شەڕی بەرەی شنۆ

دوای ئه‌و هه‌موو شه‌ڕ و كوشتاره‌ كه‌ له‌ نێوان هه‌ر دوو هێزی بارزانی و ئێران ئه‌نجام درا له‌ ٥/٤/١٩٤٧ ته‌واوی هێزه‌كانی ئێران كه‌ له‌و كاته توانیبوویان زۆربه‌ی ناوچه‌كانی ژێر ده‌سه‌ڵاتی بارزانییه‌كان بۆ جارێكی دیكه‌ كۆنترۆل بكه‌نه‌وه‌، به‌ سوود وه‌رگرتن له‌ چه‌كدارانی مه‌نگوڕ هێرشێكی به‌رفراوان له‌ چه‌ند لایه‌ن ده‌كه‌نه‌ سه‌ر بارزانییه‌كان...


دوای ئه‌و هه‌موو شه‌ڕ و كوشتاره‌ كه‌ له‌ نێوان هه‌ر دوو هێزی بارزانی و ئێران ئه‌نجام درا له‌ ٥ی نیسانی ١٩٤٧ ته‌واوی هێزه‌كانی ئێران كه‌ له‌و كاته توانی بوویان زۆربه‌ی ناوچه‌كانی ژێر ده‌سه‌ڵاتی بارزانییه‌كان بۆ جارێكی دیكه‌ كۆنترۆل بكه‌نه‌وه‌، به‌ سوودوه‌رگرتن له‌ چه‌كدارانی مه‌نگوڕ هێرشێكی به‌رفراوان له‌ چه‌ند لایه‌ن ده‌كه‌نه‌ سه‌ر بارزانییه‌كان. له‌ یه‌كێك له‌ به‌ره‌كانی شه‌ڕكردن كه‌ له‌ به‌رزاییه‌كانی گرد كشان  بوو شه‌ڕێك له‌ نێوان سوپای ئێران كه‌ به‌ توپی ١٠٥میلی مه‌تری و ٧٥میلی مه‌تری پر چه‌ك كرابوون و جگه‌ له‌وه‌ له‌ ئاسمانیش یارمه‌تییان ده‌درا له‌ گه‌ڵ ١٥٠ پێشمه‌رگه‌ی بارزانی كه‌ فه‌رمانده‌كه‌یان ئه‌حمه‌د مه‌رگه‌وه‌ڕی بوو ڕووده‌دات له‌و شه‌ڕەش له‌ دوای نه‌به‌ردیێكی قورس ئه‌و به‌رزاییه‌ ده‌كه‌وێته‌ ده‌ستی سوپای ئێران و به‌و شێوه‌یه‌ش ناوچه‌ی شنۆ به‌ ته‌واوی له‌ لایه‌ن سوپای ئێران كۆنترۆل ده‌كرێت. 

