دوای ئه‌وه‌ی كه حكومه‌تی عێراق كه‌وته هه‌ڵپه‌ی پاشگه‌زبوونه‌وه و خۆ دزینه‌وه له جێبه‌جێکردنی بڕگه و به‌نده‌كانی ڕێكه‌وتننامه‌ی ١١ی ئازاری ١٩٧٤، به‌و پێیه‌ی كه له ماوه‌ی چوار ساڵی وتووێژدا توانیبووی به جۆرێك خۆی ڕێك بخاته‌وه له ڕووی سه‌ربازی، وه‌ك خۆ پڕچه‌ككرن و ڕێكخستنه‌وه‌ی سوپایی له ڕێی ئه‌و په‌یوه‌ند‌ی و ڕیككه‌وتنه‌ی كه له‌گه‌ڵ وڵاتی سۆڤیه‌تدا بنیادی نابوو به ناوی ڕێككه‌وتننامه‌ی (دۆستایه‌تی و هاوكاری) واژۆیان كردبوو، بۆ پشتیوانیكردنی سه‌ربازی عێراق تاوه‌كو ئه‌مجاره‌یان به ماوه‌یه‌كی كه‌م كۆتایی به شۆڕشی كورد بهێنێ. هه‌رچی لایه‌نی یه‌كێتی سۆڤیه‌تیش بوو نیازی خستنه گه‌ڕی سه‌رمایه گوزاری بوو له عێراق به مه‌رامی به‌هێزكردنی پێگه‌ی خۆی له ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست.
به هۆی گه‌مارۆی هێزی پێشمه‌رگه له‌سه‌ر سه‌ربازگه‌ی حامیه‌ی ڕواندزی سوپای عێراق به‌ر له‌وه‌ی شه‌ڕ ده‌ست پێبكاته‌وه، له سه‌ره‌تای مانگی چواردا ته‌واوی هێزه‌كانی خۆی پاشه‌كشه پێكرد بۆ سه‌ربازگه‌ی سپیلك، هه‌روه‌ها باره‌گای لێوایه‌كیشی له گوندی باله‌كیان بوو له باكووری گه‌لی عه‌لی به‌گ ئه‌ویشی گواستبووه هه‌مان شوێن.
له ١٦ی نیسانی ١٩٧٤ له لایه‌ن مستەفا بارزانی سه‌رۆكی پارتی دیموكراتی كوردستان و ڕێبه‌ری شۆڕشی ئەیلوول فه‌رمان كرا كه هێرش بكرێته سه‌ر سه‌ربازگه‌ی سپیلك له ڕۆژئاوای شارۆچكه‌ی خه‌لیفان، به مه‌به‌ستی شپرزه كردنی سوپای عێراق و گرتنی ئه‌و شوێنه ستراتیژیه، هه‌رچه‌نده پێشمه‌رگه هێرشه‌كه‌ی ئه‌نجامدا به‌ڵام سه‌ركه‌وتوو نه‌بوو له‌به‌ر به‌رگری به‌هێز و ژماره‌ی زۆری سه‌ربازان و چه‌كی پێشكه‌وتووی سوپای عێراق. له ئاماژه‌یه‌كی دیكه‌دا هاتووه حكومه‌تی عێراق هێرشی كرده سه‌ر ناوچه‌ی سه‌ختی سپیلك كه لیوایه‌كی سه‌ربازی عێراقی لێ بوو پێشمه‌رگه گه‌مارۆیاندابوو، پاش شه‌ڕ و ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌یه‌كی زۆر سوپای عێراق توانیان گه‌مارۆیه‌كه‌ی پێشمه‌رگه بشكێنن و هه‌ردوو هێزه‌كه‌ی سوپای عێراق بچنه پاڵ یه‌ك و خۆیان ئاماده بكه‌ن بۆهێرشێكی گه‌وره بۆ سه‌ر ڕواندز.
