داستانی دۆڵی هیران

پاش ئەوەی کەوا دەڤەرەکانی باڵەکایەتی و سیدەکان کەوتنە ژێر دەستی هێزی پێشمەرگە، مستەفا بارزانی ڕێبەری شۆڕشی کورد بە هێزێکەوە ڕووی کردە ناوچەی خۆشناوەتی، بە مەبەستی ئەوەی کەوا چالاکییەکانی شۆڕش بگەیەنێتە گشت ناوچەکانی کوردستان کە لە زاخۆوە تا خانەقین بە یەکگرتوویی ڕووبەڕووی دوژمن ببنەوە.


لە ٨ی ئابی ١٩٦٢ هێزی پێشمەرگە بەرەو دەڤەری خۆشناوەتی دەستی بە جووڵە کرد، بە فەرماندەیی سەرکردە سەربازیەکان مستەفا نێروەیی، تێلی ئاغا، عەلی شەعبان، حاجی بێرۆخی، مەحمود کاوانی، خورشید شێرە، مقەدەم عەزیز ئاکرەیی. لە ژێر سەرپەرشتی ڕاستەوخۆی بارزانی کە بارەگای لە گوندی خەتێ دانا لە دۆڵی بالیسان، دیارە لەو ماوەیەدا دۆڵی بالیسان لە ژێر دەستی هێزی پێشمەرگەدا بوو، لە ١٠ی ئاب بارزانی فەرمانی بە فەرماندەکانى پێشمەرگە کرد کە هێرش بکەنە سەر دۆڵی هیران، بۆ دەستبەسەرداگرتنی ناوچەکە بە دیاریکراوی گوندی سپیندارە لە باکووری ناحیەى هیران بناری چیاى هەورێ و هەموو ئەو شوێنانەی کە هێزی چەکدارى بەکرێگیراوان (جاش)ی سەر بە سابیر ئاغای لێ جێگیر کرابوون.

بارزانی مەحمود کاوانی ڕاسپارد کە ڕێنموونی هێزەکانی تریش بکات بێجگە لە هێزەکەی خۆی کە شارەزای ناوچەکە نەبوون، بەو پێیەی ناوبراو خەڵکی ناوچەکە بوو شارەزایی تەواوی کون و کەلەبەرەکانی دەڤەرەکە بوو، کاتژمێر ٤ی بەیانی ١١ی ئابی ١٩٦٢ پێشمەرگە هێرشی سەر ڕەبایەکانی گوندی سپیندارەی دەستپێکرد، لە ماوەی یەک کاتژمێری شەڕدا زۆربەی بەکرێگیراوان و ڕەبایەکانیان بەرگریان نەما و خۆیان ڕادەستی هێزی پێشمەرگە کرد، تەنها دوو خاڵ نەبێ لە بەرزاییەکانی سەر ڕێگای ئاقوبان و هیران هێشتا بەرگریان بەردەوام بوو، دوای ماوەیەکی کەم ڕەبایەکەی گردی سەر ڕێگای ئاقوبانیش خۆی دا بە دەستەوە.

هێزێکی پێشمەرگە بە فەرمانی مقەدەم عەزیز ئاکرەیی بۆسەیەکیان لەسەر ڕێگای هیران - سپیندارە دانایەوە کە ڕێگا لە هێزی پشتیوانی بەکرێگیراوان (جاش) بگرێ ئەگەر نیازی بە هاناوە هاتنیان هەبێ بۆ ئەو ڕەبایانەی کە کەوتبوونە بەر پەلاماری پێشمەرگە، دیارە دوای ماوەیەک دەستەیەکی بەکرێگیراوان لەگەڵ ئاغا کۆرە ئامۆزای سابیر ئاغا کەوتنە ئەو بۆسەی پێشمەرگە، لە ئەنجامدا ناو براو و چوار كه‌سى تر کە لەگەڵی بوون کوژران.

دوای ئەوەی کەوا هێزی پێشمەرگە گوشاری زۆریان خستە سەر ئەو ڕەبایەی کە لەبەردەم هەڵمەتى پێشمەرگە چەقی بوو لە ماوەی نیو کاتژمێردا ئەویش ئاڵای سپیان بەرز کردەوە و ڕادەستی پێشمەرگە بوون، ئیتر تەواوی گوندی سپیندارە کەوتە دەستی هێزی پێشمەرگە، سابیر ئاغا و پیاوەکانی توانای بەرگریان نەما و سەنگەرەکانیان چۆلکردن و ڕایان کرد، ١٨ لاشەی کوژراویان لە دوای خۆیان بەجێهێشت لەگەڵ شەش بریندار، لەو شەڕەدا و لە گرتنى گوندى سپیندارە سێ پێشمەرگە شەهید بوون.