له‌و كاته‌ تانكه‌كان و ده‌سته‌یه‌ك له‌ هێزی سواره‌ی لۆرستان یه‌كه‌مین ده‌سته‌ بوون كه‌ گه‌یشتنه‌ ناو شنۆ، بارزانییه‌كانیش بۆ دۆڵی گه‌لاس و له‌وێشه‌وه‌ بۆ گاده‌ر پاشه‌كشه‌ ده‌كه‌ن، به‌ڵام بارزانییه‌كان پێش ئه‌وه‌ی بگه‌ڕێنه‌وه‌ له‌ ٨ی نیسانی ١٩٤٧و هاوكات له‌ گه‌ڵ پاشه‌كشه‌كردنیان ده‌توانن یه‌كێك له‌و فڕۆكانه‌ی هێزی ئاسمانی ئێران كه‌ به‌ چڕی هێزه‌كه‌یانی بوردمان ده‌كرد بخه‌نه‌ خواره‌وه‌ و یه‌كێك له‌ فڕۆكه‌وانه‌كانی ده‌كوژرێت و ئه‌وه‌ی دیكه‌یش به‌ په‌ڕه‌شوت خۆی ڕزگار ده‌كات. هه‌روه‌ها بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌ركی سه‌رشانیان كه‌م بكه‌نه‌وه‌ ئه‌و دیلانه‌ی كه‌ له‌ شه‌ڕه‌كانی ڕابردوو گرتبوویان و بریتی بوون له‌ ١٨ استوار و گروهبان و ئه‌و باقی له‌ ئه‌فسه‌ره‌كانی كه‌ به‌ دیل گیرا بوون جگه‌ له‌ ستوان دووه‌م حەمید جەهانبانی له‌ ڕێگه‌ی سه‌ید عه‌بدوڵڵا گه‌یلانی ئازاد ده‌كه‌ن و ده‌یانگه‌ڕێننه‌وه‌ بۆ ناو سوپای ئیران، ستوان جهانبانیش له‌ ١٠ن نیسانی ١٩٤٧ ئازاد ده‌كرێت. له‌و كاته‌ی كه‌ بارزانییه‌كان خه‌ریكی كشانه‌وه‌ بۆ سنووری نێوان ئێران و عێراق بوون، له‌ لایه‌ن شێخ ئه‌حمه‌دی بارزان  نامه‌یه‌ك بۆ سه‌ر له‌شكر هومایونی ده‌نووسێت تێیدا به‌م شێوه‌یه‌ باس له‌و تۆپانه‌ ده‌كات كه‌ له‌ ده‌ستی بارزانییه‌كان بوون و هه‌روه‌ها باسی ڕزگاركردنی ستوان جەهانبانی ده‌كات: ((ئه‌وه‌ هه‌ر هێزه‌كانی ئێوه‌ بوون كه‌ هێرشیان كردووه‌ته‌ سه‌ر ئێمه‌ و له‌ لایه‌ن ئێمه‌وه‌ هێچ ده‌ستدرێژییه‌ك نه‌كراوه‌، سه‌باره‌ت به‌ تۆپه‌كان ئێوه‌ تۆپێكتان به‌ ته‌واوی كه‌لوپه‌له‌وه‌ له‌ شنۆ ده‌ست كه‌وته‌وه‌ و تۆپێكی تر له‌ خاكی ئێران ماوه‌ته‌وه‌، ده‌توانن له‌ ڕێگه‌ی شێخ عه‌بدوڵڵا سۆراخی بكه‌ن و جێگه‌كه‌ی بدۆزنه‌وه‌ و بیبه‌نه‌وه‌، له‌ به‌ر ئه‌وه‌ی ئێمه‌ وڵاخمان پێ نه‌بوو ئه‌و تۆپه‌ ڕاكێشێت بۆیه‌ له‌ گه‌ڵ خۆمان نه‌برد. باڵه‌فڕه‌كانی ئێوه‌ هه‌موو ڕۆژێك نێزیكه‌ی بیست كه‌س له‌ ژن و منداڵی ئێمه‌ ده‌كوژن، سه‌باره‌ت به‌ ئه‌سیره‌كان ئێمه‌ ته‌واوی ئه‌فسه‌ره‌كان و ئه‌وانی ترمان هه‌مووی ته‌سلیمی شێخ عه‌بدوڵڵا كرده‌وه‌، جه‌هانبانی شمان ته‌حویلی سه‌ید كه‌مال داوه‌ته‌وه‌)) شێخ ئه‌حمه‌دی بارزان له‌ نامه‌كه‌ی هه‌روه‌ها داوا له‌ ئێرانییه‌كان ده‌كات تا: ((باڵه‌فڕه‌كانیان چیدی بۆردومانی ژن و منداڵ نه‌كه‌ن كه‌ كرده‌وه‌یه‌كی نامرۆڤانه‌یه‌ و پێچه‌وانه‌ی ته‌واوی یاساكانی نێوده‌وڵه‌تییه‌ با خۆیان لابده‌ن)). به‌م شێوه‌یه‌ش بارزانییه‌كان به ڕێكوپێك ده‌ستیان كرد به‌ پاشه‌كشه‌ بۆ خاكی عێراق.


سه‌رچاوه‌كان:

١- سپهبد محمد كاظمی.سرهنگ 2ستاد منوچهرالبرز، تاریخ پنجاه ساله‌ نیروی زمینی شاهنشاهی ایران،تهران،2535.

٢- نجفقلی پسیان، از مهاباد خونین تا كرانه‌های ارس،)تهران،شركت سهامی چاپ،1328.

٣- حسین علی رزم آرا، فرهنگ جغرافیایی ایران(آبادیها)استان 3و4آذربایجان،تهران، انتشارات دایره‌ جغرافیایی ستاد ارتش،1330.

٤- عه‌باس غه‌زالی میرخان، له‌ مه‌هاباده‌وه‌ تا  گاده‌ر،(هه‌ولێر،چاپخانه‌ی مناره‌،چاپی دووه‌م،2007.

