شەڕی شیشار ١٩٧٤

شەڕی شیشار لە پایزى ١٩٧٤ ڕوویدا نێوان سوپاى عێراق و هێزى پێشمەرگە، کە سوپا ویستى دەست بەسەر چیاى شیشاردا لە ناوچەى بێتواتە بۆ ئەوەى دەسەڵاتى بەسەر ناوچەکانى دەوروبەردا بڕوات، بەڵام هێزى پێشمەرگە زۆر بە توندى بەرەنگارى بووە و هێرشەکەیان تێشکاند، نەیانھێشت ئەو چیایە بکەوێتە دەستى حکومەت بەڵکو هەر لە دەستى پێشمەرگە مایەوە تا نسکۆى شۆڕش ساڵى ١٩٧٥.


شیشار چیایەکى سەخت و ستراتیژى ناوچەى بێتواتەیە لە نزیک چیاى ماکۆک و شارەدێی سەروچاوە، سەختى چیاکە واى کردووە هەر هێزێکى سەربازى چیاکەى بە دەستەوە بێ باڵا دەستە بەسەر ناوچەکەدا چونکە زاڵە بەسەر تەواوى ناوچەکە و دەڕوانێتە سەر ڕێگاى سەروچاوە - بالیسان.

دواى ئەوەى کە سوپاى عێراق نەیتوانى لە چیاى کیوەڕەش و ماکۆک و هەورێ پێشڕەوى بکات، لە ناوەڕاستى مانگى ئەیلوولى ١٩٧٤ نەخشەى دەست بەرسەرداگرتى چیاى شیشارى داڕشت بۆ ئەوەى باڵادەست بێت بەسەر تەواوى ناوچەکە، بە گرتنى ئەو چیایە چەند ئامانجێک دەپێکی وەکو سەنگەرەکانى پێشمەرگە بەرتەسک دەبوونەوە بەتایبەتى ئەو هێزەى چیاى هەورێ لایەکیان لێ دەگیرا، هەروەها هێزى پێشمەرگە نەیدەتوانى بە دۆڵى نێوان چیاى شیشار و ماکۆک هاتووچۆ بکات، گوشارى سوپاى عێراق لەسەر هێزى پێشمەرگە دروست دەبوو لە بێتواتە و بالیسان، مەوداى تۆپخانەى سوپاى عێراق درێژتر دەبوو لەوەى پێشووتر.

فەرماندەى لەشکرى ٢ى پێشمەرگە ڕەشید سندی فەرمانى کرد کەوا هێزەکانى سەفین و دەشتى هەولێر و بێتواتە هێڵى بەرگرى لە دۆڵی بالیسان بەهێز بکەن، بەشێکى هێزى دەشتى هەولێر هەماهەنگ و هاوکار بێت لەگەڵ هێزى کاوە لە پشدەر، فیرقەى ٢ى سوپاى عێراق بە تەواوى پێکهاتەیەوە لە کەتیبەى تانک و هێزى ١٦ زرێپۆش و هێزى ئاسمانى و چەکدارانى بەکرێگیراو (جاش) لە ئامادەباشیدا بوون بۆ هێرشکردنە سەر چیاى شیشار، هێزى پێشمەرگەى کە لە سەنگەرى بەرگریدا بوون بریتى بوون لە بەتالیۆنى ٣ی هێزى سەفین بە فەرماندەیى محەمەد سابیر سەرلقى یەک و عومەر سوڵتان سەرلقى دوو و سادق محەمەد ئەمین سەرلقى سێ. 

سەرەتاى دەستپێکى هێرشى سوپاى عێراق بە تۆپبارانێکى خەستى سەنگەرەکانى پێشمەرگە دەستیپێکرد، بەو نیازەى کە لە دواى تۆپبارانەکەوە پێشمەرگە تواناى خۆڕاگرى نامێنێ و بە ئاسانى سەربازانى سوپا دەتوانن سەرکەون بۆ سەر چیا، دواى وەستانى تۆپباران هێزى پیادەى سوپا هەڵیکوتایە سەر سەنگەرەکانى پێشمەرگە، هێزى پێشمەرگە بە پلانێکى ڕێکخراوەوە لە سەنگەرەکانیان لە ئامادەباشیدا بوون، کە لێیان نزیک بوونەوە ڕووبەڕوویان بوونەوە و بە توندى پەرپەرچیان دانەوە، هێرشەکەیان تێکشکاندن و سەراوژێر بوونەوە ژمارەیەک کوژراویان لە مەیدانى شەڕ پێ بەجێهیشتن. لەم ھێرشەدا ٣ پێشمەرگە شەهید بوون لەگەڵ چەند بریندارێک بەهۆى تۆپبارانى چڕەوە.   

سوپاى عێراق بەردەوام تۆپبارانى پێشمەرگەى دەکرد لەو ماوەیەدا، بەڵام نەیتوانى دەست بەسەر چیایەکەدا بگرێ تا نسکۆى شۆڕش ساڵى ١٩٧٥. دواى ئەوەى کە نەیتوانى دەست بەسەر شیشاردا بگرێ لە کۆتایی مانگى ئەیلوول، ئاراستەى هێرشەکانى گۆڕی و زنجیرەیەک هێرش و پەلامارى بۆ دۆڵە ڕەقە ئەنجامدا بۆئەوەى بارى سەرشانى هێزەکانى سووک بکات لە بەرەى ڕواندز تاکو بەشێکى هێزى پێشمەرگە لە ڕواندز بگوازرێتەوە ناوچەى بێتواتە و گوشارەکانى پێشمەرگەى لەو بەرەى میحورەى شەڕەوە لەسەرى سووک ببێ کە لەوێوە پێشڕەوى بە هێزەکانى بکات، لەگەڵ ئەوەشدا هێزى سەفین و دەشتى هەولێر و بێتواتە و بەتالیۆنى ٤ی زۆزک پێشیان پێ گرتن نەیانهێشت بێنە پێشەوە و پەلامارەکانیان تێکشکاندن.


