شەڕی کەردز و کەرزۆر ١٩٦٩

ئەم شەڕە لە نێوان هێزى دەشتى هەولێرى پێشمەرگە و چەکدارانى بەکرێگیراوى حکومەت (جاش) ڕوویدا لە کۆتاییەکانى بەهارى ساڵى ١٩٦٩ لە هەردوو گوندى کەردز و کەرزۆڕ لە دەشتى هەولێر، لەم هەڵمەتەدا هێزى پێشمەرگە توانیان بەسەر چەکداراندا سەربکەون و زیانێکى زۆرى گیانى و ماددیان پێ بەگەیەنن و لە ناوچەکە دەریان بکەن، بەرامبەر بە زیانێکى کەمى هێزى پێشمەرگە.


دیارە هێزى پێشمەرگە بۆ ماوەیەک لە دەشتى هەولێر دوور کەوتبوونەوە بە هۆى گوشارى زۆرى حکومەت و چەکدارانى بەکرێگیراو، بەو هۆیەوە بوار بۆ هێزەکانى حکومەت و چەکدارانى بەکرێگیراو (جاش) بە جۆرێک ڕەخسابوو کە بە ئارەزووى خۆیان لە گوندەکان ڕەفتار بکەن لەگەڵ هاوڵاتیان و گوندنشیان، بۆیە پێشمەرگەکانى هێزى دەشتى هەولێر بە فەرماندەیی فارس باوە لەسەر ئەم دۆخە بە پێویستیان زانى کەوا کۆبوونەوەیەک ئەنجام بدەن و تاوتوێى دۆخەکە بکەن، دواى گفتوگۆ و ڕاگۆڕینەوە بڕیار درا کەوا هێزێک بنێرنەوە بۆ دەشتى هەولێر بۆ ئەنجامدانى چەند چالاکییەک و پڕکردنەوەى ئەو بۆشاییەى کە لە چالاکییەکانى پێشمەرگەوە فەرامۆش کرابوون.    

یەکێک لە چالاکییەکانى پێشمەرگە کە لەو ماویەدا ئەنجام درا هێرشکردنە سەر مۆڵگەکانى چەکدارە بەکرێگیراوەکان بوو لە هەردوو گوندى کەردز و کەرزۆڕ لە دەشتى هەولێر، دیارە ئەو شەڕە و چەند شەڕێکى دیکەى پێشمەرگە لەگەڵ جاشەکان ئەو زانیارییە پشت ڕاست دەکاتەوە کە ماوەیەک بوو شەڕەکانى پێشمەرگە پتر لەگەڵ بەکرێگیراوان بوو نەک لەگەڵ سوپا و هێزەکانى دیکەى حکومەت، بەهۆى ئەو دۆخەى کە لە عێراقدا هاتبووە ئارا و بەعسیەکان بۆ جارى دووەم لە ڕێگاى کودەتاوە دەسەڵاتیان گرتبووە دەست و نێوانیان لەگەڵ شۆڕش بە دۆخێکى نە شەڕ نە ئاشتى گوزەرى دەکرد.

هێزى پێشمەرگە لە شەوى ١٨ لەسەر١٩ى ئایارى ١٩٦٩ نەخشەوپلانێکى توکمەیان داڕشت بۆ ئەنجامدانى چالاکییەک، کە بریتى بوو لە هەڵکوتانە سەر مۆڵگەکانى چەکدارانى بەکرێگیراو (جاش) لە هەردوو گوندى ناوبراو لە نزیک ڕێگاى هەولێر و ئاڵتوون کۆپری، چونکە لەو کاتەوەى لەو ناوچەیە جێگیر کرابوون ڕۆڵێکى خراپ و نالەباریان دەگێڕا و ئازارى گوند نشینان و جوتیارانیان دەدا. 

