کانی ماسێ یەکێکە لە شاره‌دێکانی دەڤەری بەرواری باڵا له قەزای ئامێدی، سەر بە پارێزگای دھۆک. دەکەوێتە سەر ڕێگای زاخۆ - سەرزێرێ - دانیشتووانی شارۆچکەکە له موسوڵمان و كریستیان پێكهاتوون([1]). دیاره له ڕووی شۆڕش و به‌رخودانیشه‌وه وه‌كو ته‌واوی ناوچه‌كانی دیكه‌ی كوردستان کانی ماسێ به‌شداری كارا و ڕۆڵی به‌رچاوی هه‌بووه له نواندنی چالاكی و تۆماركردنی داستانی مێژوویی بۆ داكۆكیكردن له ئازادی و دیموكراسی.
یه‌كێك له‌و داستانانه‌ی كه له‌و ناوچه‌یه له‌سه‌ر ده‌ستی هێزی پێشمه‌رگه تۆمار كراون و ده‌مانه‌وێ له باره‌یه‌وه بدوێین داستانی کانی ماسێیه، كه به سه‌رپه‌رشتی ڕاسته‌وخۆی سەرۆک مەسعود بارزانی و به فه‌رمانده‌یی دكتۆر ڕۆژ نوری شاوێس به‌ڕێوه‌چوو، هۆكاری ڕوودانی داستانه‌كه‌ش بۆ ئه‌وه ده‌گه‌ڕێته‌وه كاتێك كه حكومه‌تی عێراق یاخود بڵیین سه‌رانی حزبی به‌عس كه به زه‌بری هێز ده‌سه‌ڵاتیان به‌سه‌ر حوكمڕانی ئه‌و وڵاته‌دا گرتبوو، بانگه‌شه‌ی لاوازی شۆڕشی كوردیان به‌ناو خه‌ڵكی كوردستاندا بڵاو كرده‌وه به‌تایبه‌تی له ده‌ڤه‌ری بادینان، وایان پیشانی دانیشتووان ده‌دا كه شۆڕش ئه‌و هێز و توانایه‌ی نه‌ماوه ڕووبه‌ڕووی هێزه سه‌ربازییه‌كانی به‌عس ببێته‌وه و چالاكییه پێشمه‌رگه‌ییه‌كانی درێژه پێ بدات.
هه‌ڵبه‌ته بۆ ڕه‌تكردنه‌وه‌ی ئه‌و هه‌ڵوێسته‌ی حكومه‌تی به‌عس سه‌ركردایه‌تی شۆڕش بڕیاری دا كه‌وا هه‌ستێ به ئه‌نجامدانی چالاكییه‌كی گه‌وره‌ی سه‌ربازی، تاكو بۆ حكومه‌تی به‌عس بسه‌لمێنێ كه هێزی پێشمه‌رگه هه‌ر كاتێ مه‌به‌ستی بێ و له هه‌ر شوێنێك بێ داستانی گه‌وره تۆمار ده‌كات و زیانی زۆر به داموده‌زگا و هێزه سه‌ربازی و ئه‌منیه‌كانی به‌عس ده‌گه‌یه‌نێ، هه‌روه‌ها بۆ ڕایی گشتیش دوپات بكاته‌وه كه‌وا شۆڕش به‌رده‌وامه و ئه‌وه‌ی حكومه‌تی عێراق پێی هه‌ستاوه ته‌نها پڕوپاگه‌نده و وته‌ی بێ بنه‌مان([2]).
ئه‌و داستانه‌ی هێزی پێشمه‌رگه‌ی كوردستان له ده‌ڤه‌ری بادینانی سنووری لقی (١)ی پارتی دیموكراتی كوردستان له‌لایه‌ن لێژنه ناوچه‌كانی ئامێدی و زاخۆ و شێخان و هێزی به‌رگری میللی ئه‌نجام درا، هێرشیان كرده سه‌ر بنكه و باره‌گای هێزه سه‌ربازییه‌كانی حكومه‌ت له چه‌ند میحوه‌رێكی ناوچه‌ی کانی ماسێ([3])، له شه‌وی ١٣ لەسەر١٤ی ئه‌یلوولی ١٩٨٧ به پێی به‌رنامه و پلانێكی سه‌ربازی توكمه و پێشكه‌وتوو، دوای شه‌ڕێكی گه‌رمی خوێناوی توانیان له ماوه‌یه‌كی كورتدا ده‌ست به‌سه‌ر هه‌موو خاڵه سه‌ربازییانه‌دا بگرن كه هه‌ڵمه‌تیان بۆی برد.
