شەڕی شیشار ١٩٧٤

شەڕی شیشار لە پایزى ١٩٧٤ ڕوویدا نێوان سوپاى عێراق و هێزى پێشمەرگە، کە سوپا ویستى دەست بەسەر چیاى شیشاردا لە ناوچەى بێتواتە بۆ ئەوەى دەسەڵاتى بەسەر ناوچەکانى دەوروبەردا بڕوات، بەڵام هێزى پێشمەرگە زۆر بە توندى بەرەنگارى بووە و هێرشەکەیان تێشکاند، نەیانھێشت ئەو چیایە بکەوێتە دەستى حکومەت بەڵکو هەر لە دەستى پێشمەرگە مایەوە تا نسکۆى شۆڕش ساڵى ١٩٧٥.


شیشار چیایەکى سەخت و ستراتیژى ناوچەى بێتواتەیە لە نزیک چیاى ماکۆک و شارەدێی سەروچاوە، سەختى چیاکە واى کردووە هەر هێزێکى سەربازى چیاکەى بە دەستەوە بێ باڵا دەستە بەسەر ناوچەکەدا چونکە زاڵە بەسەر تەواوى ناوچەکە و دەڕوانێتە سەر ڕێگاى سەروچاوە - بالیسان.

دواى ئەوەى کە سوپاى عێراق نەیتوانى لە چیاى کیوەڕەش و ماکۆک و هەورێ پێشڕەوى بکات، لە ناوەڕاستى مانگى ئەیلوولى ١٩٧٤ نەخشەى دەست بەرسەرداگرتى چیاى شیشارى داڕشت بۆ ئەوەى باڵادەست بێت بەسەر تەواوى ناوچەکە، بە گرتنى ئەو چیایە چەند ئامانجێک دەپێکی وەکو سەنگەرەکانى پێشمەرگە بەرتەسک دەبوونەوە بەتایبەتى ئەو هێزەى چیاى هەورێ لایەکیان لێ دەگیرا، هەروەها هێزى پێشمەرگە نەیدەتوانى بە دۆڵى نێوان چیاى شیشار و ماکۆک هاتووچۆ بکات، گوشارى سوپاى عێراق لەسەر هێزى پێشمەرگە دروست دەبوو لە بێتواتە و بالیسان، مەوداى تۆپخانەى سوپاى عێراق درێژتر دەبوو لەوەى پێشووتر.

فەرماندەى لەشکرى ٢ى پێشمەرگە ڕەشید سندی فەرمانى کرد کەوا هێزەکانى سەفین و دەشتى هەولێر و بێتواتە هێڵى بەرگرى لە دۆڵی بالیسان بەهێز بکەن، بەشێکى هێزى دەشتى هەولێر هەماهەنگ و هاوکار بێت لەگەڵ هێزى کاوە لە پشدەر، فیرقەى ٢ى سوپاى عێراق بە تەواوى پێکهاتەیەوە لە کەتیبەى تانک و هێزى ١٦ زرێپۆش و هێزى ئاسمانى و چەکدارانى بەکرێگیراو (جاش) لە ئامادەباشیدا بوون بۆ هێرشکردنە سەر چیاى شیشار، هێزى پێشمەرگەى کە لە سەنگەرى بەرگریدا بوون بریتى بوون لە بەتالیۆنى ٣ی هێزى سەفین بە فەرماندەیى محەمەد سابیر سەرلقى یەک و عومەر سوڵتان سەرلقى دوو و سادق محەمەد ئەمین سەرلقى سێ. 