لە دواى دەست بەسەرداگرتنى گوندی سپیندارە بڕیار درا کەوا هێرش بکرێتە سەر گوندى ئاقوبان و ناحیەى هیران کە هێزێکى زۆرى چەکدارى بەکرێگیراو (جاش) و پۆلیسى لێ جێگیرکرابوو، سەرەتا هێزێکى پێشمەرگە تەرخانکرا بۆ گرتنى ئاقوبان کە دەکەوێتە نێوان هیران و شەقڵاوە بۆ پچڕاندنى ڕێگاى سەرەکى کە نەهێڵن هیچ یارمەتى و هاوکارییەکى حکومەت لە شەقڵاوەوە بگاتە هێزەکانیان لە هیران، کە بارزانى خۆى لە نزیکەوە چاودێرى هێرشەکەى دەکرد.

ئەو هێزەى کەوا تەرخان کرابوو بۆ گرتنى ئاقوبان دەستى بە جووڵە کرد و هێرشى بۆ سەر ئەو خاڵانەى کە بۆیان دیاریکرابوو دەست پێکرد، بەڵام کە گەیشتنە شوێنى مەبەست تەواوى هێزى چەکدارى بەکرێگیراوى حکومەتى عێراق گوندەکەیان بەجێ هێشتبوو ڕایان کردبوو، هێزی پێشمەرگەش دەستى گرت بەسەر ئاقوبانى سەروو و خواروو و ئاقوبان کە دەڕوانێتە سەر شەقامى سەرەکى شەقڵاوە- هیران و ناوچەکەیان سەنگەربەند کرد و بارەگایان لەناو گوندى ئاقوبان دانا.

دواى ئەوەى کەوا پێشمەرگە زاڵ بوو بەسەر ڕیگاى سەرەکى نێوان هیران- شەقڵاوە، هێرشى سەر ناحیەى هیران دەستى پێکرد بە سەرپەرشتى ڕاستەوخۆى بارزانى ڕێبەرى شۆڕش، ماوەى چەند ڕۆژێک پێشمەرگە قشڵى هیران و نازەنینى ئابلۆقە دا کە پۆلیسەکان لە ژوورەوە پەنایان گرتبوو خۆیان بەدەستەوە نەدەدا، سەرکردایەتى شۆڕشیش پێى باش بوو تا بکرێ پلانەکە بێ خوێنڕشتن کۆتایی بێ، لەلایەکى دیکەش هەوڵى نێوەندگیرى کەسایەتى و پیاوماقولانى شارۆچکەکە واى کرد کە پۆلیسەکان بە بێ شەڕ خۆیان ڕادەستى هێزى پێشمەرگە بکەن بە تەواوى چەک و جبەخانە و کاڵا و کەلوپەلەکانیان، پاشان هەر لەسەر داواى کەسایەتى و پیاو ماقولانى ناوچەکە  گشت پۆلیس و ئەفسەر و پلەدارەکان بە فەرمانى سەرکردایەتى شۆڕش ئازاد کران و چوونەوە ناو ماڵ و منداڵەکانیان کە زۆربەیان خەڵکى ناوچەکە بوون.              

ئیتر بارزانى بارەگاى خۆى گواستەوە هیران و هێزەکانى تری پێشمەرگەش لە گوندەکانى دۆڵى خۆشناوەتى وەک ئاقوبان، سپیندارە، کەوەرتیان و بەرەکە جێگیر بوون، بە سەرکەوتنى هێزى پێشمەرگە لەو داستانەدا چیاى هەورێ تا دەگاتە بنارى چیایى سەفین لە ڕێگاى هیران بەرەو شەقڵاوە کە بە دۆڵى هیران ناو دەبرێ بە تەواوى کەوتە دەستى هێزى پێشمەرگە و بەرامبەر بە هێزەکانى حکومەتى عێراق سەنگەریان گرت.    

حکومەتى عێراق دواى لەدەستدانى پانتایی ناوچەیەکى فراوان لە دەڤەرى خۆشناوەتى هیچی بۆ نەمایەوە جگە لەوەى کە پەنای بردە بەر بۆردومانکردنى چڕى ناوچەکە بە تۆپ و هاوەن و فڕۆکەى جەنگى لە شەقڵاوە و سەرى چیاى سەفین، لە ئەنجامى ئەو بۆمبارانەوە لە ١٥ى ئابى ١٩٦٢ فەرماندەى پێشمەرگە مەحمود کاوانى و سێ پێشمەرگە شەهید بوون.      


سه‌رچاوه‌كان:

١- مسعود بارزانی، بارزانی و بزوتنەوەى ڕزگاریخوازی کورد، بەرگی سێیەم، بەشی یەکەم، شۆڕسی ئەیلوول ١٩٦١-١٩٧٥، چاپی یەکەم ٢٠٠٤.

٢- حاجی میرخان دۆڵەمەری، گەڕان بەدوای دادپەروەریدا، بەرگی یەکەم، چاپی دووەم ٢٠٢١.

