شەڕی کۆسپی سپی

کاتێک کە پێشمەرگە زاڵ بوو بەسەر قەڵا (قشلە)ى ڕایات لە ١٢ی تەمووزى ١٩٦٢ دەڤەرى باڵەکایەتى بە تەواوى بوو بە بەشێک لە ناوچەى ئازادکراوى شۆڕشى ئەیلوول، ئەگەرچى لە چەند ناوچەى جیاجیادا بەتایبەتى کوێستانەکانى دەوروبەرى چیاى هەڵگورد چەکدارانى بەکرێگیراو (جاش) ناوە ناوە دەردەکەوتن بەنیازى نانەوەى پەشێوى، بەڵام هەر زوو لەلایەن هێزى پێشمەرگەوە پەرت و بڵاو دەکران و لە ناوچەکە دوور دەخرانەوە.


هێزێکى پێشمەرگە بە فەرماندەی مەحمود کاوانى و یاریدەرەکەى خورشید شێرە لە کۆسپی سپی و بەرزایی چیاى سیرینى ڕۆژهەڵاتى گوندى پیروسوان نزیک گوندى بەرسیرین لەسەر ڕێگاى هامڵتۆن جێگیر کرابوو، بە مەبەستى ڕێگریکردن لە ئەگەرى هەر هێرشێکى سوپاى حکومەت ئەگەر لە ڕواندزەوە نیازى هێرشبردنى هەبێت بۆ باڵەکایەتى، چونکە هەر لەو ناوچەیە بەتایبەتى لە کاتى گەمارۆى سەر قشلەى ڕایات سوپاى عێراق هێرشێکى گەورەى بۆ باڵەکایه‌تى ئەنجامدا بۆ شکاندنى گەمارۆى سەر قشلەکە، بەڵام لەلایەن پێشمەرگەوە تێکشکێندرا و فەوجێکى سەربازى بەتەواوى لەناو برا.

پاش ئەو شەڕە سوپاى عێراق چیتر نەیتوانى بەم ڕێگایەدا پەلامارى ناوچەکە بدات، بەڵام سریەیەکى سەربازى و چەند ڕەبایەى چەکدارى بەکرێگیراو (جاش) لە نزیک گوندى بەرسیرین و کۆسپی سپی جێگیر کردبوون، ئەو هێزەى پێشمەرگەش لە بەرامبەر ڕەبایەکانى سوپاى عێراق و چەکدارە بەکرێگیراوەکان سەنگەریان گرتبوو ژمارەیان ٢٠ پێشمەرگە بوون. شایانى باسە چەکدارەکان سەربە شێخ زەیتۆ بوون کە دوو بەرپرسیان هەبوون بەناوەکانى عەزیزخان و جبۆ، دیارە پەیوەندییان بە شۆڕشەوە هەبوو هەر بەو بۆنەیەوە زۆر جار لە ئازوقە و خواردەمەنى و فیشەک یارمەتی پێشمەرگەیان دەدا.

ڕۆژێک لە یەکێک لە سەنگەرەکانى پێشمەرگە لە بەرزایی چیاى سیرین کە دەیڕاونیە شوێنى سەربازگەى سوپاى عێراق لە بەرامبەر گوندى بەرسیرین، کاتێ کە سەربازەکان سەرقاڵى وەرگرتنى خواردنى نێوەڕۆ دەبن پێشمەرگەکان گاشەبەردێکى گەورە غلۆر دەکەنە خوارەوە و بەردەبێتەوە ناو سەربازگەکە و بەر مەنجەڵ و تەشتەکانى خواردن دەکەوێ، سەربازان ڕایانکرد و شوێنەکەیان بەجێهێشت بۆ ڕۆژى دوایی بەیەکجارى سەربازگەکیان چۆڵ کرد.

لە ٣١ى تەمووزى ١٩٦٢ ئەو هێزەى پێشمەرگە هەواڵى پێگەیشت کەوا حکومەت نیازى هێرشکردنی هەیە بۆ سەر سەنگەرەکانیان، ئەوە بوو لە ٢ى ئابى ١٩٦٢ کاتژمێر٥ى بەیانى هەواڵەکە پشتڕاست بووە و هێرشەکە دەستى پێکرد، پێشمەرگەکانیش ئامادەکارى بەرگریکردنیان کرد و دابەشى سەر چەند قۆڵیک بوون، وادیارە بە هۆى پەیوەندییان بە چەکدارانى شێخ زەیتۆ لە قۆڵى بەرى ئەمان مەترسیان نەبوو.

