شەڕی شیشار ١٩٧٤

شەڕی شیشار لە پایزى ١٩٧٤ ڕوویدا نێوان سوپاى عێراق و هێزى پێشمەرگە، کە سوپا ویستى دەست بەسەر چیاى شیشاردا لە ناوچەى بێتواتە بۆ ئەوەى دەسەڵاتى بەسەر ناوچەکانى دەوروبەردا بڕوات، بەڵام هێزى پێشمەرگە زۆر بە توندى بەرەنگارى بووە و هێرشەکەیان تێشکاند، نەیانھێشت ئەو چیایە بکەوێتە دەستى حکومەت بەڵکو هەر لە دەستى پێشمەرگە مایەوە تا نسکۆى شۆڕش ساڵى ١٩٧٥.


شیشار چیایەکى سەخت و ستراتیژى ناوچەى بێتواتەیە لە نزیک چیاى ماکۆک و شارەدێی سەروچاوە، سەختى چیاکە واى کردووە هەر هێزێکى سەربازى چیاکەى بە دەستەوە بێ باڵا دەستە بەسەر ناوچەکەدا چونکە زاڵە بەسەر تەواوى ناوچەکە و دەڕوانێتە سەر ڕێگاى سەروچاوە - بالیسان.

دواى ئەوەى کە سوپاى عێراق نەیتوانى لە چیاى کیوەڕەش و ماکۆک و هەورێ پێشڕەوى بکات، لە ناوەڕاستى مانگى ئەیلوولى ١٩٧٤ نەخشەى دەست بەرسەرداگرتى چیاى شیشارى داڕشت بۆ ئەوەى باڵادەست بێت بەسەر تەواوى ناوچەکە، بە گرتنى ئەو چیایە چەند ئامانجێک دەپێکی وەکو سەنگەرەکانى پێشمەرگە بەرتەسک دەبوونەوە بەتایبەتى ئەو هێزەى چیاى هەورێ لایەکیان لێ دەگیرا، هەروەها هێزى پێشمەرگە نەیدەتوانى بە دۆڵى نێوان چیاى شیشار و ماکۆک هاتووچۆ بکات، گوشارى سوپاى عێراق لەسەر هێزى پێشمەرگە دروست دەبوو لە بێتواتە و بالیسان، مەوداى تۆپخانەى سوپاى عێراق درێژتر دەبوو لەوەى پێشووتر.

فەرماندەى لەشکرى ٢ى پێشمەرگە ڕەشید سندی فەرمانى کرد کەوا هێزەکانى سەفین و دەشتى هەولێر و بێتواتە هێڵى بەرگرى لە دۆڵی بالیسان بەهێز بکەن، بەشێکى هێزى دەشتى هەولێر هەماهەنگ و هاوکار بێت لەگەڵ هێزى کاوە لە پشدەر، فیرقەى ٢ى سوپاى عێراق بە تەواوى پێکهاتەیەوە لە کەتیبەى تانک و هێزى ١٦ زرێپۆش و هێزى ئاسمانى و چەکدارانى بەکرێگیراو (جاش) لە ئامادەباشیدا بوون بۆ هێرشکردنە سەر چیاى شیشار، هێزى پێشمەرگەى کە لە سەنگەرى بەرگریدا بوون بریتى بوون لە بەتالیۆنى ٣ی هێزى سەفین بە فەرماندەیى محەمەد سابیر سەرلقى یەک و عومەر سوڵتان سەرلقى دوو و سادق محەمەد ئەمین سەرلقى سێ. 

سەرەتاى دەستپێکى هێرشى سوپاى عێراق بە تۆپبارانێکى خەستى سەنگەرەکانى پێشمەرگە دەستیپێکرد، بەو نیازەى کە لە دواى تۆپبارانەکەوە پێشمەرگە تواناى خۆڕاگرى نامێنێ و بە ئاسانى سەربازانى سوپا دەتوانن سەرکەون بۆ سەر چیا، دواى وەستانى تۆپباران هێزى پیادەى سوپا هەڵیکوتایە سەر سەنگەرەکانى پێشمەرگە، هێزى پێشمەرگە بە پلانێکى ڕێکخراوەوە لە سەنگەرەکانیان لە ئامادەباشیدا بوون، کە لێیان نزیک بوونەوە ڕووبەڕوویان بوونەوە و بە توندى پەرپەرچیان دانەوە، هێرشەکەیان تێکشکاندن و سەراوژێر بوونەوە ژمارەیەک کوژراویان لە مەیدانى شەڕ پێ بەجێهیشتن. لەم ھێرشەدا ٣ پێشمەرگە شەهید بوون لەگەڵ چەند بریندارێک بەهۆى تۆپبارانى چڕەوە.   

سوپاى عێراق بەردەوام تۆپبارانى پێشمەرگەى دەکرد لەو ماوەیەدا، بەڵام نەیتوانى دەست بەسەر چیایەکەدا بگرێ تا نسکۆى شۆڕش ساڵى ١٩٧٥. دواى ئەوەى کە نەیتوانى دەست بەسەر شیشاردا بگرێ لە کۆتایی مانگى ئەیلوول، ئاراستەى هێرشەکانى گۆڕی و زنجیرەیەک هێرش و پەلامارى بۆ دۆڵە ڕەقە ئەنجامدا بۆئەوەى بارى سەرشانى هێزەکانى سووک بکات لە بەرەى ڕواندز تاکو بەشێکى هێزى پێشمەرگە لە ڕواندز بگوازرێتەوە ناوچەى بێتواتە و گوشارەکانى پێشمەرگەى لەو بەرەى میحورەى شەڕەوە لەسەرى سووک ببێ کە لەوێوە پێشڕەوى بە هێزەکانى بکات، لەگەڵ ئەوەشدا هێزى سەفین و دەشتى هەولێر و بێتواتە و بەتالیۆنى ٤ی زۆزک پێشیان پێ گرتن نەیانهێشت بێنە پێشەوە و پەلامارەکانیان تێکشکاندن.


