شەڕی کۆسپی سپی

کاتێک کە پێشمەرگە زاڵ بوو بەسەر قەڵا (قشلە)ى ڕایات لە ١٢ی تەمووزى ١٩٦٢ دەڤەرى باڵەکایەتى بە تەواوى بوو بە بەشێک لە ناوچەى ئازادکراوى شۆڕشى ئەیلوول، ئەگەرچى لە چەند ناوچەى جیاجیادا بەتایبەتى کوێستانەکانى دەوروبەرى چیاى هەڵگورد چەکدارانى بەکرێگیراو (جاش) ناوە ناوە دەردەکەوتن بەنیازى نانەوەى پەشێوى، بەڵام هەر زوو لەلایەن هێزى پێشمەرگەوە پەرت و بڵاو دەکران و لە ناوچەکە دوور دەخرانەوە.


هێزێکى پێشمەرگە بە فەرماندەی مەحمود کاوانى و یاریدەرەکەى خورشید شێرە لە کۆسپی سپی و بەرزایی چیاى سیرینى ڕۆژهەڵاتى گوندى پیروسوان نزیک گوندى بەرسیرین لەسەر ڕێگاى هامڵتۆن جێگیر کرابوو، بە مەبەستى ڕێگریکردن لە ئەگەرى هەر هێرشێکى سوپاى حکومەت ئەگەر لە ڕواندزەوە نیازى هێرشبردنى هەبێت بۆ باڵەکایەتى، چونکە هەر لەو ناوچەیە بەتایبەتى لە کاتى گەمارۆى سەر قشلەى ڕایات سوپاى عێراق هێرشێکى گەورەى بۆ باڵەکایه‌تى ئەنجامدا بۆ شکاندنى گەمارۆى سەر قشلەکە، بەڵام لەلایەن پێشمەرگەوە تێکشکێندرا و فەوجێکى سەربازى بەتەواوى لەناو برا.

پاش ئەو شەڕە سوپاى عێراق چیتر نەیتوانى بەم ڕێگایەدا پەلامارى ناوچەکە بدات، بەڵام سریەیەکى سەربازى و چەند ڕەبایەى چەکدارى بەکرێگیراو (جاش) لە نزیک گوندى بەرسیرین و کۆسپی سپی جێگیر کردبوون، ئەو هێزەى پێشمەرگەش لە بەرامبەر ڕەبایەکانى سوپاى عێراق و چەکدارە بەکرێگیراوەکان سەنگەریان گرتبوو ژمارەیان ٢٠ پێشمەرگە بوون. شایانى باسە چەکدارەکان سەربە شێخ زەیتۆ بوون کە دوو بەرپرسیان هەبوون بەناوەکانى عەزیزخان و جبۆ، دیارە پەیوەندییان بە شۆڕشەوە هەبوو هەر بەو بۆنەیەوە زۆر جار لە ئازوقە و خواردەمەنى و فیشەک یارمەتی پێشمەرگەیان دەدا.

ڕۆژێک لە یەکێک لە سەنگەرەکانى پێشمەرگە لە بەرزایی چیاى سیرین کە دەیڕاونیە شوێنى سەربازگەى سوپاى عێراق لە بەرامبەر گوندى بەرسیرین، کاتێ کە سەربازەکان سەرقاڵى وەرگرتنى خواردنى نێوەڕۆ دەبن پێشمەرگەکان گاشەبەردێکى گەورە غلۆر دەکەنە خوارەوە و بەردەبێتەوە ناو سەربازگەکە و بەر مەنجەڵ و تەشتەکانى خواردن دەکەوێ، سەربازان ڕایانکرد و شوێنەکەیان بەجێهێشت بۆ ڕۆژى دوایی بەیەکجارى سەربازگەکیان چۆڵ کرد.

لە ٣١ى تەمووزى ١٩٦٢ ئەو هێزەى پێشمەرگە هەواڵى پێگەیشت کەوا حکومەت نیازى هێرشکردنی هەیە بۆ سەر سەنگەرەکانیان، ئەوە بوو لە ٢ى ئابى ١٩٦٢ کاتژمێر٥ى بەیانى هەواڵەکە پشتڕاست بووە و هێرشەکە دەستى پێکرد، پێشمەرگەکانیش ئامادەکارى بەرگریکردنیان کرد و دابەشى سەر چەند قۆڵیک بوون، وادیارە بە هۆى پەیوەندییان بە چەکدارانى شێخ زەیتۆ لە قۆڵى بەرى ئەمان مەترسیان نەبوو.

