانێک بنێرن تاکو لاشە کوژراوەکانیان ببەنەوە کە لەمەیدانى شەڕدا بەجێ مابوون. لاوازى حکومەت لەم شەڕە و چەند شەڕێکى دیکەدا دەرکەوت، کە پێشمەرگە کۆمەڵێک سەرکەوتنى گەورەى بەسەر سوپاى عێراقدا تۆمار کردبوو، هەروەها زیانى گیانى و ماددى زۆریش بەر هێزەکانى حکومەت کەوتبوو، تا واى لێهات کە تواناى ڕووبەڕووبوونەوەى هێزى پێشمەرگەى نەمێنێ، بۆیە بە ناچارى پەناى بردە بەر ڕێگا چارەیەکى دیکە کە گفتوگۆ و ڕێککەوتن بوو، بۆ ئەوەى هەناسەیەک هەڵمژێ و دەرفەتێک بقۆزێتەوە کە جارێکى دیکە خۆی ڕێکبخاتەوە، ئینجا ھێزەکانى پڕ چەک بکات بۆ گەڕێکى دیکەى شەڕى کورد.                             


سەرچاوەکان:

١- ئارى کەریم، چەند لاپەڕەیەکى زیندوو لە شۆڕشی ئەیلوولدا، چاپخانەى خەبات، دهۆک ١٩٩٩.

٢- مسعود بارزانی، بارزانی و بزوتنەوەى ڕزگاریخوازی کورد، بەرگی سێیەم، بەشی دووەم، شۆڕسی ئەیلوول ١٩٦١-١٩٧٥، چاپخانەى وەزارەتى ڕۆشنبیرى، چاپى یەکەم، هەولێر، ٢٠٠٤.

٣- سه‌نگه‌ر ئيبراهيم خۆشناو،  ڕوداوه‌ سه‌ربازيه‌كانى شۆڕشى ئه‌يلوول١٩٧٠-١٩٧٥، چاپى يه‌كه‌م، هه‌ولێر، ٢٠٢٢.

٤- خۆشەوى عەلى کانیەلنجى، بیرەوەریەکانى عەزیز قازى حەمەد سورچى، چاپخانەى دانیشفەر، هەولێر، ٢٠٢٣.


بابەتی پەیوەندیدار

شەڕى ڕەبایەى دوازدە ملانێ

شەڕى ڕەبایەى دوازدە ملانێ شەڕى ڕەبایەى دوازدە ملانێ چالاکییەکى پارتیزانیى هێزى پێشمەرگەى سنوورى دەڤەرى بادینان بوو، هێزێکى هاوبەشى هەردوو ڕێکخراوى ڕێنجبەران و شەهید حەمید، سەربە لێژنەى ناوچەى زاخۆى پارتى دیموکراتى کوردستان، لە نزیک زاخۆ هێرشیان کردە سەر ڕەبایەکى سەربازى و لە ماوەیەکى کەمدا توانیان دەستی بەسەردا بگرن و گورزێکى گەورە بە سەربازانى ڕەبایەکە بگەیەنن، پاشان دەست بەسەر چەک و جبەخانە و بڕێکى زۆر کەلوپەلى سەربازیدا گیرا و دواتر گەڕانەوە شوێنەکانی خۆیان.

زانیاری زیاتر

شەڕى دەشتمرێ ١٩٨٧

شەڕی دەشتمرێ چالاکییەکى پێشمەرگە بوو بەرانبەر بنکەیەکى سەربازیی سوپاى عێراق و تێیدا هێزێکى پێشمەرگەى سەر بە لێژنەى ناوچەى زاخۆ لە شەوى ٩ لەسەر١٠ى شوباتى ١٩٨٧، هێرشیان کردە سەر ڕەبایەیەکى سوپاى عێراق لە نزیک گوندى دەشتمرێ لە ناحیەى ئیبراهیم خەلیل (ڕزگارى) دەڤەرى بادینان و بە ماوەیەکى کەم توانیان بچنە ناو بنکە سەربازییەکە.

زانیاری زیاتر

شەڕى گردە هول ١٩٨٥

ئەو شەڕە گورزێکى توندى هێزى پێشمەرگەى پارتی دیموکراتى کوردستان لە شۆڕشی گوڵان بوو بەر ڕەبایەکى سوپاى عێراقى کەوت، لە شەوى ١٢ لەسەر١٣ى ئابى ١٩٨٥، کاتێک کە هێزێکى پێشمەرگەى پارتی دیموکراتی کوردستان و حزبى شیوعی، جەولەیەکیان ئەنجام دا بۆ ناوچەى باتیفای پارێزگاى دهۆک، بۆ بینین و بەسەرکردنەوەى ڕیزەکانى ڕێکخستن و هاوڵاتیانى ناوچەکە، دواتر بڕیاریان دا چالاکییەکى پارتیزانى ئەنجام بدەن، بۆ ئەوەش ڕەبایەى (گردە هول)یان دەستنیشان کرد

زانیاری زیاتر

شەڕی گوندی زێوکێ ١٩٨٣

شەڕى گوندی زێوکێ لە شۆڕشی گوڵان و لە ١٥ى نیسانى ١٩٨٣ لە دەڤەرى بادینان لە نێوان هێزێکى پێشمەرگە و هێزێکى گەورەى سوپاى عێراق ڕوویدا، سوپای عێراق بە مەبەستى گێڕانەوەى هێز و هەژموونى حکومەت بۆ ناوچەکە هێرشییان کردە سەر گوندى زێوکێ لە ناوچەى مانگێشکێی. کە سوپای عێراق سەرقاڵى پشکنینى گوند بوون، هێزێکى پێشمەرگە کە بە ئەرکى پێشمەرگایەتى لە ناوچەکەدا لە گەڕان و پشکنیندا بوون لە هێرشەکە ئاگادار بوونەوە و هێرشیان کردنە سەر....

زانیاری زیاتر

شەڕی سەرێ سناتێ ١٩٨٥

شەڕى سەری سناتێ چالاکییەکى هێزى پێشمەرگەى کوردستان بوو لە سەرى سناتێ لە ناوچەى مچولیاى دەڤەرى بادینان، هێزى پێشمەرگە هێرشیان کردە سەر بارەگاى سریەیەکى سەربازى سوپاى عێراق و دواى شەڕێکى گەرم بەماوەیەکى کەم، توانیان دەستى بەسەردا بگرن و ژمارەیەک سەرباز بکوژن و بڕێکى زۆرى چەک و تەقەمەنى قوڕس و سوک دەستى بەسەردا بگرن، دواى ئەوەى ئامانجى هێرشەکە پێکرا هێزەکەى پێشمەرگە شوێنەکەیان جێ هێشت و گەڕانەوە شوێنى خۆیان لە حەفتەنینێ.

زانیاری زیاتر