شەڕى دۆڵی ئاڵانە ١٩٦٩

داستانێکى دیارى شۆڕشی ئەیلوول بوو لە ١٣ى تەممووزى ١٩٦٩ لە بنارى چیاى کۆڕەک لە ڕۆژهەڵاتى خەلیفان ڕوویدا، سوپاى عێراق بۆ داگیرکردنى گوندى ئاڵانە و دەست ڕۆیشتن بەسەر، دۆڵەکە ئەو هێرشەى دەست پێکرد، بەڵام بەتالیۆنى بێتواتەى هێزى پێشمەرگە زۆر بەتوندى بەرەو ڕوویان بوونەوە و هێرشەکەیان تێکشکاندن، ناچار بە پاشەکشە بوون بۆ خەلیفان.


حکومەتى عێراق هەر لە سەرەتاوە تا کۆتایی ساڵى ١٩٦٩ بە هەموو هێزوتوانا سەربازییەکانیەوە کە ٦ فیرقەى هەبوو چواریان لە ناوچەکانى کوردستان بوون، بە هاوکارى و هەماهەنگى هێزى ئاسمانى و چەکدارانى بەکرێگیراو (جاش) لە هێرش و پەلاماردانى سەر ناوچەکانى ژێر دەسەڵاتى شۆڕشى کورد درێغیان نەکرد، هێرش و پەلامارەکانیان زۆربەى ناوچەکانى کوردستانى تەنى بوو، یەکێک لەو هێرشانەى کە لەو ساتەدا ئەنجامیدا شەڕى دۆڵی ئاڵانە بوو لە ١٣ى تەممووزى ١٩٦٩.      

ئاڵانە دۆڵێکە دەکەوێتە دامێنى چیاى کۆڕەک لە ڕۆژهەڵاتى خەلیفان، هەر لە دۆڵەکەدا گوندى ئاڵانە هەیە، دیارە ئەو ناوچەیە هەر لە سەرەتاى شۆڕشی ئەیلوولەوە بۆتە جێگاى چاوتێبڕینى حکومەت، بەو پێیەى کە شوێنێکى ستراتیژى گرنگ بووە بۆ بەیەک بەستنەوەى خەلیفان و دۆڵی بالیسان و بێتواتە، ئەمەش بۆتە هۆى ئەوەى کە چەندین شەڕى تێدا ڕوویداوە، یەکێک لەو شەڕانەى کە لەو دۆڵەدا ڕوویاندا، ئەو داستانە بوو کە لە ١٣ى تەممووزى ١٩٦٩ لە کاتژمێر ٦ى بەیانى هێزێکى سەربازى لیواى ٢١ى سوپاى عێراق بە پاڵپشتى فڕۆکە و تانک و تۆپەوە لە خەلیفانەوە هەڵمەتێکى سەربازی دەست پێکرد بەرەو دۆڵەکە پێشکەوتن بۆ داگیرکردنى گوندى ئاڵانە. 

وادیارە بەتالیۆنى بێتواتەى هێزى پێشمەرگەى کوردستان بەو پێشکەوتنە سەربازییەى سوپاى عێراق ئاگادار بوون، بۆیە ئەوانیش لای خۆیان ئامادەسازیان کردبوو، کاتێک کە نزیک بوونەوە بەرسینگیان گرتن و بەرەنگاریان بوونەوە، دواى شەڕێکى ١٣ کاتژمێری هێزەکەى حکومەت تێکشکا و بەرەو دواوە کشایەوە، لە ئەنجامدا زیانێکى زۆرى گیانى و ماددیان  پێ گەیاندن، وەک لە ئاماژەکەدا هاتووە زیاتر لە ٥٠ سەربازیان کوژران و بریندار بوون، لەم شەڕەدا دەستکەوتەکانى پێشمەرگە بریتى بوون لە ژمارەیەک چەکى جۆراوجۆرى وەک شەست تیرێکى دکتاریۆف، ٣ تفەنگى سەمینۆف و تۆپێکى دوو گرێ لەگەڵ بڕێک فیشەک و کەلوپەلى سەربازى. 

بۆ ڕۆژى دوای فەرماندەی بەتالیۆنى بێتواتەى هێزى پێشمەرگە نامەیەکی بۆ فەرماندارى لیواکەى سوپاى حکومەت نارد، بۆ ئەوەى  کەسانێک بنێرن تاکو لاشە کوژراوەکانیان ببەنەوە کە لەمەیدانى شەڕدا بەجێ مابوون. لاوازى حکومەت لەم شەڕە و چەند شەڕێکى دیکەدا دەرکەوت، کە پێشمەرگە کۆمەڵێک سەرکەوتنى گەورەى بەسەر سوپاى عێراقدا تۆمار کردبوو، هەروەها زیانى گیانى و ماددى زۆریش بەر هێزەکانى حکومەت کەوتبوو، تا واى لێهات کە تواناى ڕووبەڕووبوونەوەى هێزى پێشمەرگەى نەمێنێ، بۆیە بە ناچارى پەناى بردە بەر ڕێگا چارەیەکى دیکە کە گفتوگۆ و ڕێککەوتن بوو، بۆ ئەوەى هەناسەیەک هەڵمژێ و دەرفەتێک بقۆزێتەوە کە جارێکى دیکە خۆی ڕێکبخاتەوە، ئینجا ھێزەکانى پڕ چەک بکات بۆ گەڕێکى دیکەى شەڕى کورد.                             