سەرەتاى دەستپێکى هێرشى سوپاى عێراق بە تۆپبارانێکى خەستى سەنگەرەکانى پێشمەرگە دەستیپێکرد، بەو نیازەى کە لە دواى تۆپبارانەکەوە پێشمەرگە تواناى خۆڕاگرى نامێنێ و بە ئاسانى سەربازانى سوپا دەتوانن سەرکەون بۆ سەر چیا، دواى وەستانى تۆپباران هێزى پیادەى سوپا هەڵیکوتایە سەر سەنگەرەکانى پێشمەرگە، هێزى پێشمەرگە بە پلانێکى ڕێکخراوەوە لە سەنگەرەکانیان لە ئامادەباشیدا بوون، کە لێیان نزیک بوونەوە ڕووبەڕوویان بوونەوە و بە توندى پەرپەرچیان دانەوە، هێرشەکەیان تێکشکاندن و سەراوژێر بوونەوە ژمارەیەک کوژراویان لە مەیدانى شەڕ پێ بەجێهیشتن. لەم ھێرشەدا ٣ پێشمەرگە شەهید بوون لەگەڵ چەند بریندارێک بەهۆى تۆپبارانى چڕەوە.   

سوپاى عێراق بەردەوام تۆپبارانى پێشمەرگەى دەکرد لەو ماوەیەدا، بەڵام نەیتوانى دەست بەسەر چیایەکەدا بگرێ تا نسکۆى شۆڕش ساڵى ١٩٧٥. دواى ئەوەى کە نەیتوانى دەست بەسەر شیشاردا بگرێ لە کۆتایی مانگى ئەیلوول، ئاراستەى هێرشەکانى گۆڕی و زنجیرەیەک هێرش و پەلامارى بۆ دۆڵە ڕەقە ئەنجامدا بۆئەوەى بارى سەرشانى هێزەکانى سووک بکات لە بەرەى ڕواندز تاکو بەشێکى هێزى پێشمەرگە لە ڕواندز بگوازرێتەوە ناوچەى بێتواتە و گوشارەکانى پێشمەرگەى لەو بەرەى میحورەى شەڕەوە لەسەرى سووک ببێ کە لەوێوە پێشڕەوى بە هێزەکانى بکات، لەگەڵ ئەوەشدا هێزى سەفین و دەشتى هەولێر و بێتواتە و بەتالیۆنى ٤ی زۆزک پێشیان پێ گرتن نەیانهێشت بێنە پێشەوە و پەلامارەکانیان تێکشکاندن.


سەرچاوەکان:   

  1. مسعود بارزانی، بارزانی و بزوتنەوەى ڕزگاریخوازی کورد، بەرگی سێیەم، بەشی دووەم، شۆڕشی ئەیلوول ١٩٦١-١٩٧٥، چاپى یەکەم – هەولێر،  ٢٠٠٤.

  2. سه‌نگه‌ر ئيبراهيم خۆشناو، ڕووداوه‌ سه‌ربازيه‌كانى شۆڕشى ئه‌يلوول 1970-1975، چاپى يه‌كه‌م، هه‌ولێر، 2022.

  3. خوڕشید شێرە، خەبات و خوێن، بیرەوەریەکانى ساڵانى پێشمەرگایەتى، چاپخانەى حاجى هاشم، چاپى سێیەم، هەولێر – ٢٠١٥.

  4. سەید کاکە، بیرەوەرى پێشمەرگەیەک، چاپخانەى وەزارەتى ڕۆشنبیرى، چاپى یەکەم، هەولێر- ١٩٩٧.

 


بابەتی پەیوەندیدار

داستانی کۆڕێ ١٩٩١

داستانى کۆڕێ یەکێکە لەو شەڕ و ڕووبەڕوونەوە چارەنووسسازانەى کە پێشمەرگەی کوردستان لە ٧ – ١١ى نیسانى ١٩٩١ لە بەرانبەر سوپاى عێراق تومارى کرد، دواى ئەوەى سوپاى عێراق لە بەهارى ١٩٩١ لە بەرانبەر هێزى پێشمەرگەى بەرەى کوردستانى و شەپۆلی ناڕەزایی جەماوەرى ڕاپەڕیوى باشوورى کوردستان شکستى خوارد و تەواوى شار و شارۆچکەکانی باشووری کوردستان ڕزگارکران، زۆرى نەخایاند سوپای ڕژێم لەلایەن هێزى هاوپەیمانانەوە چراى سەوزى بۆ هەڵکرا و لە ٢٧ى ئادارى ١٩٩١ لە کەرکووکەوە زۆر بە دژوارى بەرەنگارى پێشمەرگە بووەوە ...