لە ئاماژەیەکدا هاتووە کە سەنگەرێکى سوپاى عێراق لەلایەن پێشمەرگەوە ئابلۆقە درابوو بۆیە حکومەت لەم هێرشەدا نیازى ئەوە بوو کە ڕزگاریان بکەن، بۆ ئەمەش داواى لە عزت سلێمان بەگ کردبوو کە هەڵمەتێکى سەربازى بۆ ئەو ناوچەیە بکەن، چونکە چەکدارەکانی بە ئازا و زیرەک ناویان دەرکردبوو، هەروەها ئاماژەکە ئەوەش دەخاتە ڕوو کە ئەمە دەرفەتێکى بۆ کەریم خانى برادۆست هێنابووە پێش کە لەو ماوەیەدا ڕیزەکانى شۆڕشى بەجێهێشتبوو پەیوەندى بە حکومەتەوە کردبوو تاوەکو لەو شەڕەدا بەشدارى بکات و ببێتە جێگاى باوەڕیان.

سەرەتا وەک هەموو جارێک و پلانی جەنگى هێرشەکە بە بۆردومانێکى سەختى سەنگەرەکان دەستى پێکرد بە تۆپ و فڕۆکەى هێرشبەر، پاشان لە سێ قۆڵەوە سوپا و چەکدارانى بەکرێگیراو پەلامارى پێشمەرگیاندا، تا کاتژمێر٣ى دواى نیوەڕۆى هەمان ڕۆژ سوپا و چەکدارەکان لە پەلامارەکەیاندا بەردەوام بوون پێشمەرگەش لە بەرگریکردن دابوو، بەڵام تا دەهات فیشەک و تەقەمەنیان کەم دەبوو.

دیارە سوپا و چەکدارى بەکرێگیراو (جاش) درکیان بەمە کردبوو بۆیە ویستیان پێشڕەوى بکەن بۆ سەر لوتکەى بەرزاییەک کە ئاڵاى لەسەر هەڵبدەن و سەرکەوتن بەسەر پێشمەرگەدا ڕابگەیەنن، پێشمەرگەکانیش خۆیانى بۆ مەڵاس دەدەن تا دەگەنە سەر بەرزاییەکە، لەوکاتەى کە سەرقاڵى هەڵدانى ئاڵا دەبن ئەمان هێرشیان دەکەنە سەر، چەند چەکدارێک دەپێکن و دەست بەسەر چەک و تەقەمەنیاندا دەگرن بەمەش دەتوانن ڕێژەیەکى فیشەک و تەقەمەنى دەستەبەر بکەن، پاشان هێرشى پێچەوانە دەست پێدەکەن و چەکدارەکان و سەربازە عێراقییەکان تێکدەشکێنن و ناچار بە ڕاکردنیان دەکەن، پێشمەرگەکانیش دوایان دەکەون تا پاشەکشەیان پێدەکەن بۆ ئەو شوێنەی کە لێیەوە هاتبوون.

دواى ئەوەى کە شەڕەکە ١٤ کاتژمێرى خایاند پێشمەرگە سەرکەوتنى بەسەر سوپا و چەکدارى بەکرێگیراودا تۆمار کرد، لاشەى ١٢سەرباز و٤ چەکدارى بەکرێگیراو لە مەیدانى شەڕەکەدا بەجێ دەمێنن، دوو پێشمەرگەش شەهید بوون هەر لە شوێنى شەهید بوونیاندا بە خاک سپێردران کە تا ئەمڕۆش گۆڕەکەیان لە هەمان شوێن ماوەتەوە.

دەستکەوتى پێشمەرگە لەو شەڕەدا بریتى بوو لە دەستبەسرداگرتنى ١٠ تفەنگى ئینگلیزى و ڕەشاشێکى برێن و ئامێرێکى بێتەل و دووربینێک.


سەرچاوەکان:

١- مسعود بارزانی، بارزانی و بزوتنەوەى ڕزگاریخوازی کورد، بەرگی سێیەم، بەشی یەکەم، شۆڕسی ئەیلوول ١٩٦١-١٩٧٥، چاپی یەکەم ٢٠٠٤.

٢- خورشید شێرە، خەبات و خوێن، بیرەوەریەکانی ساڵانی خەباتی پێشمەرگادەتی، چاپی سێیەم، هەولێر، ٢٠١٥.

