شەڕی قاڕنێ

له‌ شه‌وی ٢١ی ئاداری١٩٤٧ واته‌ له‌ یه‌كه‌م ڕۆژی چه‌ژنی نه‌وروزی ١٣٢٦ی هه‌تاوی ژماره‌یه‌ك له‌ هێزه‌كانی پێشمه‌رگه‌ی بارزانی‌ به‌ فه‌رمانده‌یی سلێمان به‌گی ده‌رگه‌ڵه‌یی‌ و زرار به‌گی ده‌رگه‌ڵه‌یی و عه‌لی ئاغا خێرزۆكی و مه‌لكۆ زێرو و مه‌لا شین و ژماره‌یه‌كی دیكه‌ له‌ فه‌رمانده‌ی پێشمه‌رگه‌كانی بارزانی...


له‌ شه‌وی ٢١ی ئاداری ١٩٤٧ واته‌ له‌ یه‌كه‌م ڕۆژی جه‌ژنی نه‌ورۆزی ١٣٢٦ی هه‌تاوی ژماره‌یه‌ك له‌ هێزه‌كانی پێشمه‌رگه‌ی بارزانی‌ به‌ فه‌رمانده‌یی سلێمان بەگ دەرگەڵەیى و زرار سلێمان بەگ دەرگەڵەیى و عه‌لی ئاغا خێرزۆكی و مه‌لكۆ زێرو و مه‌لا شین و ژماره‌یه‌كی دیكه‌ له‌ فه‌رمانده‌ی پێشمه‌رگه‌كانی بارزانی وه‌كو مه‌لا عه‌لی ژاژۆكی و حه‌سۆی ببانی بڕیار ده‌ده‌ن كه هێرش بكه‌نه‌ سه‌ر بنكه‌ی له‌شكه‌ری ئێران له‌ قاڕنێ. بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ له‌ چه‌ند لایه‌كه‌وه‌ به‌ره‌و ئامانجه‌ دیاریكراوه‌كه‌ به‌ڕێده‌كه‌و‌ن و سه‌ره‌تا سوارانی هۆزی شاروێرانی كه‌ له‌ گه‌ڵ سوپای ئێران بوون به‌ بێ شه‌ڕكردن كێوی كونه‌ماران و قاڕنێ به‌رده‌ده‌ن و به‌ره‌و بالاغچی هه‌ڵهاتن، له‌ ئه‌نجامدا كێوی كونه‌ماران كه‌ ده‌كه‌وێته‌ نێوان ڕێگای خانی و سۆفیان و ده‌بووه‌ هۆی مه‌ترسی به‌ سه‌ر ڕێگای نه‌غه‌ده‌ كه‌ ئه‌و كات‌ ناوه‌ندی فه‌رمانده‌یی سوپای ئێرانی تێدا بوو، كه‌وته‌ ده‌ستی بارزانییه‌كان.

هێزی زرار به‌گی ده‌رگه‌ڵه‌یی كاتێك ده‌گه‌نه‌ لای چایخانه‌كه‌ی قاڕنێ و ده‌بینن ژماره‌یه‌ك جاش و سه‌رباز و ئه‌فسه‌ری ئێرانی له‌وێ دانیشتونه‌، پێشمه‌رگه‌كان‌ به‌ نارنجۆك هێرش ده‌كه‌نه‌ سه‌ر ئه‌و چایخانه‌یه‌ و ژماره‌یه‌ك له‌و سه‌رباز و ئه‌فسه‌رانه‌ ده‌كوژن و ژماره‌یه‌كیش به‌دیل ده‌گرن و له‌ ماوه‌یه‌كی كه‌م ده‌ست ده‌گرنه‌ سه‌ر بنكه‌ سه‌ربازییه‌كه‌ی قاڕنێ و ته‌واوی كه‌لوپه‌له‌كانی بنكه‌ی له‌شكه‌ر و چل ویه‌ك هێستر ده‌كه‌وێته‌ ده‌ستی پێشمه‌رگه‌كان، هه‌روه‌ها ده‌توانن ئازوقه‌ی له‌شكه‌ره‌كه‌ كه‌ له‌ ناو مزگه‌وتی قاڕنێ بوو سواری هێستره‌كان و سێ عاره‌بانه‌ی گامێش بكه‌ن و به‌ره‌و ئالیاوا ڕە‌وانه‌ بكه‌ن. ئاگاداری ئه‌وه‌ش ده‌بن كه‌ ٧سه‌ربازی سوپا خۆیان له‌ ماڵی موختاری قاڕنێ شاردۆ‌ته‌وه‌ بۆیه‌ پێشمه‌رگه‌كان ده‌ڕۆن و ئه‌و سه‌ربازانه‌ش به‌دیل ده‌گرن. ئه‌و ده‌ستكه‌وتانه‌ی هێزی ز‌رار به‌گی ده‌رگه‌ڵه‌ییش به‌شێك بوو له‌و زه‌بره‌ كوشنده‌یه‌ی كه‌ سلێمان به‌گی ده‌رگه‌ڵه‌یی له‌سه‌ر شه‌قامی گشتی نێوان ئه‌غه‌ده‌ و خانه‌‌ له‌ هێزی سوپای ئێران ده‌وه‌شێنێت و به‌و هۆیه‌وه‌ په‌نجا سه‌رباز ده‌كوژرێت و چلی تریش به‌ دیل ده‌گیرێن و ڕە‌وانه‌ی شنۆ ده‌كرێن.   