لە ئاماژەیەکدا هاتووە کە سەنگەرێکى سوپاى عێراق لەلایەن پێشمەرگەوە ئابلۆقە درابوو بۆیە حکومەت لەم هێرشەدا نیازى ئەوە بوو کە ڕزگاریان بکەن، بۆ ئەمەش داواى لە عزت سلێمان بەگ کردبوو کە هەڵمەتێکى سەربازى بۆ ئەو ناوچەیە بکەن، چونکە چەکدارەکانی بە ئازا و زیرەک ناویان دەرکردبوو، هەروەها ئاماژەکە ئەوەش دەخاتە ڕوو کە ئەمە دەرفەتێکى بۆ کەریم خانى برادۆست هێنابووە پێش کە لەو ماوەیەدا ڕیزەکانى شۆڕشى بەجێهێشتبوو پەیوەندى بە حکومەتەوە کردبوو تاوەکو لەو شەڕەدا بەشدارى بکات و ببێتە جێگاى باوەڕیان.

سەرەتا وەک هەموو جارێک و پلانی جەنگى هێرشەکە بە بۆردومانێکى سەختى سەنگەرەکان دەستى پێکرد بە تۆپ و فڕۆکەى هێرشبەر، پاشان لە سێ قۆڵەوە سوپا و چەکدارانى بەکرێگیراو پەلامارى پێشمەرگیاندا، تا کاتژمێر٣ى دواى نیوەڕۆى هەمان ڕۆژ سوپا و چەکدارەکان لە پەلامارەکەیاندا بەردەوام بوون پێشمەرگەش لە بەرگریکردن دابوو، بەڵام تا دەهات فیشەک و تەقەمەنیان کەم دەبوو.

دیارە سوپا و چەکدارى بەکرێگیراو (جاش) درکیان بەمە کردبوو بۆیە ویستیان پێشڕەوى بکەن بۆ سەر لوتکەى بەرزاییەک کە ئاڵاى لەسەر هەڵبدەن و سەرکەوتن بەسەر پێشمەرگەدا ڕابگەیەنن، پێشمەرگەکانیش خۆیانى بۆ مەڵاس دەدەن تا دەگەنە سەر بەرزاییەکە، لەوکاتەى کە سەرقاڵى هەڵدانى ئاڵا دەبن ئەمان هێرشیان دەکەنە سەر، چەند چەکدارێک دەپێکن و دەست بەسەر چەک و تەقەمەنیاندا دەگرن بەمەش دەتوانن ڕێژەیەکى فیشەک و تەقەمەنى دەستەبەر بکەن، پاشان هێرشى پێچەوانە دەست پێدەکەن و چەکدارەکان و سەربازە عێراقییەکان تێکدەشکێنن و ناچار بە ڕاکردنیان دەکەن، پێشمەرگەکانیش دوایان دەکەون تا پاشەکشەیان پێدەکەن بۆ ئەو شوێنەی کە لێیەوە هاتبوون.

دواى ئەوەى کە شەڕەکە ١٤ کاتژمێرى خایاند پێشمەرگە سەرکەوتنى بەسەر سوپا و چەکدارى بەکرێگیراودا تۆمار کرد، لاشەى ١٢سەرباز و٤ چەکدارى بەکرێگیراو لە مەیدانى شەڕەکەدا بەجێ دەمێنن، دوو پێشمەرگەش شەهید بوون هەر لە شوێنى شەهید بوونیاندا بە خاک سپێردران کە تا ئەمڕۆش گۆڕەکەیان لە هەمان شوێن ماوەتەوە.

دەستکەوتى پێشمەرگە لەو شەڕەدا بریتى بوو لە دەستبەسرداگرتنى ١٠ تفەنگى ئینگلیزى و ڕەشاشێکى برێن و ئامێرێکى بێتەل و دووربینێک.


سەرچاوەکان:

١- مسعود بارزانی، بارزانی و بزوتنەوەى ڕزگاریخوازی کورد، بەرگی سێیەم، بەشی یەکەم، شۆڕسی ئەیلوول ١٩٦١-١٩٧٥، چاپی یەکەم ٢٠٠٤.

٢- خورشید شێرە، خەبات و خوێن، بیرەوەریەکانی ساڵانی خەباتی پێشمەرگادەتی، چاپی سێیەم، هەولێر، ٢٠١٥.

٣- غازى عادل گەردى، پێشمەرگەیەک لە خزمەت ڕێبازى بارزانیدا حەجى بیڕۆخى، بەرگى یەکەم چاپى دووەم، تورکیا، ٢٠٢١.

٤- ئیسماعیل گوندەژۆرى، شۆرشى ئەیلول لە باڵەکایەتى، چاپخانەى رۆژهەڵاات، چاپى یەکەم، ٢٠١٨.

