شەڕی خان تاووس

پاش ئه‌وه‌ی كه‌ كۆماری كوردستان تووشی نسكۆ ده‌بێت و هێزی بارزانییه‌كان به‌ سه‌ركردایه‌تی مه‌لامسته‌فا بارزانی، بڕیار ده‌ده‌ن كه‌ بۆ جارێكی دیكه‌ بگه‌ڕێنه‌وه‌ زێدی خۆیان...


پاش ئه‌وه‌ی كه‌ كۆماری كوردستان تووشی نسكۆ ده‌بێت و هێزی بارزانییه‌كان به‌ سه‌ركردایه‌تی مه‌لامستەفا بارزانی، بڕیار ده‌ده‌ن كه‌ بۆ جارێكی دیكه‌ بگه‌ڕێنه‌وه‌ زێدی خۆیان، له‌ ڕێگای گه‌ڕانه‌وه‌ تووشی ژماره‌یه‌ك شه‌ڕ و پێكدادان له‌ گه‌ڵ هێزه‌كانی سوپای ئێران و هۆزه‌ كورد و توركه‌كانی لایه‌نگری حكومه‌ت ده‌بنه‌وه‌، له‌ ئه‌نجامی ئه‌و شه‌ڕ و به‌رگریانه‌ ژماره‌یه‌ك له‌ بارزانییه‌كان شه‌هید و بریندار ده‌بن و له‌ لایه‌كی دیكه‌یش ده‌توانن زیانێكی زۆر به‌ هێزی ئێران بگه‌ینن. دوای ده‌ركردن بڕیاری شه‌ڕكردن له‌ گه‌ڵ بارزانییه‌كان، سوپای ئێران ده‌توانێت له‌ ١٥ی ئاداری ١٩٤٧ به‌ سوود وه‌رگرتن له‌ هێزی پیاده‌ی قه‌ره‌پاپاخ و سه‌ربازانی هێزی كرماشان به‌ بێ شه‌ڕكردن به‌رزاییه‌كانی قه‌ڵای خان تاووس داگیر بكات و ئه‌و داگیركردنه‌يه‌ش ده‌بێته‌ هۆی ئه‌وه‌ی كه‌ سوپای ئێران سوود له‌ گرنگی ئه‌و شوێنه‌ وه‌ربگرێت و له‌ كاتژمێر ١١ی به‌یانی به‌ یارمه‌تی هێزی تۆپخانه‌ ناوچه‌ی وه‌زنەیش له‌ لایه‌ن سوپای ئێران داگیر ده‌كرێت.

 له‌و ده‌مه‌ ژماره‌یه‌ك له‌ هێزه‌كانی بارزانی كه‌ له‌ دربه‌ندی شه‌یتان ئاباد بوون ده‌گه‌نه‌ ئه‌و شوێنه‌ و له‌ لای به‌رزاییه‌كانی وه‌زنه‌ بۆ لای قه‌ڵای خان تاووس ده‌كه‌ونه‌ ڕێ و له‌وێ په‌لاماری هێزی ئێران و توركه‌كانی هۆزی قه‌ره‌پاپاخ ده‌ده‌ن و ده‌یانشكێنن و ده‌توانن چه‌ند كه‌سێكیان لێ بكوژن و بریندار بكه‌ن كه‌ یه‌كێكیان فه‌رمانده‌یه‌كی هێزی ئێران به‌ ناوی تیموری بووه‌، به‌ڵام له‌ گه‌ڵ هه‌موو ئه‌و دلاوه‌رییه‌ی كه‌ هێزی بارزانی له‌و شه‌ڕه‌ نواندی به‌ هۆی ئه‌وه‌ی كه‌ هێزی یارمه‌تی‌ پێكهاتبوو له‌ لقی ٣ی به‌تالیۆنی كه‌بیری به‌ فه‌رمانده‌یی ملازمی یه‌كه‌م ناسری پوور بۆ سه‌ربازه‌ ئێرانییه‌كان ده‌گاته‌ وه‌زنه‌ و قه‌ڵای خان تاووس و هه‌روه‌ها به‌ هۆی ئه‌و تۆپبارانه‌ی كه‌ له‌ لایه‌ن سوپای ئێران ده‌كرایه‌ سه‌ر هێزی بارزانی، ئه‌و چه‌كدارانه‌ بۆ پاراستنی گیانی خۆیان بۆ به‌رزاییه‌كانی پیرناسر و گوندی دەربەند پاشه‌كشه‌ ده‌كه‌ن و هه‌روه‌ها قه‌ڵای چواربتیش ده‌كه‌وێته‌ ده‌ستی ئه‌و هۆزانه‌ی كه‌ یارمه‌تی هێزی ده‌وڵه‌تیان ده‌دا.

