شەڕی زاخۆ ١٩٧٤

حکومەتى عێراق لە بەهارى ١٩٧٤ شەڕی بەسەر کوردستاندا سەپاندەوە، هێرشێکى بەربڵاوى کردە سەر شارى زاخۆ، بە مەبەستى شکاندنى گەمارۆى هێزى پێشمەگە لە سەر سەربازگەیەکى سوپا لە شارەکە، دواى چەند هەفتەیەک لە هێرشى بەردەوامى سوپا بە پاڵپشتى تانک، تۆپ و فڕۆکەى جەنگى و چەکدارانى بەکرێگیراو (جاش) توانیان گەمارۆى سەر سەربازگەکە بشکێنن و بچنە ناو شارى زاخۆ.


بەر لە دەستپێکردنەوەى شەڕ، حکومەتى عێراق سیستەمى پاسەوانانى سنوورى هەڵوەشاندەوە کە بەشێک بوو لە ١١ى ئادارى ١٩٧٠، لە شوێنی ئەوان هۆزەکانى چەکدار کردن، لەو ماوەیەشدا سەربازگەیەکى سوپاى عێراق لە شارى زاخۆ بوونى هەبوو، کە حکومەتى عێراق لە ڕێککەوتنى ١١ى ئادار پاشگەز بووە خۆى لە جێبەجێکردنى بڕگە و ماددەکانى ڕێککەوتنەکە دزیەوە و جارێکى دیکە شەڕی بەسەر کورددا سەپاندەوە، دەستى کرد بە بۆمبارانکردنى شار و شارۆچکەکانى کوردستان و هێرشى سەربازى بۆ سەر ناوچەکانى ژێر دەسەڵاتى شۆڕش دەستپێکرد، سەربازگەى سوپاى عێراق لە زاخۆ لە لایەن هێزى پێشمەرگەى زاخۆ بە فەرماندەى عیسا سوار گەمارۆ درا، نزیکەى هەزار سەربازى تێدا بوو.


فیرقەى چوارى سوپاى عێراق بە فەرماندەى عەمید ڕوکن عەبدولجەبار ئەسەدى لە ٢٦ى ئادارى ١٩٧٤ بەمه‌بەستى ئەنجامدانى هێرشێکى بەربڵاو لە موسڵەوە بەرەو شارى زاخۆ پێشکەوت، تاکو٣٠ى نیسانى ١٩٧٤ بەردەوام بوو لە بۆمبارانکردنى شارەکە، هەر لە دەڤەرى بادینان جگە لە زاخۆ لە ٢٥ى نیسانى ١٩٧٤ شارى دهۆکیش کەوتە بەر پەلامار و بۆردومانى سوپا، حکومەت بەوەشەوە نەوەستا لە سەرەتاى دەستپێکردنەوەى شەڕ وەزارەتى بەرگرى عێراق بڕیاریدا بە دووبارە دروستکردنەوەى فەوجى (جاش) کە ڕاستەوخۆ سەربە سوپاوە بن، هەروەها دانانى ئەفسەرێکى سەربازى بۆ هەر فەوجێکى بەکرێگیراوان وەکو فەرماندەى فەوج و سەرۆکى بەکرێگیراوانیش بوو بە ڕاوێژکارى ئەفسەرەکە، ژمارەیان نزیکەى ٦٠٠٠ چەکدار بوو لە هۆزەکانى سورچى و هەرکی و زێبارى و برادۆست و خۆشناو هتد..  

