داستانى ئەزمەڕ ١٩٧٤

ئەو داستانە لە ١٩ى حوزەیرانى ١٩٧٤ لە چیاى ئەزمەڕ ڕوویدا، لەو کاتەدا شارى سلێمانی بەشێک بوو لە ناوچەى ژێر دەسەڵاتى سوپاى عێراق، بەڵام هێزى ئەوەى نەبوو بە ویستى خۆى جموجۆڵە سەربازییەکانى ئەنجام بدات، بۆیە نەخشەى پەلامارى چیاى ئەزمەڕی داڕشت کە هێزى پێشمەرگە سەنگەرى بەرگرى تێدا قایم کردبوو، هەرچەندە توانى ئەو چیایە بگرێت، بەڵام دووچارى زیانێکى زۆرى گیانى و ماددى بوو.


ئەزمەڕ چیایەکى بەرزى ناودارى کوردستانە، دەکەوێتە باکوورى خۆرهەڵاتى شارى سلێمانى، بەهۆى بەرزییەکەیەوە زاڵە بەسەر دەوروبەریدا بۆیە لەڕووى سەربازیەوە بە شوێنگەیەکى جوگرافى گرنگ دادەنرێت، چیا بەرزەکان شوێنى خۆڕاگرى و بەرگرى هێزى پێشمەرگە بوون، سوپای عێراقیش بۆ باڵادەستبوون بەسەر تەواوى ناوچەکەدا بڕیاری دا کەوا دەست بەسەر بەرزاییەکانیشدا بگرێ، هەرچەندە دەسەڵاتى سوپاى عێراق لە ناو شارى سلیمانى بوونى هەبوو، بەڵام کە هێزى پێشمەرگە لە بەرزایی چیاى ئەزمەڕ باڵادەست بوو هێزەکانى سوپاى عێراق بۆیان ئاسان نەبوو جموجۆڵ و ئەرکە سەربازییەکانیان ڕاپەڕێنن، بۆیە دەستیان کرد بە ئامادەکارى هێرشى سەربازى بۆ گرتنى کێوەکە.

لە کاتژمێر ٥:٣٠ خولەکى ١٩ى حوزەیرانى ١٩٧٤ سوپاى عێراق زەنگى هەڵکوتانە سەر سەنگەرەکانى پێشمەرگەى لە چیاى ئەزمەڕ لێدا، بۆ ئەم هێرشە و داگیرکردنى چیاى ئەزمەڕ هەریەک لە هێزى ٤ى فیرقەى ٢ى کەرکووک و هێزى تایبەت (قوات خاصة) و کەتیبەى تانکى هێزى ٨ و هێزى ئاسمانى و تۆپخانەى فیرقەى ٢ و چەکدارانى بەکرێگیراو (جاش) بەشدار بوون، هێزى پێشمەرگەش کە لە ئامادەباشى هێڵی بەرگرى بوون، بریتى بوو لە بەتالیۆنى ٤ى پێنجوێنى هێزى خەبات بە فەرماندەیى نورى حەمە عەلی. 

حکومەت بۆ ئەو جارەى هێرش و پەلامارەکانى سەر ناوچەکانى شۆڕش هەموو توانایەکى سەربازى لە ھێز و چەک و تفاقى جەنگى و تانک و تۆپى دوورهاوێژ و زرێپۆش و هێزى ئاسمانى بەکارهێنا، بۆ زاڵ بوون بەسەر شۆڕشى کورد، سوپاى عێراق لەو هێرشەیدا بۆ سەر چیاى ئەزمەڕ سەرەتا وەکو فێڵێکى  سەربازى تۆپبارانی چیاکەی لە ڕێى تۆپخانە و فڕۆکەى جەنگى دەستپێکرد، بەڵام هێزى پێشمەرگە پێشبینى ئەوەیان کردبوو، بۆیە سەنگەرەکانیان به‌باشی قایم کردبوو، تاکو لە کاتى تۆپباران زیانیان پێ نەگا، ئەگەرچى لە ئەنجامى تۆپبارانەکەدا هەندێک بریندار هەبوون، بەڵام پێشمەرگە بۆ پاراستنى هێڵى بەرگرى هەر لە ئامادەباشیدا بوون.