٣- خورشید شێرە، خەبات و خوێن، بیرەوەریەکانی ساڵانی خەباتی پێشمەرگادەتی، چاپی سێیەم، هەولێر، ٢٠١٥.

٤- غازى عادل گەردى، پێشمەرگەیەک لە خزمەت ڕێبازى بارزانیدا حەجى بیڕۆخى، بەرگى یەکەم چاپى دووەم، تورکیا، ٢٠٢١.

٥- شەوکەت مەلا ئیسماعیل حسن، ڕۆژانێ لە مێژووى شۆرشى ئەیلوول، چاحى یەکەم، هەولێر، ٢٠٠٧.

٧- ئارى کەریم، چەند لاپەڕەیەکى زیندوو لە شۆرشى ئەیلوولدا، چاپخانەى خەبات، دهۆک ١٩٩٩.


بابەتی پەیوەندیدار

شەڕى پردەکەى چۆمى دەرەدوینە لە تەمووزى ١٩٦٣

ئه‌و شەڕە لە سەر ڕێگاى نێوان مەیدان و دەربەندیخان لە کاتێکدا ڕوویدا، کە هێزى پێشمەرگە ویستى ڕێگا لە کاروانێکى سەربازى سوپاى عێراق بگرێت کە بە ڕێگاى جەلەولا- دەربەندیخان بەرەو بەغدا تێدەپەڕی، لە شەڕەکەدا سوپاى عێراق و چەکدارانى بەکرێگیراو زیانێکى گیانى زۆریان پێکەوت، کاروانە سەربازیەکەش ڕۆژی یەکەم نەیتوانى تێپەڕێ بەڵکو بۆ ڕۆژى دوایی دەرباز بوو.

زانیاری زیاتر

شەڕی مەندیل

شەڕى مەندیل، هێرشێکى هێزى پێشمەرگەى کوردستان بۆ سەر بارەگاى فەوجى تایبەتى ٦ لە مەندیلى دوورى ٥ کم لە شارى چەمچەمال بوو کە لە شەوى ١٠ لەسەر١١ى کانوونى دووەمى ١٩٨٨، دواى شەڕێکى گەرم توانیان دەست بەسەر بارەگاى فەوجدا بگرن و ژمارەیەک چەکدار بکوژن و ژمارەیەکیش بەدیل بگرن هەروەها بڕێکى زۆرى چەک و تەقەمەنى و کەلوپەل و تفاقى سەربازى دەستکەوتى هێزى پێشمەرگە بوون.

زانیاری زیاتر

شەڕی بەرۆشکێ

شەڕى بەڕۆشکێ چالاکییەکى دیکەى هێزى پێشمەرگە بوو دژ بە دامودەزگا ئەمنیەکانى ڕژێمى بەعس، هێزێکى پێشمەرگەى لێژنەى ناوچەى دهۆک بە فەرماندەى محەمەد مراد، لە یەکێک لە شەوەکانى بەهارى ١٩٨٣ لە ناو شارى دهۆک بۆسەیەکیان دانایەوە،

زانیاری زیاتر

شەڕی باگێڕا ١٩٨٣

ئەو شەڕە چالاکییەکى دیکەى هێزێکى پێشمەرگەى کوردستان لە سنوورى لێژنەى ناوچەى دهۆکى پارتى دیموکراتى کوردستانە. لەو شەڕەدا ٢٥ پێشمەرگە لە شەوى ١٩ لەسەر٢٠ی نیسانی ١٩٨٣ لەسەر ڕێگاى باگێڕا–سوارەتوکا بۆسەیەکیان بۆ هێزەکانى سوپاى عێراق دانایەوە،...

زانیاری زیاتر

لێدانى ڕەبایەى گردى بیێ ١٩٨٥

لێدانى ڕەبایەى گردى بیێ چالاکییەکى هێزى پێشمەرگەى کوردستان بوو دژ بە هێزى سەربازی ڕژێمى بەعس، لە ٢٨ی ئابی١٩٨٥ هێزێکى پێشمەرگەى سەربە لێژنەى ناوچەى زاخۆى پارتى دیموکراتى کوردستان، هێرشیان کردە سەر بنکەى سەربازى گردی بیێ لە ناوچەى گولیاى دەڤەرى بادینا، بەڵام نەیانتوانى دەستى بەسەردا بگرن بەهۆى بوونى مینێکى زۆر لە دەوروبەری ڕەبایەکە و تەقینەوەی بە ژمارەیەک پێشمەرگەدا، زیانى زۆرى پێگەیاندن لە شەهید و بریندار، بەو هۆیەوە دەستیان لە گرتنى ڕەبایەکە هەڵگرت و تەرمى شەهید و بریندارەکانیان دەربازکردن.

زانیاری زیاتر