یه‌كێك له‌و شه‌ڕانه‌ی كه‌ له‌ دوای شكستهێنانی كۆماری كوردستان و پاشه‌كشه‌كردنی بارزانییه‌كان بۆ خاڵه‌ سنوورییه‌كانی نێوان هه‌ر دوو و‌ڵاتی ئێران و عێراق تووشی بوون شه‌ڕی سینگان بوو.

هێزی بارزانی دوای نسكۆی كۆمار و له‌ كاتی پاشه‌كشه‌كردنیان بۆ خاكی عێراق قۆناغێكی نوێی له‌ شه‌ڕ و پێكدادان له‌ گه‌ڵ هێزی سوپای ئێران و هۆزه‌كانی لایه‌نگری حكومه‌ت ده‌ست پێده‌كات...

له‌ شه‌وی ٢١ی ئاداری١٩٤٧ واته‌ له‌ یه‌كه‌م ڕۆژی چه‌ژنی نه‌وروزی ١٣٢٦ی هه‌تاوی ژماره‌یه‌ك له‌ هێزه‌كانی پێشمه‌رگه‌ی بارزانی‌ به‌ فه‌رمانده‌یی سلێمان به‌گی ده‌رگه‌ڵه‌یی‌ و زرار به‌گی ده‌رگه‌ڵه‌یی و عه‌لی ئاغا خێرزۆكی و مه‌لكۆ زێرو و مه‌لا شین و ژماره‌یه‌كی دیكه‌ له‌ فه‌رمانده‌ی پێشمه‌رگه‌كانی بارزانی...

دوای هاتنی بارزانییه‌كان بۆ ئێران و پاش دامه‌زراندنی كۆماری كوردستان له‌ شاری مهاباد، ئه‌و كۆماره‌ ساوایه‌ ڕووبه‌ڕووی كۆمه‌ڵێك كێشه‌ و گرفت بووه‌، گرنگترینیان ئه‌و شه‌ڕانه بوون كه‌ له‌ نێوان پێشمه‌رگه‌كانی كۆماری كوردستان و سوپای ئێران و هۆزه‌ نه‌یاره‌كانی كوردستان ڕوویاندا...

لە حوزەیرانى ١٩٦٣ حکومەتى عێراق گفتوگۆى ڕێکەوتنى لەگەڵ سەرکرایەتى شۆڕشى کورد هەڵپەسارد، ئیتر بارودۆخى سیاسى عێراق و کوردستان بەرەو ئاڵۆزى هەنگاوى نا، بە دیاریکراوى لە ١٠ى حوزەیران ڕادیۆى بەغدا هۆشدارى دایە کورد و بە جوداخوازى ناوى بردن، پاشان گەڕێکی دیکەى شەڕو پێکدادان لە نێوان پێشمەرگە و سوپاى عێراق و حەرەس قەومی و چەکدارە بەکرێگیراوەکان (جاش) دەستى پێکردەوە.

ئەم شەڕە لە نێوان هێزى دەشتى هەولێرى پێشمەرگە و چەکدارانى بەکرێگیراوى حکومەت (جاش) ڕوویدا لە کۆتاییەکانى بەهارى ساڵى ١٩٦٩ لە هەردوو گوندى کەردز و کەرزۆڕ لە دەشتى هەولێر، لەم هەڵمەتەدا هێزى پێشمەرگە توانیان بەسەر چەکداراندا سەربکەون و زیانێکى زۆرى گیانى و ماددیان پێ بەگەیەنن و لە ناوچەکە دەریان بکەن، بەرامبەر بە زیانێکى کەمى هێزى پێشمەرگە.

شاکر عەبدوڵا حەسەن مرعەم، پێشمەرگەی شۆڕشی ئەیلوول بووە، لە ژیانی پێشمەرگایەتی پلەی سەرپەلی وەرگرتووە و یەکجار بریندار بووە، لە ساڵی ١٩٧٤ لە چیای کێشکەی نزیک ناحیەی دێگەڵە بەهۆی تۆپبارانی ڕژێمی ئەوکاتی عێراق شەهید بووە.

شوکر بەکر ناسراوە بە (قازی)، پێشمەرگەی هەردوو شۆڕشی ئەیلوول و شۆڕشی گوڵان بووە، لە شۆڕشی ئەیلوول پلەی جێگری سەرلقی وەرگرتووە و لە شۆڕشی گوڵان پلەی جێگری فەرماندەی مەفرەزەی وەرگرتووە، لە ساڵی ١٩٨٠ لە دەڤەری خۆشناوەتی لە ڕووبەڕووبوونەوەی هێرشی جاش و سەربازی ڕژێمی بەعس شەهید بووە.

شەڕی بێستانە لە ئەنجامى هێرشى لیواى سێى سوپاى عێراق بۆ سەر هێزى دەشتى هەولێرى پێشمەرگە ڕوویدا، بەهۆى کوژرانى سەرۆک جاشێکى عەرەب بەناوى شێخ عەنەش لە بەهارى ١٩٦٨، دواى شەڕێکى سێ کاتژمێرى پێشمەرگە توانى هێرشەکەى سوپاى عێرق تێکبشکێنێ و ژمارەیەک ئەفسەر و سەرباز بکوژن و پاشەکشە بە هێزەکەیان بکەن.

شۆڕشی ئه‌یلوول- (شۆڕشی نه‌ته‌وه‌یی ئه‌یلوول – ١١ی ئه‌یلوولی ١٩٦١). ‌ به‌ سه‌رۆكایه‌تی مسته‌فا بارزانی دژی حكومه‌تی كۆماری عێراق له‌ باشووری كوردستان هه‌ڵگیرسا، تا ساڵی ١٩٧٥ و ڕێككه‌وتننامه‌ی جه‌زائیر به‌رده‌وام بوو.

محه‌مه‌د عه‌بدولڕەحیم محه‌مه‌د ناسراو به‌ شێخ محەمەد هەرسین، ساڵی ١٩٥٤ بووه‌ته‌ ئه‌ندامی لق له‌ لێژنه‌ی لقی چواری پارتی دیموکراتی کوردستان ـ عێراق، ساڵی ١٩٦٣ په‌یوه‌ندی به‌ ڕیزه‌كانی هێزی پێشمه‌رگه‌وه‌ كردووه.

له‌ ڕێكه‌وتی ١٤ی كانوونی یه‌كه‌می ١٩١٤ دوای له‌ سێداره‌دانی شێخ عه‌بدولسه‌لام بارزانی له‌لایه‌ن ده‌وڵه‌تی عوسمانیه‌وه‌، شێخ ئه‌حمه‌د بارزانی له‌ ته‌مه‌نی ١٨ ساڵی دا جێگای برا گه‌وره‌كه‌ی گرته‌وه‌ و بووه‌ ڕێبه‌ری ئایینی و كۆمه‌ڵایه‌تی له‌ ناوچه‌ی بارزان.