شەڕی زاخۆ ١٩٧٤

حکومەتى عێراق لە بەهارى ١٩٧٤ شەڕی بەسەر کوردستاندا سەپاندەوە، هێرشێکى بەربڵاوى کردە سەر شارى زاخۆ، بە مەبەستى شکاندنى گەمارۆى هێزى پێشمەگە لە سەر سەربازگەیەکى سوپا لە شارەکە، دواى چەند هەفتەیەک لە هێرشى بەردەوامى سوپا بە پاڵپشتى تانک، تۆپ و فڕۆکەى جەنگى و چەکدارانى بەکرێگیراو (جاش) توانیان گەمارۆى سەر سەربازگەکە بشکێنن و بچنە ناو شارى زاخۆ.


بەر لە دەستپێکردنەوەى شەڕ، حکومەتى عێراق سیستەمى پاسەوانانى سنوورى هەڵوەشاندەوە کە بەشێک بوو لە ١١ى ئادارى ١٩٧٠، لە شوێنی ئەوان هۆزەکانى چەکدار کردن، لەو ماوەیەشدا سەربازگەیەکى سوپاى عێراق لە شارى زاخۆ بوونى هەبوو، کە حکومەتى عێراق لە ڕێککەوتنى ١١ى ئادار پاشگەز بووە خۆى لە جێبەجێکردنى بڕگە و ماددەکانى ڕێککەوتنەکە دزیەوە و جارێکى دیکە شەڕی بەسەر کورددا سەپاندەوە، دەستى کرد بە بۆمبارانکردنى شار و شارۆچکەکانى کوردستان و هێرشى سەربازى بۆ سەر ناوچەکانى ژێر دەسەڵاتى شۆڕش دەستپێکرد، سەربازگەى سوپاى عێراق لە زاخۆ لە لایەن هێزى پێشمەرگەى زاخۆ بە فەرماندەى عیسا سوار گەمارۆ درا، نزیکەى هەزار سەربازى تێدا بوو.


فیرقەى چوارى سوپاى عێراق بە فەرماندەى عەمید ڕوکن عەبدولجەبار ئەسەدى لە ٢٦ى ئادارى ١٩٧٤ بەمه‌بەستى ئەنجامدانى هێرشێکى بەربڵاو لە موسڵەوە بەرەو شارى زاخۆ پێشکەوت، تاکو٣٠ى نیسانى ١٩٧٤ بەردەوام بوو لە بۆمبارانکردنى شارەکە، هەر لە دەڤەرى بادینان جگە لە زاخۆ لە ٢٥ى نیسانى ١٩٧٤ شارى دهۆکیش کەوتە بەر پەلامار و بۆردومانى سوپا، حکومەت بەوەشەوە نەوەستا لە سەرەتاى دەستپێکردنەوەى شەڕ وەزارەتى بەرگرى عێراق بڕیاریدا بە دووبارە دروستکردنەوەى فەوجى (جاش) کە ڕاستەوخۆ سەربە سوپاوە بن، هەروەها دانانى ئەفسەرێکى سەربازى بۆ هەر فەوجێکى بەکرێگیراوان وەکو فەرماندەى فەوج و سەرۆکى بەکرێگیراوانیش بوو بە ڕاوێژکارى ئەفسەرەکە، ژمارەیان نزیکەى ٦٠٠٠ چەکدار بوو لە هۆزەکانى سورچى و هەرکی و زێبارى و برادۆست و خۆشناو هتد..  

مەبەستى سوپاى عێراق لەو هێرشەدا شکاندنى گەمارۆى پێشمەرگە بوو لەسەر سەربازگەى ناوبراو و دەستگرتن بەسەر شارەکە بە پاڵپشتى تانک و تۆپ و زرێپۆش و بالەفڕى جەنگى، سەرەتا پێشڕەوییەکانى سوپا بەبێ هیچ بەربەستێک بەردەوام بوو تا گەیشتنە نزیک دەڤەرەکە، بەڵام لە گەلى زاخۆ پێشمەرگەکانى هێزى زاخۆ بەرەنگاریان بوونەوە و بەرگریان کرد تاکو پێشڕەوییەکانى سوپا بوەستێنن و دواجار تێکیان بشکێنن، سەرەڕاى ئەوەى کە هێزى پێشمەرگە سەنگەریان باش گرتبوو بە هاوەن تۆپبارانى هێرشى سوپا و سەربازگەى گەمارۆدراویان دەکرد، بەڵام لەبەر گەورەیی قەبارەى هێزەکانى حکومەت لە زۆرى ژمارەى سەرباز و چەکى قوڕسى پێشکەوتووى وەک تانک و زریپۆش، پێشمەرگە نەیتوانى زیاتر لە چەند هەفتەیەک هێزە گەورەکەى سوپاى عێراق بوەستێنى، دواى زیانێکى زۆر لە سەرباز و تێکشکاندنى تانک و کەلوپەلى سەربازى، سوپا توانى گەمارۆى سەر سەربازگە بشکێنێ و لە ١ى ئایار دەستى بەسەر شارى زاخۆدا گرت.