زانیاری زیاتر

شەڕی ئاڤا زێ ١٩٨٧

چالاکی هێزى پێشمەرگەى سنوورى لقی (١)ى دەڤەرى بادینان بوو لە ساڵى ١٩٨٧، کە هەستان بە هێرش کردن بۆ سەر یەکێک لە ڕەبایەکانى سەربازى سوپاى عێراق لە نزیک شارۆچکەى شێلادزێ لە سەر ئاڤا زێ، بە ماوەیەکى کەم دەستیان بەسەر ڕەبایەکەدا گرت و تەواوى سەربازانى کە لەو سەنگەرە لە ئەرکدا بوون کوژران، پێشمەرگەکانیش بە بێ زیان شوێنەکەیان بەجێ هێشت.

زانیاری زیاتر

داستانی خواکوڕک

شەڕ و ڕووبەڕووبوونەوەیەکى گەورەى نێوان هێزى پێشمەرگە و سوپاى ڕژێمى بەعس لە ١٩ى تەممووز تا ٥ى ئەیلوولى ١٩٨٨ لە ناوچەى خواکوڕکى دەڤەرى برادۆست ڕوویدا، بە مەبەستى دەست گرتن بەسەر ناوچەکانى ژێر دەسەڵاتى شۆڕش لە سێگۆشەى سنوورى (عێراق - ئێران - تورکیا)، سوپاى عێراق هێرشێکى گەورە و بەربڵاوی ئەنجام دا، لە ماوەى ٤٥ ڕۆژى شەڕ و هێرشکارى، هێزە چەکدارەکانى عێراق لەلایەن هێزى پێشمەرگەوە تێشکێندران و زیانى گەورەى گیانى و ماددیان بەرکەوت، لە ٥ى ئەیلوولى ١٩٨٨ بەهۆى چەند هۆکارێک ...

زانیاری زیاتر

شەڕی خێزاڤا ١٩٨١

لە ڕێکەوتی ٢٥ی ئایاری ١٩٨١ شەڕی خێزاڤا لە نێوان هێزی پێشمەرگە و سوپاى ڕژێمی عێراقدا ڕوویدا. کاتێک کە هێزێکى پێشمەرگەى سەربە لیژنەى ناوچەى زاخۆ لە گەڕانێکدا(جولە) بوون لە گوندەکانى ناوچەى باتیفاى دەڤەرى بادینان بۆ جێبەجێ کردنى ئەرکى پێشمەرگایەتى، لە گوندى خێزاڤا ڕووبەڕووى هێزێکى سەربازیی سوپای رژێمى بەعس بوونەوە، دواى شەڕێکى سەخت هێزێکى دیکەى سەربە لیواى باتیفا و دەشتى چیێی سوپای عێراق بەرەو شوێنى ڕوداوەکە بۆ پشتیوانى و هاوکاریى ئەو هێزەى کە لەگەڵ پێشمەرگە لەشەردا بوون، هاتن.

زانیاری زیاتر

شەڕ و بۆسەى زەمبیل فرۆش ١٩٨٠

شەڕى زەمبیل فرۆش یەکێکیترە لە ڕووبەڕووبوونەوەکانی هێزی پێشمەرگەی کوردستان لەگەڵ سوپای ڕژێمی بەعس. لە ٢٢ی ئازاری ١٩٨٠ لە دەڤەری باتۆفا، هێزێکی پێشـمەرگە لەسەر ڕێگایەکی سەرەکی بۆسەیەکیان بۆ هێزێکی سەربازیی سوپای عێراق دانایەوە، لە ئاکامدا هێزەکەی سوپا کەوتنە نێو بۆسەکەوە و زیانێکی زۆریان بەرکەوت. لەم کاتەدا هێزێکیتری سەربە لیواى باتوفای سوپای عێراق بۆ پشتیوانی و هاوکاریی هێزە تێکشکاوەکەیان گەیشتنە شوێنی ڕووداوەکە، بە گەیشتنیان شەڕ و پێکدادانێکی سەخت لە نێوان هێزەکەی پێشمەرگە و سەربازانی سوپادا ...

زانیاری زیاتر