٣- غازى عادل گەردى، پێشمەرگەیەک لە خزمەت ڕێبازى بارزانیدا حەجى بیڕۆخى، بەرگى یەکەم چاپى دووەم، تورکیا، ٢٠٢١.

٤- ئیسماعیل گوندەژۆرى، شۆرشى ئەیلول لە باڵەکایەتى، چاپخانەى رۆژهەڵاات، چاپى یەکەم، ٢٠١٨.

٥- زرار سلیمان بەگ دەرگەڵەیی، بیروەریەکانم لە ساڵانى ١٩٤٣-١٩٧٧دا.


بابەتی پەیوەندیدار

شەڕى چیاى بەڕانشێ ١٩٨٦

شەڕى بەڕانشێ چالاکییەکى پارتیزانى هێزى پێشمەرگە بوو لەسەر ڕێگاى سەرەکى چیاى بەڕانشێ نزیک گوندى گرێ بیێ، لەو چالاکییەدا هێزێکى پێشمەرگەى ناوچەى زاخۆى پارتى دیموکراتى کوردستان لە ١٥ى تشرینى دووەمى ١٩٨٦ بۆسەیەکیان لەسەر ڕێگاى سەرەکى دانایەوە، بۆ لێدان لە ئۆتۆمبێلە سەربازییەکانى هێزەکانى ڕژێمى بەعسى داگیرکەر.

زانیاری زیاتر

شەڕى شیڤێ ١٩٨٧

شەڕى شیڤێ ڕووبەڕووبوونەوەى هێزى پێشمەرگە و هێزى چەکدارانى بەکرێگیراوى ڕژێمى بەعس لە ٢٥ى ئایارى ١٩٨٧، کە بە نیازى وێرانکارى و ڕوخاندنى گوندى شیڤێ هێرشیان کردە سەر گوندەکە، هێزى پێشمەرگەش بەرەنگاریان بووەوە و لە ماوەى دوو کاتژمێرى شەڕدا هێزى چەکدارانى بەکرێگیراو شکستیان خوارد و ڕایانکرد، چوار لاشەیان لە مەیدانى شەڕ بەجێهێشت.

زانیاری زیاتر

شەڕى گوندى بادێ ١٩٨٣

چالاکییەکى پارتیزانى هێزى پێشمەرگە دژى هێزەکانى ڕژێمى بەعسە، هێزێکى پێشمەرگەى لێژنەى ناوچەى دهۆک و ڕێکخراوەکانى هورمز مەلیک و تاهر زێوەیی لە شەوى ١١ لەسەر ١٢ى کانوونى یەکەمى ١٩٨٣ هێرشیان کردە سەر ڕەبایەى گوندى بادێ، لە ماوەیەکى کەمدا دەستیان بەسەرداگرت و ئاگریان تێبەردا، تەواوى سەربازانیان کوشت و چواریشیان بەدیل گرتن، پاشان شوێنەکەیان جێهێشت.

زانیاری زیاتر

شەڕى ڕەبایەى گرێ ئیسفکا ١٩٨١

چالاکییەکى پارتیزانى بوو کە هێزێکى پێشمەرگە لە شەوێکى تشرینى دووەمى ١٩٨١ هێرشیان کردە سەر ڕەبایەى گرێ ئیسفکا لە دەڤەرى بەروارى باڵا، لە ماوەیەکى کەمدا توانیان دەستى بەسەردا بگرن و ژمارەیەک سەربازى ڕەبایەکەیان کوشت و دەستیان بەسەر چەک و تەقەمەنى و کەلوپەلى سەربازیدا گرت، پاشان شوێنەکەیان بەجێهێشت و گەڕانەوە بنکەکانیان.

زانیاری زیاتر

شەڕی دەڤەری سندیا ١٩٨٧

ئەم شەڕە لە ئەنجامى هێرشێکى بەربڵاوى سوپاى عێراق بە پاڵپشتى تانک و تۆپ و فڕۆکەى جەنگى و جاشەکان بۆ سەر دەڤەرا سندیا ڕوویدا، هێزى پێشمەرگەى کوردستان بۆ پاراستنى ناوچەکە لە ڕوخان و وێرانکارى گوندەکان، لە ٥ى نیسانى ١٩٨٧ ڕووبەڕووى هێزەکانى حکومەت بووەوە، ئەنجامى شەڕەکە بە سەرکەوتنى هێزى پێشمەرگە و شکستى هێزە عێراقیەکان کۆتایی هات.

زانیاری زیاتر