سەرچاوەکان:

١- ئارى کەریم، چەند لاپەڕەیەکى زیندوو لە شۆڕشی ئەیلوولدا، چاپخانەى خەبات، دهۆک ١٩٩٩.

٢- مسعود بارزانی، بارزانی و بزوتنەوەى ڕزگاریخوازی کورد، بەرگی سێیەم، بەشی دووەم، شۆڕسی ئەیلوول ١٩٦١-١٩٧٥، چاپخانەى وەزارەتى ڕۆشنبیرى، چاپى یەکەم، هەولێر، ٢٠٠٤.

٣- سه‌نگه‌ر ئيبراهيم خۆشناو،  ڕوداوه‌ سه‌ربازيه‌كانى شۆڕشى ئه‌يلوول١٩٧٠-١٩٧٥، چاپى يه‌كه‌م، هه‌ولێر، ٢٠٢٢.

٤- خۆشەوى عەلى کانیەلنجى، بیرەوەریەکانى عەزیز قازى حەمەد سورچى، چاپخانەى دانیشفەر، هەولێر، ٢٠٢٣.


بابەتی پەیوەندیدار

شەڕى چیاى بەڕانشێ ١٩٨٦

شەڕى بەڕانشێ چالاکییەکى پارتیزانى هێزى پێشمەرگە بوو لەسەر ڕێگاى سەرەکى چیاى بەڕانشێ نزیک گوندى گرێ بیێ، لەو چالاکییەدا هێزێکى پێشمەرگەى ناوچەى زاخۆى پارتى دیموکراتى کوردستان لە ١٥ى تشرینى دووەمى ١٩٨٦ بۆسەیەکیان لەسەر ڕێگاى سەرەکى دانایەوە، بۆ لێدان لە ئۆتۆمبێلە سەربازییەکانى هێزەکانى ڕژێمى بەعسى داگیرکەر.

زانیاری زیاتر

شەڕى شیڤێ ١٩٨٧

شەڕى شیڤێ ڕووبەڕووبوونەوەى هێزى پێشمەرگە و هێزى چەکدارانى بەکرێگیراوى ڕژێمى بەعس لە ٢٥ى ئایارى ١٩٨٧، کە بە نیازى وێرانکارى و ڕوخاندنى گوندى شیڤێ هێرشیان کردە سەر گوندەکە، هێزى پێشمەرگەش بەرەنگاریان بووەوە و لە ماوەى دوو کاتژمێرى شەڕدا هێزى چەکدارانى بەکرێگیراو شکستیان خوارد و ڕایانکرد، چوار لاشەیان لە مەیدانى شەڕ بەجێهێشت.

زانیاری زیاتر

شەڕى گوندى بادێ ١٩٨٣

چالاکییەکى پارتیزانى هێزى پێشمەرگە دژى هێزەکانى ڕژێمى بەعسە، هێزێکى پێشمەرگەى لێژنەى ناوچەى دهۆک و ڕێکخراوەکانى هورمز مەلیک و تاهر زێوەیی لە شەوى ١١ لەسەر ١٢ى کانوونى یەکەمى ١٩٨٣ هێرشیان کردە سەر ڕەبایەى گوندى بادێ، لە ماوەیەکى کەمدا دەستیان بەسەرداگرت و ئاگریان تێبەردا، تەواوى سەربازانیان کوشت و چواریشیان بەدیل گرتن، پاشان شوێنەکەیان جێهێشت.

زانیاری زیاتر

شەڕى ڕەبایەى گرێ ئیسفکا ١٩٨١

چالاکییەکى پارتیزانى بوو کە هێزێکى پێشمەرگە لە شەوێکى تشرینى دووەمى ١٩٨١ هێرشیان کردە سەر ڕەبایەى گرێ ئیسفکا لە دەڤەرى بەروارى باڵا، لە ماوەیەکى کەمدا توانیان دەستى بەسەردا بگرن و ژمارەیەک سەربازى ڕەبایەکەیان کوشت و دەستیان بەسەر چەک و تەقەمەنى و کەلوپەلى سەربازیدا گرت، پاشان شوێنەکەیان بەجێهێشت و گەڕانەوە بنکەکانیان.

زانیاری زیاتر

شەڕی دەڤەری سندیا ١٩٨٧

ئەم شەڕە لە ئەنجامى هێرشێکى بەربڵاوى سوپاى عێراق بە پاڵپشتى تانک و تۆپ و فڕۆکەى جەنگى و جاشەکان بۆ سەر دەڤەرا سندیا ڕوویدا، هێزى پێشمەرگەى کوردستان بۆ پاراستنى ناوچەکە لە ڕوخان و وێرانکارى گوندەکان، لە ٥ى نیسانى ١٩٨٧ ڕووبەڕووى هێزەکانى حکومەت بووەوە، ئەنجامى شەڕەکە بە سەرکەوتنى هێزى پێشمەرگە و شکستى هێزە عێراقیەکان کۆتایی هات.

زانیاری زیاتر