له‌ ئه‌نجامی ئه‌و شه‌ڕە‌ و دوای یه‌ك ڕۆژ له‌و ڕووداوه‌ بۆ جارێكی دیكه‌ سوپای ئێران به‌ ڕە‌وانه‌كردنی هێزی پاڵپشتی بۆ ناوچه‌كه‌ كه‌ بریتی بوو له‌ هه‌نگی ٢٢كرماشان به‌ فه‌رمانده‌یی سه‌رهه‌نگ غه‌فاری و به‌ پاڵپشتی دوو تانك و یه‌ك تۆپی ٧٥میلی مه‌تر دێنه‌ ناو شاری نه‌غه‌ده‌ و دژه‌ هێرشێك بۆ دووباره‌ گرتنه‌وه‌ی كێوی كونه‌ماران و ئازاد كردنی ڕێگای گشتی و گه‌یاندنی پێداویستی بۆ سه‌ربازگه‌ی سۆفیان به‌ڕێده‌كه‌ون، له‌ شه‌ڕێكی دژوار كه‌ له‌ نێوان بارزانییه‌كان و سوپای ئێران ڕوویدا بۆ جارێكی دیكه‌ ئێرانییه‌كان ده‌توانن كۆنترۆلی كێوی كونه‌ماران بكه‌ن. ئه‌و سه‌ركه‌وتنه‌ بۆ ئێرانییه‌كان ئه‌وه‌نده‌ گرنگ بووه‌ كه‌ فه‌رمانده‌ی ئۆپه‌ڕاسیۆنی گرتنه‌وه‌ی كونه‌ماران كه‌ ناوی سه‌رهه‌نگ بیگله‌ری بووه‌ پله‌یه‌ك به‌رز ده‌بێته‌وه‌ و ده‌كرێته‌ سه‌رتیپ. هه‌رچه‌نده‌ كه‌ سوپای ئێران له‌ دوای ئه‌نجامدانی ئۆپەراسیۆنێكی به‌رفراوان ده‌توانێت كونه‌ماران بگرێته‌وه،‌ به‌ڵام كاریگه‌ری ئه‌و هێرشه‌ كه‌ له‌ لایه‌ن بارزانییه‌كان كرابووه‌‌ سه‌ر كونه‌ماران و قاڕنێ به‌ شێوه‌یه‌ك ده‌بێت كه‌ هه‌تا ماوه‌یه‌ك هه‌موو جموجووڵه‌ سه‌ربازییه‌كانی ئێران ڕاده‌گیردرێت و له‌ ڕووی خۆراك و وره‌ی پێشمه‌رگه‌كانیش به‌رز ده‌بێت.


سه‌رچاوه‌كان:

١- حسینعلی رزم آرا، فرهنگ جغرافیایی ایران(آبادیها)استان ٣و٤آذربایجان،تهران، انتشارات دایره‌ جغرافیایی ستاد ارتش،١٣٣٠.

٢- زرار سلێمان به‌گ ده‌رگه‌ڵه‌یی، بیره‌وه‌رییه‌كانم له‌ ساڵانی(١٩٤٣-١٩٧٧)، سلێمانی،چاپخانه‌ی ڕە‌هه‌ند،٢٠٠٢.

٣- عه‌باس غه‌زالی میرخان، له‌ مه‌هاباده‌وه‌ تا  گاده‌ر،هه‌ولێر،چاپخانه‌ی مناره‌،چاپی دووه‌م،٢٠٠٧.

٤- سپهبد محمد كاظمی، سرهنگ ٢ستاد منوچهر البرز، تاریخ پنجاه ساله‌ نیروی زمینی شاهنشاهی ایران، تهران،٢٥٣٥.

٥- مسعود بارزانی، بارزانی و بزووتنه‌وه‌ی ڕزگاریخوازی كورد، به‌رگی یه‌كم ١٩٣١-١٩٥٨ ، هه‌ولێر، چاپخانه‌ی وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده‌ ،٢٠١٢.