هێرشەکەى پێشمەرگە بە شێوەیەکى کتوپڕ لە کاتژمێر١١ى شەو دەستى پێکرد تا کاتژمێر١ى نیوەشەو بەردەوامى هەبوو، دیارە هێزى دەشتى هەولێر لە یەکێک لە چالاکییەکانیدا کە پێشتر ئەنجامیاندابوو ئۆتۆمبێلێکى سەربازیان گرتبوو بە پلێت و کاربۆن دەبابەیەکیان لێ دروست کردبوو، کە بەتالیۆنى دوو بە فەرماندەیى عەریف عوسمان و بەتالیۆنى سێ بە فەرماندەیى ئەحمەد حاجى عەلی بە دەبابە دەستکردەکەوە هێرشیان کردە سەر چەکدارانى گوندى کەردز، بەهۆى بەکارهێنانى دەبابەکەوە لەو قۆڵەى هێرشى پێشمەرگەدا بە کاتێکى زوو توانیان چەکداران تێکبشکێنن و دەست بەسەر بنکەکانیاندا بگرن، هەروەها بەتالیۆنى سێیەمیش  بە فەرماندەى سەید کاکە هێرشى کردە سەر گوندى کەرزۆر، دواى شەڕێکى چەند کاتژمێری توانیان سەرکەوتن بەدەست بهێنن و چەکدارەکان تێکبشکێنن و لە ناوچەکە دەریان پەڕێنن. 

لە هێرشى سەر هەردوو گوندەکەدا جگە لە تێکشکانى هێزى چەکدارە بەکرێگیراوەکان زیانى گیانى و ماددى زۆریشیان پێ کەوت کە بریتى بوو لە کوژرانى ٥٠ چەکدار و بریندار بوونى ٣٠ چەکدارى تر و بەدیل گیرانى چەکدارێک، لە ناو کوژراوەکاندا دوو بەرپرسى چەکدارى بەکرێگیراو هەبوو کە خەڵکى هەولێر بوون، لەم شەڕەدا هێزى پێشمەرگە دەستکەوتى زۆرى هەبوو لە چەک و کەلوپەلى سەربازى و ئازووقە وەک یەک تۆپى عقد ٣، سێ ڕەشاش برێن، ١٢ تفەنگى بڕنەو، یەک کلاشینکۆف، ٣ تفەنگى سەمینۆف، ٤ تفەنگى یانزە تیر، ٢ بڕنەوى ئینگلزى لەگەڵ ژمارەیەکى زۆرى فیشەکى بڕنەوى ئینگلیزى و ڕوسى هەروەها ٢ ئۆتۆمبێل و یەک دووربین، زیانى هێزى پێشمەرگەش بریتى بوو لە یەک شەهید و چوار بریندارى سووک.

دواى ئەم سەرکەوتنەى پێشمەرگە بەسەر چەکدارە بەکرێگیراوەکان بە دیاریکراوى لە ڕۆژى دوایی واتا لە ١٩ى ئایارى ١٩٦٩ حکومەت بۆ تۆڵە سەندنەوە و هاتنە دەنگ لەسەر ئەم هێرشەى پێشمەرگە دەستى کرد بە تۆپبارانێکى خەستى ناوچەکە، کە به‌ زیاتر لە ١٥٠ گوللە تۆپ بە گوندەکانى دەوروپشتى سەربازگەى قوشتەپە بۆردومانكرد، هەروەها چوار فڕۆکەى مێک بۆ ماوەى دوو کاتژمێر بۆمبارانى کوێرانەى گوندەکانى ڕەسول بسکۆڵ و بێستانە و هەندێ شوێنى دەشتى هەولێریان کرد زیانى ئەم تۆپباران و بۆردومانەى فڕۆکە بریتى بوو لە برینداربوونى سێ پێشمەرگە بە سووکى، لە هەمان شەویشدا واتا ١٩ لەسەر٢٠ى ئایار دەستیان کرد بە تۆپبارانى سەربازگەى بیستانەى بچوک و دەوروبەرى.          

       


سەرچاوکان:

١- ئارى کەریم، چەند لاپەڕەیەکى زیندوو لە شۆڕشى ئەیلوولدا، چاپخانەى خەبات، دهۆک ١٩٩٩.

٢- هاوکار کریم حمە شریف، شۆڕشی ئەیلوول، چاپخانەى زانکۆى سەلاحەدین، چاپى یەکەم، هەولێر، ٢٠١٢.

٣- مسعود بارزانی، بارزانی و بزوتنەوەى ڕزگاریخوازی کورد، بەرگی سێیەم، بەشی یەکەم، شۆڕسی ئەیلوول ١٩٦١-١٩٧٥، چ: یەکەم ٢٠٠٤.

