هۆکارەکانى بەستنى کۆنگرە

لە ماوەى نێوان کۆنگرەى سێیەم و چوارەمى یەکێتى قوتابیانى کوردستان کە سێ ساڵى خایەند، چەند گۆڕانکارییەکى گەورە بەسەر گۆڕەپانى سیاسى عێراق و بارودۆخى ناوخۆى پارتیدا هاتن کە کاریگەری ڕاستەوخۆیان بەسەر ڕێکخراوى یەکێتى قوتابیانى کوردستانەوە دیاربوو.

لە ڕێکەوتى ٨ى شوباتى ١٩٦٣ لە ئەنجامى کودەتای سەربازی، بەعسییەکان دەسەڵاتیان گرتە دەست، شۆڕشی ئەیلوول کە نزیکەى دووساڵ بوو هەڵگیرسابوو دواى ئەم کودەتایە پێی نایە قۆناغێکى تازەوە. سەرەتا هەوڵدرا بەڕێگەى دانووستان لەنێوان حکومەت و سەرکردایەتی شۆڕش، بەمەبەستى ئاگربەست و چارەسەرکردنى کێشەکان ڕێککەوتن بکرێت، (ئەوکات ئەندامانى یەکێتى قوتابیانى کوردستان بەشێکى بەرچاوى هێزى شۆڕشیان پێکدەهێنا و چالاکانە لەتەک ئەندام و پێشمەرگەکانى شۆڕش لە خەباتدابوون)، بەڵام دواى سەرنەگرتنى گفتوگۆکان، لە مانگى حوزەیرانى ساڵى ١٩٦٣ حزبى بەعس زۆر بە فراوانى هێرشەکانى بۆ سەر هێزى پێشمەرگەى شۆڕش دەستپێکردەوە. ئەوەى لەم قۆناغەدا زیاتر کاریگەرى بەسەر حزب و شۆڕشەوە هەبوو، مەیلى بەشێک لە ئەندامانى مەکتەبى سیاسى پارتى بوو بۆ حزبى بەعس و ڕێککەوتنیان لەگەڵ ئێران، ئەنجامەکەشى دواتر هەڵگەڕانەوەیان بوو لە شۆڕش١.

لە ڕێکەوتى ١٨ى تشـرینى دووەمى ١٩٦٣، حزبى بەعس لەلایەن سوپاوە کودەتاى بەسەردا کرایەوە، عەبدولسەلام عارف دەسەڵاتى گرتە دەست و دانووستانەکان لەگەڵ شۆڕش دەستیانپێکردەوە. ئەو گرووپەى مەکتەبى سیاسى کە مەبەستى جیابوونەوەیان هەبوو، خۆیان لە سەرکردایەتى شۆڕش نزیک کردەوە و پێکەوە بەشداریان لە دانووستانەکانى حکومەتدا کرد، سەرکەوتنى دانووستانەکان، ڕێککەوتننامەى ئاشتى ١٠ى شوباتى ١٩٦٤ى لێ کەوتەوە٢. ئەم ترازان و باڵباڵێنەى حزب وەک دەبینرێت کاریگەرى زۆرى بەسەر شۆڕش و کارى ڕێکخراوەیی حزبەوە هەبوو و ئاسەوارەکانى لە کۆنگرەى چوارەمى ڕێکخراوى یەکێتى قوتابیانى کوردستان بەتەواوەتى ڕەنگى داوەتەوە.

ئەنجامدانى کۆنگرە

لەسایەى ئاگربەست و ڕێککەوتنى ١٠ى شوباتى ١٩٦٤، بەمەبەستى ڕێکخستنەوەى سەرلەنوێى بارودۆخى ناوخۆى خۆیان و تۆکمەترکردنى ڕیزەکانیان و هەڵسەنگاندنى گۆڕانکارى و پێشهاتەکان، ڕێکخراوى یەکێتى قوتابیانى کوردستان، ساڵى ١٩٦٤ بڕیارى بەستنى کۆنگرەى چوارەمى خۆى دا. دواى ئامادەکارییەکان، کۆنگرە لە ڕۆژانى ١٤ بۆ ١٨ى شوباتى ١٩٤٦ لە گوندى چۆخماخى سەر بە پارێزگاى سلێمانى کە یەکێک بوو لە ناوچە ئازادکراوەکانى ژێر دەسەڵاتى شۆڕش بەڕێوەچوو٣.

کۆنگرە بە ئامادەبوونى سەد ئەندام لە ناوچە ئازادکراوەکان، بە دروشمى (سه‌ركه‌وتن بۆ شۆڕشی ئێمه‌ و ئۆتۆنۆمی بۆ كوردستان له‌ چوارچێوه‌ی عێراقێكی دیموكراتدا) دەستى بە کارەکانى کرد، ئەوەى جێگاى تێڕامان بوو ئەندامانى یەکێتى قوتابیان لە بادینان بانگێشتى کۆنگرە نەکرابوون، سەرەڕاى ئەوەى زۆربەیان دەکەوتنە ناوچە ئازادکراوەکان و لە ڕیزەکانى هێزى شۆڕشدابوون٤، ئەمەش وەک هەوڵێکى گرووپەکەى مەکتەبى سیاسى دەهاتە پێشچاو تا بە پەراوێزخستنى ئەندامانى بادینان به‌ ته‌واوی ده‌ست به‌سه‌ر ئه‌م ڕێكخراوه‌کەدا بگرن.

