شەڕی دەربەندی گۆمەسپان ئایاری ١٩٧٤

حکومەتى عێراق کە شەڕی دەستپێکردەوە ساڵى ١٩٧٤ بەجۆرێک پلانى داڕشت کە لە توانایدا هەیە بە ماوەیەکى کەم شۆڕشى کورد هەرەس پێ دێنێ، قوڕسایی هێرش و پەلامارەکانى بەئاراستەى ناوچەکانى سەرکردایەتى شۆڕش فراوان کرد، بە هۆی تواناى سەربازى زۆر و چەک و تەقەمەنى قوڕسى پێشکەوتووى لە ئاستێکى بەرز، بۆیە لە بەرەکانى شەڕ پێشڕەى بەرچاوى بە خۆوە بینى.


 لە نیسانى١٩٧٤ حکومەتى بەعس بڕیارى دەسپێکردنەوەى شەڕیدا و هێرش و پەلامارەکانى بۆ سەر ناوچەکانى ژێر دەسەڵاتى شۆڕش چڕکردەوە، هێزى دەشتى هەولێر بە فەرماندەیى فارس باوە لە هەولێر کشایەوە دەرەوەى شار و بەتالیۆنەکانى بەسەر بەرەکانى شەڕدا دابەشکردن بە مەبەستى دامەزراندنى هێڵێکى بەرگرى، بۆ ئەوەى ڕێگە لە پێشڕەوی و هێرشەکانى سوپاى عێراق بگرێت.

بارەگاى هێز لە چیاى پشت پیرەر و تەکەور دانرا، بەتالیۆنى یەک بە فەرماندەى سەید کاکە لە زنجیرەشاخى پشت باوەقوت و گۆمەتاڵ دامەزران، بەتالیۆنى دوو بە فەرماندەى عەریف عوسمان بۆ دەربەندی گۆمەسپان دیارى کرا، بەتالیۆنى سێ بە فەرماندەیى ئەحمەدى حاجى عەلى لە چیاى باواجى سەنگەرى گرت، دوو لقى سەربە بارەگاى هێز لە ناوچەى بێستانە بوون، هێزى سەفین و هێزى ئازادى کە تازە دامەزرابوون لە چیاى سەفین تا چیاى باواجى و هەیبەت سوڵتان سەنگەریان گرتبوو و له‌ ئاماده‌باشیدا بوون، بەرپرس و کارگێڕانى ئۆرگانه‌كانی پارتى دیموکراتى کوردستان شانبەشانى هێزى پێشمەرگە لە بەرەى شەڕ لە بەرگریدا بوون.  

لە سەرەتاى مانگى ئایارى ١٩٧٤ سوپاى عێراق بە پاڵپشتى تانک و زریپۆش لە دوو قۆڵەوە هێرشى کردە سەر سەنگەرەکانى پێشمەرگە، قۆڵى یەکەم لە سەرى ڕەشەوە پێشڕەویەکانى دەست پێکرد، قۆڵى دووەم ئەو هێزانەى کە لە دەوروبەرى دەربەندی گۆمەسپان بوون ئەوانیش دەستیان بە جووڵە کرد و هەڵمەتە سەربازیەکانیان دەست پێکرد، هێزى پێشمەرگە دەستیکرد بە بەهێزکردنى هێڵى بەرگرى و بەرەنگارى سوپا بوونەوە، هەردوولا زیانیان ڵێ کەوت، بەڵام لەبەر زۆرى ژمارەى هێزى سوپا زۆر بوو و له‌هه‌مانكاتیشدا له‌ دۆخى هێرشبردن بوون زیانەکانیان زێدەتر بوو لە هێزى پێشمەرگە.

سوپاى عێراق سەرەتا نەیتوانى بەسەر هێزى پێشمەرگەدا زاڵ بێـت و هێڵى بەرگرى بشکێنێ بەڵکو دواى چوار کاتژمێر شەڕی بەردەوام دووچارى تێکشکان هات، بەڵام تۆپخانەى هەردوو سەربازگەى سەرى ڕەش و دەربەندی گۆمەسپان لە بۆردومان و تۆپباراندا سلیان نەدەکردەوە تەنگیان بە پێشمەرگە هەڵچنى، هێڵی بەرگرى پێشمەرگەش بەو چەشنە پتەو نەبوو کەوا بەرگەى ئەو هەموو تۆپبارانە بگرێـت، ڕۆژى دواتر دووبارە سوپا هێرشى هێنایەوە و هەڵی کوتایە سەر سەنگەرەکانى پێشمەرگە، لەو هێرشەدا زیانى زۆر بەر هێزى پێشمەرگە کەوت کە بووە هۆى شەهید بوونى ٥ پێشمەرگە و بریندار بوونى ١١ى تر. 

لە ئەنجامى ئەو دۆخەى کە هاتە ئاراوە لە دژوارى هێرشى حکومەت و بێ شومارى سوپا بە پاڵپشتى تانک و تۆپ و فڕۆکە، پێشمەرگە نەیتوانى بەرگەى ئەو هێرشە فراوانەى حکومەت بگرێ بەڵکو بە فەرمانى سەروو پاشەکشەیان کرد بۆ گوندى زیارەت و سوسێ، سوپاى عێراق توانى دەست بەسەر ئەو ناوچەیەدا بگرێ، پاشان پێشڕەویەکانى گەیشتە چیاى دەربەند تا گوندى دێرێ و ڕێگاى سەرەکى هەولێر – کۆیەى کەوتە ژێر دەست.             