له‌ درێژه‌ی ئه‌و شه‌ڕه‌ كه‌ له‌ چه‌ند ناوچه‌یه‌ك به‌رده‌وام بوو، به‌شێك له‌ هێزی ئێران به‌ فه‌رمانده‌یی سه‌رهه‌نگ ئه‌نساری هێرش ده‌كه‌نه‌ سه‌ر گوندی قه‌ڵاتان و له‌و شه‌ڕه‌یش هێزی ئێران تۆپبارانی ناوچه‌كه‌ ده‌كات و له‌ ئه‌نجامی ئه‌و بۆردومانه‌ سوڵتان ئاغا‌ برای حه‌مەد ئاغای مێرگه‌سۆری شه‌هید ده‌بێت. به‌ داگیركردنی ئه‌و ناوچه‌یه‌ش مه‌ترسییه‌كی گه‌وره‌ بۆ سه‌ر شنۆ و گونده‌كانی ده‌شتی شنۆ كه‌ بارزانییه‌كان تێیدابوون دروست ده‌بێت.


سه‌رچاوه‌كان:

١- حسین علی رزم آرا، فرهنگ جغرافیایی ایران(آبادیها)استان 3و4آذربایجان،تهران، انتشارات دایره‌ جغرافیایی ستاد ارتش،1330.

٢- عه‌باس غه‌زالی میرخان،له‌ مه‌هاباده‌وه‌ تا  گاده‌ر،هه‌ولێر،چاپخانه‌ی مناره‌،چاپی دووه‌م،2007.

٣- سپهبد محمد كاظمی.سرهنگ 2ستاد منوچهر البرز،تاریخ پنجاه ساله‌ نیروی زمینی شاهنشاهی ایران،تهران،2535.

٤- زرار سلێمان به‌گ ده‌رگه‌ڵه‌یی،بیره‌وه‌رییه‌كانم له‌ ساڵانی(1943-1977)، سلێمانی،چاپخانه‌ی ڕه‌هه‌ند،2002.

 


[1] - شه‌یتان ئاباد:ceytan-abadگوندێك له‌ میردێی دۆل له‌ ناحیه‌ی سنووری شاری ڕزائیه‌، ده‌كه‌وێته‌ دوری 46 كیلۆمه‌تر له‌ باشوری ڕۆژهه‌ڵاتی ڕزائیه‌-5/2كیلۆمه‌تری ڕۆژئاوای ڕێگای ڕزائیه‌ بۆ مه‌هاباد،له‌ بناری چیایه‌،دانیشتوانی توركن.

[2] - چواربت: cahar-botگوندیك له‌ میردیی سنوری ناحیه‌ی شنۆ له‌ شاری ڕزائیه‌، ده‌كه‌وێته‌ دوری 5/16 كیلۆمه‌تر له‌ باشوری ڕۆژهه‌ڵاتی شنۆ-5/8 كێلۆمه‌تری باشوری ڕێگای شنۆ بۆ نه‌غه‌ده‌، ناوچه‌یه‌كی كوێستانییه‌ وكه‌ش و هه‌وایه‌كی ساردی هه‌یه‌ و دانیشتوانی كورده‌.