هەرچۆنێک بێت، کۆنگرە لە ماوەى چوار ڕۆژى کارەکانیدا، سەرکردایەتیەکى نوێى بۆ ڕێکخراوەکە هەڵبژارد کە زۆربەیان لە خەڵکى سلێمانى پێکهاتبوون، فوئاد مەلا مەحموود بە سەرۆک و نەوشێروان مستەفا بە سکرتێرى ڕێکخراو هەڵبژێردران و مەکتەبى سکرتاریەتیش بەم شێوەیە دەستنیشانکرن:

١- عومەر تۆفیق- سەرپەرەشتیارى پارێزگاى سلێمانى

٢- فوئاد ئیبراهیم- سەرپەرشتیارى بەغدا و دەوروبەرى

٣- هەڤاڵ (سەلاح)- سەرپەرشتیارى پارێزگاى هەولێر٥.

لە گرنگترین بڕیارەکانى کۆنگرەش بریتیبوون لە:

دروستكردنی به‌ره‌یه‌ك له‌ یه‌كێتی قوتابیانی كوردستان، یه‌كێتی لاوانی دیموكراتی كوردستان، یه‌كێتی ئافره‌تانی كوردستان و یه‌كێتی مامۆستایانی كوردستان. قه‌ده‌غه‌كردنی چالاكی هه‌ر ڕێكخراوێكی جه‌ماوه‌ری بۆ قوتابیان بێجگه‌ له‌ یه‌كێتی قوتابیانی كوردستان. جەختکردنەوە لە پشتیوانیکردنى شۆڕش٦.

ئەو سەرکردایەتییەى لەو کۆنگرەیە هەڵبژێردرابوون، نەیانتوانى کارەکانیان بە باشى ڕاپەڕێنن، بۆیە دواى تێپەڕبوونى تەنیا شەش مانگ ڕێکخراوەکە بڕیارى بەستنى کۆنفرانسـى دووەمى خۆى دا٧

سەرچاوه و پەراوێز

١- ده‌سته‌ی ئینسكلۆپیدیای پارتی دیموكراتی كوردستان، مێژوو پارتی دیموكراتی كوردستان كۆنگره‌ كۆنفرانس (پرۆگرام و په‌یره‌وی ناخۆ)، به‌رگی یه‌كه‌م، چاپی یه‌كه‌م، (هه‌ولێر- چاپخانه‌ی ڕۆژهه‌ڵات- 20٢١)، ل ١٧٤.

٢- هەمان سەرچاوە، ل ١٧٨.

٣- ساسان عەونى، یەکێتى قوتابیانى کوردستان چەند لایەنێکى تێکۆشان و مێژوو، (هەولێر- چاپخانەى وەزارەتى پەروەردە- ١٩٩٨)، ل ٢٣؛ عرفان عەزیز عەزیز، کۆنگرە و کۆنفڕانسەکانى یەکێتى قوتابیانى کوردستان، چاپى یەکەم، (هەولێر-چاپخانەى ڕۆژهەڵات-٢٠١٢)، ل ٣٧؛ ماجد حسن علی، الحرکة الطلابییة الکردیة فی العراق (١٩٢٦-١٩٧٠)، رسالة ماجستر/جامعة الصلاحدین فى اربیل ٢٠٠٨، منشوراة سپیرێز، (هەولێر- مطبعة حاجى هاشم)، ص ١٤٧؛ عبدالكریم فندي، اتحاد طلبة كوردستان فصیل ثوري منظم و ظهیر قوي للثورة الكوردیة، مجلة گولان العربي، مؤسسة گولان الأعلامیة، العدد22، أربیل، 25 آذار 1998م، ص 53.

٤- عرفان عەزیز عەزیز، هەمان سەرچاوە، ل ٣٧.

٥- هەمان سەرچاوە، ل ل ٣٧-٣٨.

٦- شازین هێرش، ڕێكخراوه‌ دیموكراسیی و پیشه‌یی یه‌كان له‌ چه‌ندین به‌ڵگه‌نامه‌ی مێژووییدا 1958 ـ 1968، چاپی دووه‌م، (سلێمانی ـ چاپخانه‌ی ڕاز ـ 2001ز)، ل ل 56 ـ 57؛ عرفان عەزیز عەزیز، هەمان سەرچاوە، ل ٣٩.

٧- ساسان عەونى، سەرچاوەى پێشوو، ل ل ٢٣-٢٤.