سەرچاوەکان:   

  1. مسعود بارزانی، بارزانی و بزوتنەوەى ڕزگاریخوازی کورد، بەرگی سێیەم، بەشی دووەم، شۆڕشی ئەیلوول ١٩٦١-١٩٧٥، چاپى یەکەم – هەولێر،  ٢٠٠٤.

  2. سه‌نگه‌ر ئيبراهيم خۆشناو، ڕووداوه‌ سه‌ربازيه‌كانى شۆڕشى ئه‌يلوول 1970-1975، چاپى يه‌كه‌م، هه‌ولێر، 2022.

  3. خوڕشید شێرە، خەبات و خوێن، بیرەوەریەکانى ساڵانى پێشمەرگایەتى، چاپخانەى حاجى هاشم، چاپى سێیەم، هەولێر – ٢٠١٥.

  4. سەید کاکە، بیرەوەرى پێشمەرگەیەک، چاپخانەى وەزارەتى ڕۆشنبیرى، چاپى یەکەم، هەولێر- ١٩٩٧.

 


بابەتی پەیوەندیدار

شەڕى گەلی قیرکی (سەرێ مەغارا) ١٩٨٥

شەڕى گەلی قیرکی چالاکییەکى پارتیزانى هێزى پێشمەرگەى کوردستان بوو لە سنوورى لێژنەى ناوچەى شێخانى پارتى دیموکراتى کوردستان، کاتێ کە هێرشیان کردە سەر ڕەبایەى گەلى قیرکی لە ٤ى حوزەیرانى ١٩٨٥، دواى شەڕێکى گەرم بەهۆى سەختى شوێنەکە و شەهیدبوونى بەرپرسى هێزەکان، هێزى پێشمەرگە دەستیان لە هێرشەکە هەڵگرت و شوێنەکەیان جێهێشت.

زانیاری زیاتر

لێدانى ڕەبایەى باتیفا سەیدا

ئەم شەڕە بریتى بوو لە چالاکییەکى پارتیزانى هێزێکى پێشمەرگە سەربە ڕیکخراوى ١٦ى ئابى پارتی دیموکراتى کوردستان لە باتیفا دژبە هێزێکى چەکدارانى بەکرێگیراو (جاش)، لە ڕۆژێکى ساڵى ١٩٨٧ هێرشیان کردە سەر ڕەبایەکە و بەماوەیەکى کەم دەستیان بەسەرداگرت و ١٠ چەکداریان بەدیل گرتن، ئەوانی دیکەش ڕایان کرد پاشان پێشمەرگەکان شوێنەکەیان جێهێشت و بێ زیان گەڕانەوە بنکەکانیان.

زانیاری زیاتر

شەڕى چیاى بەڕانشێ ١٩٨٦

شەڕى بەڕانشێ چالاکییەکى پارتیزانى هێزى پێشمەرگە بوو لەسەر ڕێگاى سەرەکى چیاى بەڕانشێ نزیک گوندى گرێ بیێ، لەو چالاکییەدا هێزێکى پێشمەرگەى ناوچەى زاخۆى پارتى دیموکراتى کوردستان لە ١٥ى تشرینى دووەمى ١٩٨٦ بۆسەیەکیان لەسەر ڕێگاى سەرەکى دانایەوە، بۆ لێدان لە ئۆتۆمبێلە سەربازییەکانى هێزەکانى ڕژێمى بەعسى داگیرکەر.

زانیاری زیاتر

شەڕى شیڤێ ١٩٨٧

شەڕى شیڤێ ڕووبەڕووبوونەوەى هێزى پێشمەرگە و هێزى چەکدارانى بەکرێگیراوى ڕژێمى بەعس لە ٢٥ى ئایارى ١٩٨٧، کە بە نیازى وێرانکارى و ڕوخاندنى گوندى شیڤێ هێرشیان کردە سەر گوندەکە، هێزى پێشمەرگەش بەرەنگاریان بووەوە و لە ماوەى دوو کاتژمێرى شەڕدا هێزى چەکدارانى بەکرێگیراو شکستیان خوارد و ڕایانکرد، چوار لاشەیان لە مەیدانى شەڕ بەجێهێشت.

زانیاری زیاتر

شەڕى گوندى بادێ ١٩٨٣

چالاکییەکى پارتیزانى هێزى پێشمەرگە دژى هێزەکانى ڕژێمى بەعسە، هێزێکى پێشمەرگەى لێژنەى ناوچەى دهۆک و ڕێکخراوەکانى هورمز مەلیک و تاهر زێوەیی لە شەوى ١١ لەسەر ١٢ى کانوونى یەکەمى ١٩٨٣ هێرشیان کردە سەر ڕەبایەى گوندى بادێ، لە ماوەیەکى کەمدا دەستیان بەسەرداگرت و ئاگریان تێبەردا، تەواوى سەربازانیان کوشت و چواریشیان بەدیل گرتن، پاشان شوێنەکەیان جێهێشت.

زانیاری زیاتر