 سەرچاوەکان:   

١- کاروان جوهر محمد، ئیدریس بارزانى ١٩٤٤- ١٩٨٧ ژیان و ڕۆلى سیاسیى و سەربازى لە بزوتنەوەى ڕزگاریخوازى کورددا، چاپخانەى هێڤی، هەولێر - ٢٠١٩.

٢- سه‌نگه‌ر ئيبراهيم خۆشناو، ڕووداوه‌ سه‌ربازيه‌كانى شۆڕشى ئه‌يلوول ١٩٧٠-١٩٧٥، چاپى يه‌كه‌م، هه‌ولێر، ٢٠٢٢.

٣- سەید کاکە، بیرەوەرى پێشمەرگەیەک، چاپخانەى وەزارەتى ڕۆشنبیرى، چاپى یەکەم، هەولێر- ١٩٩٧.

٤- خوڕشید شێرە، خەبات و خوێن، بیرەوەریەکانى ساڵانى پێشمەرگایەتى، چاپخانەى حاجى هاشم، چاپى سێیەم، هەولێر – ٢٠١٥.


بابەتی پەیوەندیدار

شەڕى پردەکەى چۆمى دەرەدوینە لە تەمووزى ١٩٦٣

ئه‌و شەڕە لە سەر ڕێگاى نێوان مەیدان و دەربەندیخان لە کاتێکدا ڕوویدا، کە هێزى پێشمەرگە ویستى ڕێگا لە کاروانێکى سەربازى سوپاى عێراق بگرێت کە بە ڕێگاى جەلەولا- دەربەندیخان بەرەو بەغدا تێدەپەڕی، لە شەڕەکەدا سوپاى عێراق و چەکدارانى بەکرێگیراو زیانێکى گیانى زۆریان پێکەوت، کاروانە سەربازیەکەش ڕۆژی یەکەم نەیتوانى تێپەڕێ بەڵکو بۆ ڕۆژى دوایی دەرباز بوو.

زانیاری زیاتر

شەڕی مەندیل

شەڕى مەندیل، هێرشێکى هێزى پێشمەرگەى کوردستان بۆ سەر بارەگاى فەوجى تایبەتى ٦ لە مەندیلى دوورى ٥ کم لە شارى چەمچەمال بوو کە لە شەوى ١٠ لەسەر١١ى کانوونى دووەمى ١٩٨٨، دواى شەڕێکى گەرم توانیان دەست بەسەر بارەگاى فەوجدا بگرن و ژمارەیەک چەکدار بکوژن و ژمارەیەکیش بەدیل بگرن هەروەها بڕێکى زۆرى چەک و تەقەمەنى و کەلوپەل و تفاقى سەربازى دەستکەوتى هێزى پێشمەرگە بوون.

زانیاری زیاتر

شەڕی بەرۆشکێ

شەڕى بەڕۆشکێ چالاکییەکى دیکەى هێزى پێشمەرگە بوو دژ بە دامودەزگا ئەمنیەکانى ڕژێمى بەعس، هێزێکى پێشمەرگەى لێژنەى ناوچەى دهۆک بە فەرماندەى محەمەد مراد، لە یەکێک لە شەوەکانى بەهارى ١٩٨٣ لە ناو شارى دهۆک بۆسەیەکیان دانایەوە،

زانیاری زیاتر

شەڕی باگێڕا ١٩٨٣

ئەو شەڕە چالاکییەکى دیکەى هێزێکى پێشمەرگەى کوردستان لە سنوورى لێژنەى ناوچەى دهۆکى پارتى دیموکراتى کوردستانە. لەو شەڕەدا ٢٥ پێشمەرگە لە شەوى ١٩ لەسەر٢٠ی نیسانی ١٩٨٣ لەسەر ڕێگاى باگێڕا–سوارەتوکا بۆسەیەکیان بۆ هێزەکانى سوپاى عێراق دانایەوە،...

زانیاری زیاتر

لێدانى ڕەبایەى گردى بیێ ١٩٨٥

لێدانى ڕەبایەى گردى بیێ چالاکییەکى هێزى پێشمەرگەى کوردستان بوو دژ بە هێزى سەربازی ڕژێمى بەعس، لە ٢٨ی ئابی١٩٨٥ هێزێکى پێشمەرگەى سەربە لێژنەى ناوچەى زاخۆى پارتى دیموکراتى کوردستان، هێرشیان کردە سەر بنکەى سەربازى گردی بیێ لە ناوچەى گولیاى دەڤەرى بادینا، بەڵام نەیانتوانى دەستى بەسەردا بگرن بەهۆى بوونى مینێکى زۆر لە دەوروبەری ڕەبایەکە و تەقینەوەی بە ژمارەیەک پێشمەرگەدا، زیانى زۆرى پێگەیاندن لە شەهید و بریندار، بەو هۆیەوە دەستیان لە گرتنى ڕەبایەکە هەڵگرت و تەرمى شەهید و بریندارەکانیان دەربازکردن.

زانیاری زیاتر