مەبەستى سوپاى عێراق لەو هێرشەدا شکاندنى گەمارۆى پێشمەرگە بوو لەسەر سەربازگەى ناوبراو و دەستگرتن بەسەر شارەکە بە پاڵپشتى تانک و تۆپ و زرێپۆش و بالەفڕى جەنگى، سەرەتا پێشڕەوییەکانى سوپا بەبێ هیچ بەربەستێک بەردەوام بوو تا گەیشتنە نزیک دەڤەرەکە، بەڵام لە گەلى زاخۆ پێشمەرگەکانى هێزى زاخۆ بەرەنگاریان بوونەوە و بەرگریان کرد تاکو پێشڕەوییەکانى سوپا بوەستێنن و دواجار تێکیان بشکێنن، سەرەڕاى ئەوەى کە هێزى پێشمەرگە سەنگەریان باش گرتبوو بە هاوەن تۆپبارانى هێرشى سوپا و سەربازگەى گەمارۆدراویان دەکرد، بەڵام لەبەر گەورەیی قەبارەى هێزەکانى حکومەت لە زۆرى ژمارەى سەرباز و چەکى قوڕسى پێشکەوتووى وەک تانک و زریپۆش، پێشمەرگە نەیتوانى زیاتر لە چەند هەفتەیەک هێزە گەورەکەى سوپاى عێراق بوەستێنى، دواى زیانێکى زۆر لە سەرباز و تێکشکاندنى تانک و کەلوپەلى سەربازى، سوپا توانى گەمارۆى سەر سەربازگە بشکێنێ و لە ١ى ئایار دەستى بەسەر شارى زاخۆدا گرت.

سوپاى عێراق بەمەشەوە نەوەستا بەڵکو دەستڕیژى گوللەیان کردە سەر هاوڵاتیانى سڤیلى شارەکە، لە ئەنجامدا ٦٣ شەهید و١٥٠ بریندارى لێ کەوتەوە، دواى ئەوەى کە سوپا چووە ناو شارى زاخۆ هێزى پێشمەرگە پاشەکشەیان کرد بۆ گوندەکانى دەوروبەر، بنکە و بارەگایان لە گەلى هارینا دانا لە گوندى ئەرمشێ، جارێکى دیکە هێڵێکى دیکەى بەرگرى دروست کرد تاکو ڕێگرى بکەن لە پێشڕەوی و هێرشەکانى سوپا، لە شارى دهۆکیش بەر لە هێرشى سوپا پێشمەرگە بەرەو گەلى دهۆک ڕۆیشتن بارەگاى هێزیان لە گوندى باخورنیفى دانا و هێڵى بەرگریان دامەزراند، سوپاى عێراق هێرشى بەربڵاوى کردە سەر گەلى دهۆک و چیاى کێلى شەدایێ بەڵام نەیتوانى هیچ بەرەو پێشوەچوونێک بەخۆوە ببینى و هێرشەکانى تێکشکان.


سەرچاوەکان:   

١- هۆژین مەسعود سەرنى، شورەشا ئیلونێ ل دەڤەرا بەهدینان ١٠٦١- ١٩٧٥، چاپى یەکەم، ٢٠١٨.

٢- سه‌نگه‌ر ئيبراهيم خۆشناو، ڕووداوه‌ سه‌ربازيه‌كانى شۆڕشى ئه‌يلوول ١٩٧٠-١٩٧٥، چاپى يه‌كه‌م، هه‌ولێر، ٢٠٢٢.

٣- کاروان جوهر محمد، ئیدریس بارزانى ١٩٤٤- ١٩٨٧ ژیان و ڕۆلى سیاسیى و سەربازى لە بزوتنەوەى ڕزگاریخوازى کورددا، چاپخانەى هێڤی، هەولێر، ٢٠١٩.

٤- شەوکەت مەلا ئیسماعیل حەسەن،  ڕۆژانێک لە مێژووى شۆرشى ئەیلوول، چاپخانەى وەزارەتى پەروەردە، هەولێر – ٢٠٠٧.

 


بابەتی پەیوەندیدار

داستانی کۆڕێ ١٩٩١

داستانى کۆڕێ یەکێکە لەو شەڕ و ڕووبەڕوونەوە چارەنووسسازانەى کە پێشمەرگەی کوردستان لە ٧ – ١١ى نیسانى ١٩٩١ لە بەرانبەر سوپاى عێراق تومارى کرد، دواى ئەوەى سوپاى عێراق لە بەهارى ١٩٩١ لە بەرانبەر هێزى پێشمەرگەى بەرەى کوردستانى و شەپۆلی ناڕەزایی جەماوەرى ڕاپەڕیوى باشوورى کوردستان شکستى خوارد و تەواوى شار و شارۆچکەکانی باشووری کوردستان ڕزگارکران، زۆرى نەخایاند سوپای ڕژێم لەلایەن هێزى هاوپەیمانانەوە چراى سەوزى بۆ هەڵکرا و لە ٢٧ى ئادارى ١٩٩١ لە کەرکووکەوە زۆر بە دژوارى بەرەنگارى پێشمەرگە بووەوە ...