بابەتی پەیوەندیدار

داستانی کۆڕێ ١٩٩١

داستانى کۆڕێ یەکێکە لەو شەڕ و ڕووبەڕوونەوە چارەنووسسازانەى کە پێشمەرگەی کوردستان لە ٧ – ١١ى نیسانى ١٩٩١ لە بەرانبەر سوپاى عێراق تومارى کرد، دواى ئەوەى سوپاى عێراق لە بەهارى ١٩٩١ لە بەرانبەر هێزى پێشمەرگەى بەرەى کوردستانى و شەپۆلی ناڕەزایی جەماوەرى ڕاپەڕیوى باشوورى کوردستان شکستى خوارد و تەواوى شار و شارۆچکەکانی باشووری کوردستان ڕزگارکران، زۆرى نەخایاند سوپای ڕژێم لەلایەن هێزى هاوپەیمانانەوە چراى سەوزى بۆ هەڵکرا و لە ٢٧ى ئادارى ١٩٩١ لە کەرکووکەوە زۆر بە دژوارى بەرەنگارى پێشمەرگە بووەوە ...

زانیاری زیاتر

شەڕی ئاڤا زێ ١٩٨٧

چالاکی هێزى پێشمەرگەى سنوورى لقی (١)ى دەڤەرى بادینان بوو لە ساڵى ١٩٨٧، کە هەستان بە هێرش کردن بۆ سەر یەکێک لە ڕەبایەکانى سەربازى سوپاى عێراق لە نزیک شارۆچکەى شێلادزێ لە سەر ئاڤا زێ، بە ماوەیەکى کەم دەستیان بەسەر ڕەبایەکەدا گرت و تەواوى سەربازانى کە لەو سەنگەرە لە ئەرکدا بوون کوژران، پێشمەرگەکانیش بە بێ زیان شوێنەکەیان بەجێ هێشت.

زانیاری زیاتر

داستانی خواکوڕک

شەڕ و ڕووبەڕووبوونەوەیەکى گەورەى نێوان هێزى پێشمەرگە و سوپاى ڕژێمى بەعس لە ١٩ى تەممووز تا ٥ى ئەیلوولى ١٩٨٨ لە ناوچەى خواکوڕکى دەڤەرى برادۆست ڕوویدا، بە مەبەستى دەست گرتن بەسەر ناوچەکانى ژێر دەسەڵاتى شۆڕش لە سێگۆشەى سنوورى (عێراق - ئێران - تورکیا)، سوپاى عێراق هێرشێکى گەورە و بەربڵاوی ئەنجام دا، لە ماوەى ٤٥ ڕۆژى شەڕ و هێرشکارى، هێزە چەکدارەکانى عێراق لەلایەن هێزى پێشمەرگەوە تێشکێندران و زیانى گەورەى گیانى و ماددیان بەرکەوت، لە ٥ى ئەیلوولى ١٩٨٨ بەهۆى چەند هۆکارێک ...

زانیاری زیاتر

شەڕی خێزاڤا ١٩٨١

لە ڕێکەوتی ٢٥ی ئایاری ١٩٨١ شەڕی خێزاڤا لە نێوان هێزی پێشمەرگە و سوپاى ڕژێمی عێراقدا ڕوویدا. کاتێک کە هێزێکى پێشمەرگەى سەربە لیژنەى ناوچەى زاخۆ لە گەڕانێکدا(جولە) بوون لە گوندەکانى ناوچەى باتیفاى دەڤەرى بادینان بۆ جێبەجێ کردنى ئەرکى پێشمەرگایەتى، لە گوندى خێزاڤا ڕووبەڕووى هێزێکى سەربازیی سوپای رژێمى بەعس بوونەوە، دواى شەڕێکى سەخت هێزێکى دیکەى سەربە لیواى باتیفا و دەشتى چیێی سوپای عێراق بەرەو شوێنى ڕوداوەکە بۆ پشتیوانى و هاوکاریى ئەو هێزەى کە لەگەڵ پێشمەرگە لەشەردا بوون، هاتن.

زانیاری زیاتر

شەڕ و بۆسەى زەمبیل فرۆش ١٩٨٠

شەڕى زەمبیل فرۆش یەکێکیترە لە ڕووبەڕووبوونەوەکانی هێزی پێشمەرگەی کوردستان لەگەڵ سوپای ڕژێمی بەعس. لە ٢٢ی ئازاری ١٩٨٠ لە دەڤەری باتۆفا، هێزێکی پێشـمەرگە لەسەر ڕێگایەکی سەرەکی بۆسەیەکیان بۆ هێزێکی سەربازیی سوپای عێراق دانایەوە، لە ئاکامدا هێزەکەی سوپا کەوتنە نێو بۆسەکەوە و زیانێکی زۆریان بەرکەوت. لەم کاتەدا هێزێکیتری سەربە لیواى باتوفای سوپای عێراق بۆ پشتیوانی و هاوکاریی هێزە تێکشکاوەکەیان گەیشتنە شوێنی ڕووداوەکە، بە گەیشتنیان شەڕ و پێکدادانێکی سەخت لە نێوان هێزەکەی پێشمەرگە و سەربازانی سوپادا ...

زانیاری زیاتر