٤- سەید کاکە، بیرەوەرى پێشمەرگەیەک، چاپخانەى وەزارەتى رۆشنبیرى، چاپى یەکەم،١٩٩٧.

٥- خورشید شێرە، خەبات و خوێن، بیرەوەریەکانی ساڵانی خەباتی پێشمەرگایەتی، چاپی سێیەم، هەولێر، ٢٠١٥.


بابەتی پەیوەندیدار

شەڕى چیاى بەڕانشێ ١٩٨٦

شەڕى بەڕانشێ چالاکییەکى پارتیزانى هێزى پێشمەرگە بوو لەسەر ڕێگاى سەرەکى چیاى بەڕانشێ نزیک گوندى گرێ بیێ، لەو چالاکییەدا هێزێکى پێشمەرگەى ناوچەى زاخۆى پارتى دیموکراتى کوردستان لە ١٥ى تشرینى دووەمى ١٩٨٦ بۆسەیەکیان لەسەر ڕێگاى سەرەکى دانایەوە، بۆ لێدان لە ئۆتۆمبێلە سەربازییەکانى هێزەکانى ڕژێمى بەعسى داگیرکەر.

زانیاری زیاتر

شەڕى شیڤێ ١٩٨٧

شەڕى شیڤێ ڕووبەڕووبوونەوەى هێزى پێشمەرگە و هێزى چەکدارانى بەکرێگیراوى ڕژێمى بەعس لە ٢٥ى ئایارى ١٩٨٧، کە بە نیازى وێرانکارى و ڕوخاندنى گوندى شیڤێ هێرشیان کردە سەر گوندەکە، هێزى پێشمەرگەش بەرەنگاریان بووەوە و لە ماوەى دوو کاتژمێرى شەڕدا هێزى چەکدارانى بەکرێگیراو شکستیان خوارد و ڕایانکرد، چوار لاشەیان لە مەیدانى شەڕ بەجێهێشت.

زانیاری زیاتر

شەڕى گوندى بادێ ١٩٨٣

چالاکییەکى پارتیزانى هێزى پێشمەرگە دژى هێزەکانى ڕژێمى بەعسە، هێزێکى پێشمەرگەى لێژنەى ناوچەى دهۆک و ڕێکخراوەکانى هورمز مەلیک و تاهر زێوەیی لە شەوى ١١ لەسەر ١٢ى کانوونى یەکەمى ١٩٨٣ هێرشیان کردە سەر ڕەبایەى گوندى بادێ، لە ماوەیەکى کەمدا دەستیان بەسەرداگرت و ئاگریان تێبەردا، تەواوى سەربازانیان کوشت و چواریشیان بەدیل گرتن، پاشان شوێنەکەیان جێهێشت.

زانیاری زیاتر

شەڕى ڕەبایەى گرێ ئیسفکا ١٩٨١

چالاکییەکى پارتیزانى بوو کە هێزێکى پێشمەرگە لە شەوێکى تشرینى دووەمى ١٩٨١ هێرشیان کردە سەر ڕەبایەى گرێ ئیسفکا لە دەڤەرى بەروارى باڵا، لە ماوەیەکى کەمدا توانیان دەستى بەسەردا بگرن و ژمارەیەک سەربازى ڕەبایەکەیان کوشت و دەستیان بەسەر چەک و تەقەمەنى و کەلوپەلى سەربازیدا گرت، پاشان شوێنەکەیان بەجێهێشت و گەڕانەوە بنکەکانیان.

زانیاری زیاتر

شەڕی دەڤەری سندیا ١٩٨٧

ئەم شەڕە لە ئەنجامى هێرشێکى بەربڵاوى سوپاى عێراق بە پاڵپشتى تانک و تۆپ و فڕۆکەى جەنگى و جاشەکان بۆ سەر دەڤەرا سندیا ڕوویدا، هێزى پێشمەرگەى کوردستان بۆ پاراستنى ناوچەکە لە ڕوخان و وێرانکارى گوندەکان، لە ٥ى نیسانى ١٩٨٧ ڕووبەڕووى هێزەکانى حکومەت بووەوە، ئەنجامى شەڕەکە بە سەرکەوتنى هێزى پێشمەرگە و شکستى هێزە عێراقیەکان کۆتایی هات.

زانیاری زیاتر