له‌و هه‌ڵمه‌ته‌دا هێزی پێشمه‌رگه توانی ده‌ست به‌سه‌ر زیاتر له پێنج باره‌گای فه‌وج و حه‌فتا كیلۆمه‌تر ڕووبه‌ری چوارگۆشه‌دا بگرێت، له ئه‌نجامدا زیانێكی گه‌وره به‌ر هێزه‌كانی عێراق كه‌وت له كوژراو و بریندار كه به سه‌رووی سه‌د سه‌رباز مه‌زه‌نده ده‌كرا، هاوكات ژماره‌یه‌ك سه‌ربازی تریش له‌لایه‌ن پێشمه‌رگه‌وه به‌دیل گیران، وێڕای ئه‌وه‌ش ژماره‌یه‌ك ئۆتۆمبێلی سه‌ربازی تێك شكێندران و چه‌ك و ته‌قه‌مه‌نی زۆر كه‌وته ده‌ستی هێزی پێشمه‌رگه، له‌و هه‌ڵمه‌ته‌ی پێشمه‌رگه و تۆماركردنی ئه‌و داستانه حه‌وت پێشمه‌رگه و دوو كه‌سی به‌رگری میللی شه‌هید بوون([4]).
داستانی کانی ماسێ به یه‌كێك له سه‌روه‌رییه‌كانی شۆڕشی گوڵان هه‌ژمار ده‌كرێ، چونكه داستانێك بوو له ئاست شه‌ڕی نێوان دوو وڵات و له ڕووی قه‌باره و هێز و چه‌ك و ته‌كنه‌لۆژیای سه‌ربازی سه‌رده‌مه‌وه، كه به‌هیچ شێوه‌یەك هاوسه‌نگی له نێوان هێزی پێشمه‌رگه و سوپادا نه‌بوو، به‌ڵام ئه‌وه‌ی هاوسه‌نگی هێزی گۆڕی هێزی بیروباوه‌ڕ و خه‌بات له پێناوی ئازادی و به‌رگری له مافه‌كانی نه‌ته‌وه‌یه‌ك بوو، دوای سه‌ركه‌وتنی پێشمه‌رگه له‌و داستانه‌دا له‌لایه‌ن مه‌سعود بارزانی پیرۆزبایی و ده‌ست خۆشی ئاراسته‌‌ی گشت پێشمه‌رگه و به‌شداربووانی داستانه‌كه‌دا كرا([5]).
له كۆتایی ئه‌و داستانه‌دا ده‌ركه‌وت كه‌وا هێزی پێشمه‌رگه له ئه‌نجامدانی چالاكی و تۆماركردنی داستانی مێژوویی له هه‌ر كات و شوێنی مه‌به‌ستی بێ ته‌نانه‌ت له قوڵایی جه‌رگه‌ی ده‌سه‌ڵاتی حكومه‌تیش، چالاكی ئه‌نجام ده‌دا و گورزی گه‌وره له دوژمنه‌كه‌ی ده‌وه‌شێنێ و زیانی گه‌وره‌ی پێ ده‌گه‌یه‌نێ.
سه‌رچاوه‌كان:
- مه‌سعود بارزانی، بارزانی و بزوتنه‌وه‌ی ڕزگاریخوازی كورد، به‌رگی چواره‌م، ١٩٧٥-١٩٩٠ شۆڕشی گوڵان، به‌شی دووه‌م، چاپی یه‌كه‌م، چاپخانه‌ی ڕوكسانا، ٢٠٢١.
- کانی ماسێ https://ckb.wikipedia.org/wiki/
- داستانی کانی ماسێ =https://www.google.com/search?q
- https://www.facebook.com/watch/?v=٢٩٤٩١٩٩٠٣٥١٥٨٠٦٩
[1] - کانی ماسێ https://ckb.wikipedia.org/wiki/
[2] - داستانی کانی ماسێ =https://www.google.com/search?q
[3] - https://www.facebook.com/watch/?v=٢٩٤٩١٩٩٠٣٥١٥٨٠٦٩
[4] - مه‌سعود بارزانی، بارزانی و بزوتنه‌وه‌ی ڕزگاریخوازی كورد، به‌رگی چواره‌م، ١٩٧٥-١٩٩٠ شۆڕشی گوڵان، به‌شی دووه‌م، چاپی یه‌كه‌م، چاپخانه‌ی ڕوكسانا، ٢٠٢١، ل٧١.
[5] - مه‌سعود بارزانی، هه‌مان سه‌رچاوه، ل ٧٢