کاتێک کە هێزى ئاسمانى سوپای عێراق لە چیایەکە بۆردومانى سەنگەرەکانى پێشمەرگەیان دەکرد، بەشى بەرگریى ئاسمانى پێشمەرگە فڕۆکەیەکى هێلیکۆپتەریان بە چەکى دۆشکە تێکشکاند، ئەمەش کاریگەرى گرنگى هەبوو لەسەر بەرزبوونەوەى ورەیان، دواى وەستانى تۆپباران سوپاى عێراق هێرشى بەربڵاوى لەو شوێنانەى کە ڕێگا هەبوو کەتیبەى تانک بکەوێتە پێش هێزى پیادە و چەکدارانى (جاش) دەستپێکرد، هەرچەندە بەهۆى بوونى مینى دژە تانک جووڵەکانیان خێرا نەبوون، بەڵام هێزى پیادە و جاشەکان لە شوێنى دیکەش دەستیان بە پێشڕەوى کرد، تا نزیک بوونەوە لە سەنگەرەکانى پێشمەرگە، شەڕێکى گەرم لە نێوانیاندا ده‌ستیپێكرد، بە درێژایی ئەو ڕۆژە پێشمەرگە توانى بە توندترین شێوە بەرپەرچى ئەو هێرشە گەورەیە بداتەوە، هێرشه‌كه‌ له‌لایه‌ن هێزی پێشمه‌رگه‌ تێكشكێندرا، لاشەى چەندین سەرباز و جاش لە مەیدانى شەڕ بەجێ مان، لە کاتى پاشەکشەدا لاشەى کوژراوەکانیان بە تانک دەگواستەوە. 

سوپاى عێراق ئەو ڕۆژە نەیتوانى ئامانجه‌كه‌ی بپێکێ، ڕۆژى دوایى واتا ١٩ى حوزەیران ١٩٧٤ دووبارە دەستیان بە هێرشى بەربڵاو کردەوە، بە هەمان شێوەى ڕۆژى پێشوو بگرە چڕتریش لەڕووى تۆپباران و بۆردومانى فڕۆکەوە، پاشان بە هێزى زۆر و پاڵپشتى کەتیبەى تانک و زرێپۆش هەڵیان کوتایە سەر سەنگەرەکانى پێشمەرگە، دواى شەڕێکى گەرم و خوێناوى سوپاى عێراق چەندین زیانى گیانى و ماددى لێکەوت، چه‌ندین تانک و زرێپۆش تێکشکێنران، بۆیه‌ نەیانتوانى بەو جۆرە پێیشڕەوى بکەن، کە فەرماندەکانى سوپا دڵیان پێ خۆش بێ، بەڵام پێداگرى سوپاى عێراق لە گرتنى چیاى ئەزمەڕ وایکرد هەندێک لە ئەفسەرانى سوپا سزا بدرێن، ترس و دڵەڕاوکێ بخەنە دڵى ئەوانى تر بۆئەوەى سەربکەون بەسەر پێشمەرگەدا، دواى گوشارێکى زۆر و هێرشى بەردەوام و بێ شومارى ژمارەى سەربازان و چەکى بەهێز و تانک و تۆپ وزرێپۆش و هێزى ئاسمانى، سەرەڕای بوونى زیانێکى زۆریش لە سوپا و چەکدارنى بەکرێگیراو، هەروەها هێزى پێشمەرگە لە زیانى گیانى بێ بەش نەبوو لە شەهید و بریندار، سوپا توانى چیاى ئەزمەڕ بگرێـت.                               


سەرچاوەکان:

  1. سه‌نگه‌ر ئيبراهيم خۆشناو، ڕووداوه‌ سه‌ربازيه‌كانى شۆڕشى ئه‌يلوول 1970-1975، چاپى يه‌كه‌م، چاپخانەى دانیشفەڕ، هه‌ولێر، 2022.

  2. ملازم خدر عەبدوڵڵە دەباغ، بیرەوەریەکانم و تۆپخانەى شۆرش ئەیلوولى مەزن چاپخانەى ڕۆشنبیری، چاپى سێیەم، هەولێر – ٢٠٢٠.

  3. کاروان جوهر محمد، ئیدریس بارزانى ١٩٤٤- ١٩٨٧ ژیان و ڕۆلى سیاسیى و سەربازى لە بزوتنەوەى ڕزگاریخوازى کورددا، چاپخانەى هێڤی، هەولێر، ٢٠١٩.