به‌تالیۆنێك له هێزی پێشمه‌رگه له سه‌رچیا جێگیركرابوو به فه‌رمانده‌یی میرخان محەمەد ئه‌مین، دوای ئه‌وه‌ی كه‌وا زانیاری پێشڕه‌وییه‌كانی سوپای عێراق به سه‌ركردایه‌تی شۆڕش گه‌یشت له‌و میحوه‌رەدا، له كۆتاییه‌كانی مانگی نیسان فه‌رمان كرا به به‌تالیۆنی ٢ی زۆزك به فه‌رمانده‌یی ملازم یونس ڕۆژبه‌یانی ئه‌ر‌كه‌كه‌ی بگوازێته‌وه سه‌رچیا، شان به شانی به‌تالیۆنی ناوبراو بۆ ئه‌وه‌ی هێڵی به‌رگری پتر توندوتۆڵ بكه‌ن له‌و قۆڵه‌دا. ئه‌و هێزه‌ی پێشمه‌رگه له هاودیانه‌وه به دۆڵی خه‌لان- بیاودا ده‌یانویست بگه‌نه شوێنی دیاریكراو، ئه‌ركیان بریتی بوو له به‌رگریكردن له ڕێگای سه‌ره‌كی سپیلك- خه‌لیفان چونكه سوپای عێراق له‌وێوه ده‌یه‌ویست پێشڕه‌وی بكات بۆ ناوچه‌كانی شۆڕش له ڕواندز و دیاناو باڵه‌كایه‌تی.
دیاره سه‌ر له به‌یانی ئه‌و ڕۆژه به‌ر له گه‌یشتنی به‌تالیۆنی ٢ له ڕێگای سپیلك- خه‌لیفان سوپای عێراق ده‌ستی به پێشڕه‌وی كردبوو، لێقێكی هێزه‌كه‌ی پێشتر كه لێی جێگیر كرابوو ڕووبه‌ڕوویان بوونه‌وه، له به‌رگریه‌كی به‌هێزدا دوای شه‌هید بوونی پێنج پێشمه‌رگه و برینداربوونی ژماره‌یه‌كی تر توانیبوویان زیانێكی زۆر به سوپای عێراقی بگه‌یه‌نن و پاشه‌كشه‌ی پێ بكه‌ن.
له‌و شه‌وه‌ی كه به‌تالیۆنی یونس ڕۆژبه‌یانی گه‌یشته شوێنه‌كه زۆر ماندوو شه‌كه‌ت ده‌بن له‌به‌ر بڕینی ڕێگایه‌كی دوور، پرسیاری دۆخه‌كه ده‌كه‌ن ئه‌گه‌ر هه‌واڵی جووڵه‌ی سوپای عێراق هه‌بێ پێویسته سه‌ركه‌ون بۆ سه‌رچیا به‌ڵام له وه‌ڵامدا پێشمه‌رگه‌كانی كه پێشتر له‌و میحوه‌ره جێگیر كرابوون پێیان ده‌ڵێن زانیاریمان له‌و باره‌یه‌وه نیه، بۆ به‌یانی سه‌یریان كرد سوپای عێراق ده‌ستی به‌سه‌ر سەرچیادا گرتبوو، ئه‌و لقه‌ی پێشمه‌رگه‌كانی كه به‌رگریان له ڕێگای سپیلك-خه‌لیفان ده‌كرد فه‌رمانیان پێ كرا كه بچنه پانه‌سه‌ر له كۆتایی زنجیره چیای سه‌رچیا كه به‌سه‌ر خه‌لیفاندا ده‌ڕوانێ، دوای ئه‌وه‌ی كه‌وا سوپای عێراق ده‌ستی به‌سه‌ر سه‌رچیادا گرت بروسكه له مه‌كته‌بی عه‌سكه‌ریه‌وه گه‌یشت بۆ ئه‌نجامدانی هێرشی پێچه‌وانه و سه‌رچیا له سوپای عێراقی بسه‌ننه‌وه، هێزی پێشمه‌رگه ده‌ستی كرد به ئاماده‌كاری هێرشی سه‌رچیا، هه‌موو ئه‌و پێشمه‌رگانه‌ی له خه‌لان- بیاوه‌وه به ڕێگاوه بوون بۆ پانه‌سه‌ر كه له‌و شوێنه‌وه هێرشی سه‌رچیا بكه‌ن، به درێژایی ڕۆژ له‌لایه‌ن فڕۆكه‌كانی عێراقه‌وه ده‌كرانه ئامانج كه به ئاسمانی ناوچه‌كه‌دا ده‌سوڕانه‌وه.