٥- زرار سلیمان بەگ دەرگەڵەیی، بیروەریەکانم لە ساڵانى ١٩٤٣-١٩٧٧دا.


بابەتی پەیوەندیدار

لێدانى ڕەبایەى گردى بیێ ١٩٨٥

لێدانى ڕەبایەى گردى بیێ چالاکییەکى هێزى پێشمەرگەى کوردستان بوو دژ بە هێزى سەربازی ڕژێمى بەعس، لە ٢٨ی ئابی١٩٨٥ هێزێکى پێشمەرگەى سەربە لێژنەى ناوچەى زاخۆى پارتى دیموکراتى کوردستان، هێرشیان کردە سەر بنکەى سەربازى گردی بیێ لە ناوچەى گولیاى دەڤەرى بادینا، بەڵام نەیانتوانى دەستى بەسەردا بگرن بەهۆى بوونى مینێکى زۆر لە دەوروبەری ڕەبایەکە و تەقینەوەی بە ژمارەیەک پێشمەرگەدا، زیانى زۆرى پێگەیاندن لە شەهید و بریندار، بەو هۆیەوە دەستیان لە گرتنى ڕەبایەکە هەڵگرت و تەرمى شەهید و بریندارەکانیان دەربازکردن.

زانیاری زیاتر

لێدانى ڕەبایەى شکێرا ١٩٨٦

لێدانى ڕەبایەى شکێرا چالاکییەکى هێزى پێشمەرگەى کوردستان بوو دژ بە هێزى چەکدارانى بەکرێگیراو (جاش)، لە ١٩ى کانوونى دووەمى ١٩٨٦ هێزێکى پێشمەرگەى ڕێکخراوەکانى سەر بە لێژنەى ناوچەى زاخۆى پارتى دیموکراتى کوردستان هێرشیان کردە سەر ڕەبایەى شکێرا لە ناوچەى گولی دەڤەرى بادینان، توانیان دەست بەسەر ڕەبایەدا بگرن و زیانێکى زۆرى گیانى و ماددى بە چەکدارانى بەکرێگیراو بگەیەنن.

زانیاری زیاتر

لێدانى ڕەبایەى ماسیکێ ١٩٨٣

لێدانى ڕەبایەى ماسیکێ یەکێک لە چالاکییەکانى پارتیزانى هێزى پێشمەرگە دژى هێزى سەربازى ڕژێمى بەعس بوو، کە هێرشیان کردە سەر بنکەیەکى سەربازى عێراقى لە ناوچەى شێخانى دەڤەرى بادینا لە حوزەیرانى ١٩٨٣، لە ماوەیەکى کەمدا توانیان دەست بەسەر بنکە سەربازیەکە و چەک و تەقەمەنیدا بگرن و دوو سەربازیش بەدیل بگرن، پاشان کە چالاکییەکەیان بەسەرکەوتووى ئەنجامدا شوێنەکەیان بەجێهێشت.

زانیاری زیاتر

بۆسەى گوندى بەربانکێ ١٩٨٨

بۆسەى گوندى بەربانکێ چالاکییەکى هێزى پێشمەرگەى کوردستان بوو دژى هێزەکانى ڕژێمى بەعس، لە ١٢ی شوباتی ١٩٨٨ لە نزیک گوندى بەربانکێ ڕێگای نێوان بامەڕنێ و سکرینێ بۆسەیەکیان بۆ هێزەکانى حکومەت دانایەوە، ئۆتۆمبێلێکى هێزە ئەمنییەکان کەوتە بۆسەکەوە و تەواوى سەرنشینانى کوژران و بەدیل گیران، دواى تەواوبوونى چالاکییەکە، هێزەکەى پێشمەرگە شوێنەکەیان جێهێشت و گەڕانەوە.

زانیاری زیاتر

شەڕى گەلی قیرکی (سەرێ مەغارا) ١٩٨٥

شەڕى گەلی قیرکی چالاکییەکى پارتیزانى هێزى پێشمەرگەى کوردستان بوو لە سنوورى لێژنەى ناوچەى شێخانى پارتى دیموکراتى کوردستان، کاتێ کە هێرشیان کردە سەر ڕەبایەى گەلى قیرکی لە ٤ى حوزەیرانى ١٩٨٥، دواى شەڕێکى گەرم بەهۆى سەختى شوێنەکە و شەهیدبوونى بەرپرسى هێزەکان، هێزى پێشمەرگە دەستیان لە هێرشەکە هەڵگرت و شوێنەکەیان جێهێشت.

زانیاری زیاتر