٥- علی اصغر احسانی، خاطرات ما از قیام افسران خراسان،تهران،نشر علم،1378.

٦- د.ئه‌فراسیاو هه‌ورامی،په‌یوه‌ندییه‌كانی كوردستان و ئازه‌ربایجان و هه‌ره‌سهێنانی هه‌ردوولا له‌ ساڵی 1946(له‌ به‌ڵگه‌ وسه‌رچاوه‌كاندا)، سلێمانی،ده‌زگای چاپ و په‌خشی سه‌رده‌م، 2008.


بابەتی پەیوەندیدار

شەڕى چیاى بەڕانشێ ١٩٨٦

شەڕى بەڕانشێ چالاکییەکى پارتیزانى هێزى پێشمەرگە بوو لەسەر ڕێگاى سەرەکى چیاى بەڕانشێ نزیک گوندى گرێ بیێ، لەو چالاکییەدا هێزێکى پێشمەرگەى ناوچەى زاخۆى پارتى دیموکراتى کوردستان لە ١٥ى تشرینى دووەمى ١٩٨٦ بۆسەیەکیان لەسەر ڕێگاى سەرەکى دانایەوە، بۆ لێدان لە ئۆتۆمبێلە سەربازییەکانى هێزەکانى ڕژێمى بەعسى داگیرکەر.

زانیاری زیاتر

شەڕى شیڤێ ١٩٨٧

شەڕى شیڤێ ڕووبەڕووبوونەوەى هێزى پێشمەرگە و هێزى چەکدارانى بەکرێگیراوى ڕژێمى بەعس لە ٢٥ى ئایارى ١٩٨٧، کە بە نیازى وێرانکارى و ڕوخاندنى گوندى شیڤێ هێرشیان کردە سەر گوندەکە، هێزى پێشمەرگەش بەرەنگاریان بووەوە و لە ماوەى دوو کاتژمێرى شەڕدا هێزى چەکدارانى بەکرێگیراو شکستیان خوارد و ڕایانکرد، چوار لاشەیان لە مەیدانى شەڕ بەجێهێشت.

زانیاری زیاتر

شەڕى گوندى بادێ ١٩٨٣

چالاکییەکى پارتیزانى هێزى پێشمەرگە دژى هێزەکانى ڕژێمى بەعسە، هێزێکى پێشمەرگەى لێژنەى ناوچەى دهۆک و ڕێکخراوەکانى هورمز مەلیک و تاهر زێوەیی لە شەوى ١١ لەسەر ١٢ى کانوونى یەکەمى ١٩٨٣ هێرشیان کردە سەر ڕەبایەى گوندى بادێ، لە ماوەیەکى کەمدا دەستیان بەسەرداگرت و ئاگریان تێبەردا، تەواوى سەربازانیان کوشت و چواریشیان بەدیل گرتن، پاشان شوێنەکەیان جێهێشت.

زانیاری زیاتر

شەڕى ڕەبایەى گرێ ئیسفکا ١٩٨١

چالاکییەکى پارتیزانى بوو کە هێزێکى پێشمەرگە لە شەوێکى تشرینى دووەمى ١٩٨١ هێرشیان کردە سەر ڕەبایەى گرێ ئیسفکا لە دەڤەرى بەروارى باڵا، لە ماوەیەکى کەمدا توانیان دەستى بەسەردا بگرن و ژمارەیەک سەربازى ڕەبایەکەیان کوشت و دەستیان بەسەر چەک و تەقەمەنى و کەلوپەلى سەربازیدا گرت، پاشان شوێنەکەیان بەجێهێشت و گەڕانەوە بنکەکانیان.

زانیاری زیاتر

شەڕی دەڤەری سندیا ١٩٨٧

ئەم شەڕە لە ئەنجامى هێرشێکى بەربڵاوى سوپاى عێراق بە پاڵپشتى تانک و تۆپ و فڕۆکەى جەنگى و جاشەکان بۆ سەر دەڤەرا سندیا ڕوویدا، هێزى پێشمەرگەى کوردستان بۆ پاراستنى ناوچەکە لە ڕوخان و وێرانکارى گوندەکان، لە ٥ى نیسانى ١٩٨٧ ڕووبەڕووى هێزەکانى حکومەت بووەوە، ئەنجامى شەڕەکە بە سەرکەوتنى هێزى پێشمەرگە و شکستى هێزە عێراقیەکان کۆتایی هات.

زانیاری زیاتر