  4.  ئیبراهیم جەلال، باشورى کوردستان و شۆرشى ئەیلوول بنیادنان و هوڵتەکاندن، چاپى چوارەم، ٢٠٢١. 


بابەتی پەیوەندیدار

شەڕى گەلی قیرکی (سەرێ مەغارا) ١٩٨٥

شەڕى گەلی قیرکی چالاکییەکى پارتیزانى هێزى پێشمەرگەى کوردستان بوو لە سنوورى لێژنەى ناوچەى شێخانى پارتى دیموکراتى کوردستان، کاتێ کە هێرشیان کردە سەر ڕەبایەى گەلى قیرکی لە ٤ى حوزەیرانى ١٩٨٥، دواى شەڕێکى گەرم بەهۆى سەختى شوێنەکە و شەهیدبوونى بەرپرسى هێزەکان، هێزى پێشمەرگە دەستیان لە هێرشەکە هەڵگرت و شوێنەکەیان جێهێشت.

زانیاری زیاتر

لێدانى ڕەبایەى باتیفا سەیدا

ئەم شەڕە بریتى بوو لە چالاکییەکى پارتیزانى هێزێکى پێشمەرگە سەربە ڕیکخراوى ١٦ى ئابى پارتی دیموکراتى کوردستان لە باتیفا دژبە هێزێکى چەکدارانى بەکرێگیراو (جاش)، لە ڕۆژێکى ساڵى ١٩٨٧ هێرشیان کردە سەر ڕەبایەکە و بەماوەیەکى کەم دەستیان بەسەرداگرت و ١٠ چەکداریان بەدیل گرتن، ئەوانی دیکەش ڕایان کرد پاشان پێشمەرگەکان شوێنەکەیان جێهێشت و بێ زیان گەڕانەوە بنکەکانیان.

زانیاری زیاتر

شەڕى چیاى بەڕانشێ ١٩٨٦

شەڕى بەڕانشێ چالاکییەکى پارتیزانى هێزى پێشمەرگە بوو لەسەر ڕێگاى سەرەکى چیاى بەڕانشێ نزیک گوندى گرێ بیێ، لەو چالاکییەدا هێزێکى پێشمەرگەى ناوچەى زاخۆى پارتى دیموکراتى کوردستان لە ١٥ى تشرینى دووەمى ١٩٨٦ بۆسەیەکیان لەسەر ڕێگاى سەرەکى دانایەوە، بۆ لێدان لە ئۆتۆمبێلە سەربازییەکانى هێزەکانى ڕژێمى بەعسى داگیرکەر.

زانیاری زیاتر

شەڕى شیڤێ ١٩٨٧

شەڕى شیڤێ ڕووبەڕووبوونەوەى هێزى پێشمەرگە و هێزى چەکدارانى بەکرێگیراوى ڕژێمى بەعس لە ٢٥ى ئایارى ١٩٨٧، کە بە نیازى وێرانکارى و ڕوخاندنى گوندى شیڤێ هێرشیان کردە سەر گوندەکە، هێزى پێشمەرگەش بەرەنگاریان بووەوە و لە ماوەى دوو کاتژمێرى شەڕدا هێزى چەکدارانى بەکرێگیراو شکستیان خوارد و ڕایانکرد، چوار لاشەیان لە مەیدانى شەڕ بەجێهێشت.

زانیاری زیاتر

شەڕى گوندى بادێ ١٩٨٣

چالاکییەکى پارتیزانى هێزى پێشمەرگە دژى هێزەکانى ڕژێمى بەعسە، هێزێکى پێشمەرگەى لێژنەى ناوچەى دهۆک و ڕێکخراوەکانى هورمز مەلیک و تاهر زێوەیی لە شەوى ١١ لەسەر ١٢ى کانوونى یەکەمى ١٩٨٣ هێرشیان کردە سەر ڕەبایەى گوندى بادێ، لە ماوەیەکى کەمدا دەستیان بەسەرداگرت و ئاگریان تێبەردا، تەواوى سەربازانیان کوشت و چواریشیان بەدیل گرتن، پاشان شوێنەکەیان جێهێشت.

زانیاری زیاتر