سەرچاوەکان:   

  1. مسعود بارزانی، بارزانی و بزوتنەوەى ڕزگاریخوازی کورد، بەرگی سێیەم، بەشی دووەم، شۆڕشی ئەیلوول ١٩٦١-١٩٧٥، چاپى یەکەم – هەولێر،  ٢٠٠٤.

  2. سه‌نگه‌ر ئيبراهيم خۆشناو، ڕووداوه‌ سه‌ربازيه‌كانى شۆڕشى ئه‌يلوول 1970-1975، چاپى يه‌كه‌م، هه‌ولێر، 2022.

  3. خوڕشید شێرە، خەبات و خوێن، بیرەوەریەکانى ساڵانى پێشمەرگایەتى، چاپخانەى حاجى هاشم، چاپى سێیەم، هەولێر – ٢٠١٥.

  4. سەید کاکە، بیرەوەرى پێشمەرگەیەک، چاپخانەى وەزارەتى ڕۆشنبیرى، چاپى یەکەم، هەولێر- ١٩٩٧.

 


بابەتی پەیوەندیدار

شەڕى ڕەبایەى گرێ ئیسفکا ١٩٨١

چالاکییەکى پارتیزانى بوو کە هێزێکى پێشمەرگە لە شەوێکى تشرینى دووەمى ١٩٨١ هێرشیان کردە سەر ڕەبایەى گرێ ئیسفکا لە دەڤەرى بەروارى باڵا، لە ماوەیەکى کەمدا توانیان دەستى بەسەردا بگرن و ژمارەیەک سەربازى ڕەبایەکەیان کوشت و دەستیان بەسەر چەک و تەقەمەنى و کەلوپەلى سەربازیدا گرت، پاشان شوێنەکەیان بەجێهێشت و گەڕانەوە بنکەکانیان.

زانیاری زیاتر

شەڕی دەڤەری سندیا ١٩٨٧

ئەم شەڕە لە ئەنجامى هێرشێکى بەربڵاوى سوپاى عێراق بە پاڵپشتى تانک و تۆپ و فڕۆکەى جەنگى و جاشەکان بۆ سەر دەڤەرا سندیا ڕوویدا، هێزى پێشمەرگەى کوردستان بۆ پاراستنى ناوچەکە لە ڕوخان و وێرانکارى گوندەکان، لە ٥ى نیسانى ١٩٨٧ ڕووبەڕووى هێزەکانى حکومەت بووەوە، ئەنجامى شەڕەکە بە سەرکەوتنى هێزى پێشمەرگە و شکستى هێزە عێراقیەکان کۆتایی هات.

زانیاری زیاتر

شەڕی گوندى بانە سوور ١٩٨٤

چالاکییەکى هێزى پێشمەرگەى کوردستانە لە نزیک گوندى بانەسوورى دەوروبەرى دهۆک لە دەڤەرى بادینان، کاتێک کە هێزێکى پێشمەرگەى سەربە ڕێکخراوى ڕێنجبەران بۆسەیەکیان لەسەر جاددەى سەرەکى مانگێشکێ دانایەوە، ئۆتۆمبێلێکى چەکدارانى بەکرێگیراو(جاش) کەوتە بۆسەکەوە و بە ماوەیەکى کەم دەستى بەسەردا گیرا و تەواوى سەرنشینانى کوژران و دەست بەسەر تەواوى چەکەکانیاندا گرت.

زانیاری زیاتر

شەڕى گەلنازکێ

شەڕى گەلنازکێ ڕووبەڕووبوونەوەى هێزى پێشمەرگە لەگەڵ هێزێکى گەورەى سوپاى عێراق و چەکدارانى بەکرێگیراو بوو، بە پاڵپشتى تانک و تۆپ و فڕۆکەى جەنگى لە ٢٤ ئابى ١٩٨٤، لە ئەنجامى هێرشێک کە حکومەتى بەعس کردیە سەر چەند ناوچەیەکى زاخۆ لە دەڤەرى بادینان، دواى هەشت ڕۆژ هێرش و پەلامارى بەردەوام، هێزەکانى حکومەت دووچارى شکستى گەورە بوون و زیانێکى زۆرى گیانى و ماددیان پێگەیشت.

زانیاری زیاتر

شەڕى ڕەبایەى دوازدە ملانێ

شەڕى ڕەبایەى دوازدە ملانێ شەڕى ڕەبایەى دوازدە ملانێ چالاکییەکى پارتیزانیى هێزى پێشمەرگەى سنوورى دەڤەرى بادینان بوو، هێزێکى هاوبەشى هەردوو ڕێکخراوى ڕێنجبەران و شەهید حەمید، سەربە لێژنەى ناوچەى زاخۆى پارتى دیموکراتى کوردستان، لە نزیک زاخۆ هێرشیان کردە سەر ڕەبایەکى سەربازى و لە ماوەیەکى کەمدا توانیان دەستی بەسەردا بگرن و گورزێکى گەورە بە سەربازانى ڕەبایەکە بگەیەنن، پاشان دەست بەسەر چەک و جبەخانە و بڕێکى زۆر کەلوپەلى سەربازیدا گیرا و دواتر گەڕانەوە شوێنەکانی خۆیان.

زانیاری زیاتر