 


بابەتی پەیوەندیدار

لێدانى ڕەبایەى گردى بیێ ١٩٨٥

لێدانى ڕەبایەى گردى بیێ چالاکییەکى هێزى پێشمەرگەى کوردستان بوو دژ بە هێزى سەربازی ڕژێمى بەعس، لە ٢٨ی ئابی١٩٨٥ هێزێکى پێشمەرگەى سەربە لێژنەى ناوچەى زاخۆى پارتى دیموکراتى کوردستان، هێرشیان کردە سەر بنکەى سەربازى گردی بیێ لە ناوچەى گولیاى دەڤەرى بادینا، بەڵام نەیانتوانى دەستى بەسەردا بگرن بەهۆى بوونى مینێکى زۆر لە دەوروبەری ڕەبایەکە و تەقینەوەی بە ژمارەیەک پێشمەرگەدا، زیانى زۆرى پێگەیاندن لە شەهید و بریندار، بەو هۆیەوە دەستیان لە گرتنى ڕەبایەکە هەڵگرت و تەرمى شەهید و بریندارەکانیان دەربازکردن.

زانیاری زیاتر

لێدانى ڕەبایەى شکێرا ١٩٨٦

لێدانى ڕەبایەى شکێرا چالاکییەکى هێزى پێشمەرگەى کوردستان بوو دژ بە هێزى چەکدارانى بەکرێگیراو (جاش)، لە ١٩ى کانوونى دووەمى ١٩٨٦ هێزێکى پێشمەرگەى ڕێکخراوەکانى سەر بە لێژنەى ناوچەى زاخۆى پارتى دیموکراتى کوردستان هێرشیان کردە سەر ڕەبایەى شکێرا لە ناوچەى گولی دەڤەرى بادینان، توانیان دەست بەسەر ڕەبایەدا بگرن و زیانێکى زۆرى گیانى و ماددى بە چەکدارانى بەکرێگیراو بگەیەنن.

زانیاری زیاتر

لێدانى ڕەبایەى ماسیکێ ١٩٨٣

لێدانى ڕەبایەى ماسیکێ یەکێک لە چالاکییەکانى پارتیزانى هێزى پێشمەرگە دژى هێزى سەربازى ڕژێمى بەعس بوو، کە هێرشیان کردە سەر بنکەیەکى سەربازى عێراقى لە ناوچەى شێخانى دەڤەرى بادینا لە حوزەیرانى ١٩٨٣، لە ماوەیەکى کەمدا توانیان دەست بەسەر بنکە سەربازیەکە و چەک و تەقەمەنیدا بگرن و دوو سەربازیش بەدیل بگرن، پاشان کە چالاکییەکەیان بەسەرکەوتووى ئەنجامدا شوێنەکەیان بەجێهێشت.

زانیاری زیاتر

بۆسەى گوندى بەربانکێ ١٩٨٨

بۆسەى گوندى بەربانکێ چالاکییەکى هێزى پێشمەرگەى کوردستان بوو دژى هێزەکانى ڕژێمى بەعس، لە ١٢ی شوباتی ١٩٨٨ لە نزیک گوندى بەربانکێ ڕێگای نێوان بامەڕنێ و سکرینێ بۆسەیەکیان بۆ هێزەکانى حکومەت دانایەوە، ئۆتۆمبێلێکى هێزە ئەمنییەکان کەوتە بۆسەکەوە و تەواوى سەرنشینانى کوژران و بەدیل گیران، دواى تەواوبوونى چالاکییەکە، هێزەکەى پێشمەرگە شوێنەکەیان جێهێشت و گەڕانەوە.

زانیاری زیاتر

شەڕى گەلی قیرکی (سەرێ مەغارا) ١٩٨٥

شەڕى گەلی قیرکی چالاکییەکى پارتیزانى هێزى پێشمەرگەى کوردستان بوو لە سنوورى لێژنەى ناوچەى شێخانى پارتى دیموکراتى کوردستان، کاتێ کە هێرشیان کردە سەر ڕەبایەى گەلى قیرکی لە ٤ى حوزەیرانى ١٩٨٥، دواى شەڕێکى گەرم بەهۆى سەختى شوێنەکە و شەهیدبوونى بەرپرسى هێزەکان، هێزى پێشمەرگە دەستیان لە هێرشەکە هەڵگرت و شوێنەکەیان جێهێشت.

زانیاری زیاتر