زانیاری زیاتر

شەڕی ئاڤا زێ ١٩٨٧

چالاکی هێزى پێشمەرگەى سنوورى لقی (١)ى دەڤەرى بادینان بوو لە ساڵى ١٩٨٧، کە هەستان بە هێرش کردن بۆ سەر یەکێک لە ڕەبایەکانى سەربازى سوپاى عێراق لە نزیک شارۆچکەى شێلادزێ لە سەر ئاڤا زێ، بە ماوەیەکى کەم دەستیان بەسەر ڕەبایەکەدا گرت و تەواوى سەربازانى کە لەو سەنگەرە لە ئەرکدا بوون کوژران، پێشمەرگەکانیش بە بێ زیان شوێنەکەیان بەجێ هێشت.

زانیاری زیاتر

داستانی خواکوڕک

شەڕ و ڕووبەڕووبوونەوەیەکى گەورەى نێوان هێزى پێشمەرگە و سوپاى ڕژێمى بەعس لە ١٩ى تەممووز تا ٥ى ئەیلوولى ١٩٨٨ لە ناوچەى خواکوڕکى دەڤەرى برادۆست ڕوویدا، بە مەبەستى دەست گرتن بەسەر ناوچەکانى ژێر دەسەڵاتى شۆڕش لە سێگۆشەى سنوورى (عێراق - ئێران - تورکیا)، سوپاى عێراق هێرشێکى گەورە و بەربڵاوی ئەنجام دا، لە ماوەى ٤٥ ڕۆژى شەڕ و هێرشکارى، هێزە چەکدارەکانى عێراق لەلایەن هێزى پێشمەرگەوە تێشکێندران و زیانى گەورەى گیانى و ماددیان بەرکەوت، لە ٥ى ئەیلوولى ١٩٨٨ بەهۆى چەند هۆکارێک ...

زانیاری زیاتر

شەڕی خێزاڤا ١٩٨١

لە ڕێکەوتی ٢٥ی ئایاری ١٩٨١ شەڕی خێزاڤا لە نێوان هێزی پێشمەرگە و سوپاى ڕژێمی عێراقدا ڕوویدا. کاتێک کە هێزێکى پێشمەرگەى سەربە لیژنەى ناوچەى زاخۆ لە گەڕانێکدا(جولە) بوون لە گوندەکانى ناوچەى باتیفاى دەڤەرى بادینان بۆ جێبەجێ کردنى ئەرکى پێشمەرگایەتى، لە گوندى خێزاڤا ڕووبەڕووى هێزێکى سەربازیی سوپای رژێمى بەعس بوونەوە، دواى شەڕێکى سەخت هێزێکى دیکەى سەربە لیواى باتیفا و دەشتى چیێی سوپای عێراق بەرەو شوێنى ڕوداوەکە بۆ پشتیوانى و هاوکاریى ئەو هێزەى کە لەگەڵ پێشمەرگە لەشەردا بوون، هاتن.

زانیاری زیاتر

شەڕ و بۆسەى زەمبیل فرۆش ١٩٨٠

شەڕى زەمبیل فرۆش یەکێکیترە لە ڕووبەڕووبوونەوەکانی هێزی پێشمەرگەی کوردستان لەگەڵ سوپای ڕژێمی بەعس. لە ٢٢ی ئازاری ١٩٨٠ لە دەڤەری باتۆفا، هێزێکی پێشـمەرگە لەسەر ڕێگایەکی سەرەکی بۆسەیەکیان بۆ هێزێکی سەربازیی سوپای عێراق دانایەوە، لە ئاکامدا هێزەکەی سوپا کەوتنە نێو بۆسەکەوە و زیانێکی زۆریان بەرکەوت. لەم کاتەدا هێزێکیتری سەربە لیواى باتوفای سوپای عێراق بۆ پشتیوانی و هاوکاریی هێزە تێکشکاوەکەیان گەیشتنە شوێنی ڕووداوەکە، بە گەیشتنیان شەڕ و پێکدادانێکی سەخت لە نێوان هێزەکەی پێشمەرگە و سەربازانی سوپادا ...

زانیاری زیاتر