هه‌ركه هێزی پێشمه‌رگە گه‌یشته پانه‌سه‌ر و سه‌رقاڵی ئاماده‌كاری بوون بۆ هێرشی سه‌رچیا له‌پڕ هێزێكی سوپای عێراق په‌لاماری سه‌نگه‌ره‌كانی پێشمه‌رگه‌یاندا، به‌ڵام پێشمه‌رگه زۆر به توندی به‌ره‌و ڕوویان بوونه‌وه و ته‌واوی سه‌ربازه‌كانیان له‌ناوبردن ته‌نها ٣ تا ٤ سه‌رباز به‌برینداری كه‌وتنه ده‌ستی پێشمه‌رگه. له‌لایه‌نی پێشمه‌رگه‌ش شه‌هید و بریندار هه‌بوو، پاشان پێشمه‌رگه ده‌ستیانكرد به ئه‌نجامدانی هێرشی پێچه‌وانه و جێبه‌جێكردنی فه‌رمانی سه‌روو، به‌ڵام گرفتێك هاته به‌رده‌میان ئه‌ویش دزه‌كردنی زانیاری بوو له‌ناو هێزی پێشمه‌رگه بۆ سوپای عێراق به هۆی ناپاكی و خیانه‌تكاری له‌لایه‌ن یه‌كێك له به‌رپرسانی پێشمه‌رگه‌وه، سوپای عێراق كاتژمێری سفری هێرشی به‌ده‌ست گه‌یشتبوو، بۆیه هێرشه‌كه‌ی پێشمه‌رگه شكستی هێنا.
دوای شكسته‌كه‌ی پێشمه‌رگه له‌لایه‌ن فه‌رمانده‌كانی ئه‌و میحوه‌ره‌ی شه‌ڕ داوا له سه‌ركردایه‌تی شۆڕش ده‌كرێ كه سه‌ربازگه‌ی سپیلك تۆپباران بكرێ، چونكه سه‌ربازی زۆی تێدایه و له ئاماده‌كاریدان بۆ هێرش و پێشڕه‌ویكردن، سه‌ركردایه‌تی شۆڕش ئه‌مه به چالاكییه‌كی گرنگ ده‌زانێ و ڕاسته‌وخۆ فه‌رمانده‌ی تۆپخانه‌ی شۆڕش حالی دۆڵه‌مه‌ری ڕاده‌سپێرێ كه سه‌ربازگه‌ی سپیلك تۆپباران بكه‌ن. له ماوه‌ی یه‌ك شه‌ودا دوو تۆپ ده‌گه‌یه‌ننه خه‌لان و بیاو، له چیای برادۆستیش فه‌رمانده‌ی تۆپخانه و فه‌رمانده‌ی به‌تالیۆنی٢ی زۆزك ره‌سه‌دی تۆپبارانیان ده‌كرد، له‌گه‌ڵ هه‌ڵاتنی خۆردا فه‌رمان كرا به تۆپخانه كه ده‌ست به‌كار بێ، دوای تۆپبارانێكی چڕ زیانێكی زۆر گه‌وره به سه‌ربازگه‌كه گه‌یشت له ئه‌نجامی ته‌قینه‌وه‌ی جبه‌خانه و شوێنی سووته‌مه‌نی له ناو سه‌ربازگه‌كه.
سه‌رچاوه‌كان:
١. ئیبراهیم جلال، باشووری كوردستان و شۆڕشی ئه‌یلوول، بنیاتنان و هه‌ڵته‌كاندن، ١٩٦١-١٩٧٥، چاپی چواره‌م، ٢٠٢١.
٢. كورد و كوردستان له به‌ڵگه‌نامه نهێنیه‌كانی ئه‌مریكادا، ئاماده كردنی لۆكمان میهۆ، وه‌رگیڕانی له ئینگلیزیه‌وه وریا ڕه‌حمانی، چاپخانه‌ی ڕۆژهه‌ڵات، هه‌ولێر، ٢٠٠٩.
٣. سه‌نگه‌ر ئيبراهيم خۆشناو، ڕوداوه سه‌ربازيه‌كانى شۆڕشى ئه‌يلوول١٩٧٠-١٩٧٥، چاپى يه‌كه‌م، هه‌ولێر، ٢٠٢٢.
٤. دیمانه له‌گه‌ڵ قادر حه‌سه‌ن سیتكانی پێشمه‌رگه‌ی شۆرشی ئه‌یلوول ٣١/١٢/٢٠٢٢.
٥. مسعود بارزانی، بارزانی و بزوتنه‌وه‌ی ڕزگاریخوازی كورد، به‌رگی سێیه‌م، به‌شی دووه‌م، چاپی یه‌كه‌م، هه‌ولێر ٢٠٠٤.