سوپاى عێراق بەمەشەوە نەوەستا بەڵکو دەستڕیژى گوللەیان کردە سەر هاوڵاتیانى سڤیلى شارەکە، لە ئەنجامدا ٦٣ شەهید و١٥٠ بریندارى لێ کەوتەوە، دواى ئەوەى کە سوپا چووە ناو شارى زاخۆ هێزى پێشمەرگە پاشەکشەیان کرد بۆ گوندەکانى دەوروبەر، بنکە و بارەگایان لە گەلى هارینا دانا لە گوندى ئەرمشێ، جارێکى دیکە هێڵێکى دیکەى بەرگرى دروست کرد تاکو ڕێگرى بکەن لە پێشڕەوی و هێرشەکانى سوپا، لە شارى دهۆکیش بەر لە هێرشى سوپا پێشمەرگە بەرەو گەلى دهۆک ڕۆیشتن بارەگاى هێزیان لە گوندى باخورنیفى دانا و هێڵى بەرگریان دامەزراند، سوپاى عێراق هێرشى بەربڵاوى کردە سەر گەلى دهۆک و چیاى کێلى شەدایێ بەڵام نەیتوانى هیچ بەرەو پێشوەچوونێک بەخۆوە ببینى و هێرشەکانى تێکشکان.


سەرچاوەکان:   

١- هۆژین مەسعود سەرنى، شورەشا ئیلونێ ل دەڤەرا بەهدینان ١٠٦١- ١٩٧٥، چاپى یەکەم، ٢٠١٨.

٢- سه‌نگه‌ر ئيبراهيم خۆشناو، ڕووداوه‌ سه‌ربازيه‌كانى شۆڕشى ئه‌يلوول ١٩٧٠-١٩٧٥، چاپى يه‌كه‌م، هه‌ولێر، ٢٠٢٢.

٣- کاروان جوهر محمد، ئیدریس بارزانى ١٩٤٤- ١٩٨٧ ژیان و ڕۆلى سیاسیى و سەربازى لە بزوتنەوەى ڕزگاریخوازى کورددا، چاپخانەى هێڤی، هەولێر، ٢٠١٩.

٤- شەوکەت مەلا ئیسماعیل حەسەن،  ڕۆژانێک لە مێژووى شۆرشى ئەیلوول، چاپخانەى وەزارەتى پەروەردە، هەولێر – ٢٠٠٧.

 


بابەتی پەیوەندیدار

شەڕى گەلی قیرکی (سەرێ مەغارا) ١٩٨٥

شەڕى گەلی قیرکی چالاکییەکى پارتیزانى هێزى پێشمەرگەى کوردستان بوو لە سنوورى لێژنەى ناوچەى شێخانى پارتى دیموکراتى کوردستان، کاتێ کە هێرشیان کردە سەر ڕەبایەى گەلى قیرکی لە ٤ى حوزەیرانى ١٩٨٥، دواى شەڕێکى گەرم بەهۆى سەختى شوێنەکە و شەهیدبوونى بەرپرسى هێزەکان، هێزى پێشمەرگە دەستیان لە هێرشەکە هەڵگرت و شوێنەکەیان جێهێشت.

زانیاری زیاتر

لێدانى ڕەبایەى باتیفا سەیدا

ئەم شەڕە بریتى بوو لە چالاکییەکى پارتیزانى هێزێکى پێشمەرگە سەربە ڕیکخراوى ١٦ى ئابى پارتی دیموکراتى کوردستان لە باتیفا دژبە هێزێکى چەکدارانى بەکرێگیراو (جاش)، لە ڕۆژێکى ساڵى ١٩٨٧ هێرشیان کردە سەر ڕەبایەکە و بەماوەیەکى کەم دەستیان بەسەرداگرت و ١٠ چەکداریان بەدیل گرتن، ئەوانی دیکەش ڕایان کرد پاشان پێشمەرگەکان شوێنەکەیان جێهێشت و بێ زیان گەڕانەوە بنکەکانیان.

زانیاری زیاتر

شەڕى چیاى بەڕانشێ ١٩٨٦

شەڕى بەڕانشێ چالاکییەکى پارتیزانى هێزى پێشمەرگە بوو لەسەر ڕێگاى سەرەکى چیاى بەڕانشێ نزیک گوندى گرێ بیێ، لەو چالاکییەدا هێزێکى پێشمەرگەى ناوچەى زاخۆى پارتى دیموکراتى کوردستان لە ١٥ى تشرینى دووەمى ١٩٨٦ بۆسەیەکیان لەسەر ڕێگاى سەرەکى دانایەوە، بۆ لێدان لە ئۆتۆمبێلە سەربازییەکانى هێزەکانى ڕژێمى بەعسى داگیرکەر.

زانیاری زیاتر

شەڕى شیڤێ ١٩٨٧

شەڕى شیڤێ ڕووبەڕووبوونەوەى هێزى پێشمەرگە و هێزى چەکدارانى بەکرێگیراوى ڕژێمى بەعس لە ٢٥ى ئایارى ١٩٨٧، کە بە نیازى وێرانکارى و ڕوخاندنى گوندى شیڤێ هێرشیان کردە سەر گوندەکە، هێزى پێشمەرگەش بەرەنگاریان بووەوە و لە ماوەى دوو کاتژمێرى شەڕدا هێزى چەکدارانى بەکرێگیراو شکستیان خوارد و ڕایانکرد، چوار لاشەیان لە مەیدانى شەڕ بەجێهێشت.

زانیاری زیاتر

شەڕى گوندى بادێ ١٩٨٣

چالاکییەکى پارتیزانى هێزى پێشمەرگە دژى هێزەکانى ڕژێمى بەعسە، هێزێکى پێشمەرگەى لێژنەى ناوچەى دهۆک و ڕێکخراوەکانى هورمز مەلیک و تاهر زێوەیی لە شەوى ١١ لەسەر ١٢ى کانوونى یەکەمى ١٩٨٣ هێرشیان کردە سەر ڕەبایەى گوندى بادێ، لە ماوەیەکى کەمدا دەستیان بەسەرداگرت و ئاگریان تێبەردا، تەواوى سەربازانیان کوشت و چواریشیان بەدیل گرتن، پاشان شوێنەکەیان جێهێشت.

زانیاری زیاتر