شەڕی کۆسپی سپی

کاتێک کە پێشمەرگە زاڵ بوو بەسەر قەڵا (قشلە)ى ڕایات لە ١٢ی تەمووزى ١٩٦٢ دەڤەرى باڵەکایەتى بە تەواوى بوو بە بەشێک لە ناوچەى ئازادکراوى شۆڕشى ئەیلوول، ئەگەرچى لە چەند ناوچەى جیاجیادا بەتایبەتى کوێستانەکانى دەوروبەرى چیاى هەڵگورد چەکدارانى بەکرێگیراو (جاش) ناوە ناوە دەردەکەوتن بەنیازى نانەوەى پەشێوى، بەڵام هەر زوو لەلایەن هێزى پێشمەرگەوە پەرت و بڵاو دەکران و لە ناوچەکە دوور دەخرانەوە.


هێزێکى پێشمەرگە بە فەرماندەی مەحمود کاوانى و یاریدەرەکەى خورشید شێرە لە کۆسپی سپی و بەرزایی چیاى سیرینى ڕۆژهەڵاتى گوندى پیروسوان نزیک گوندى بەرسیرین لەسەر ڕێگاى هامڵتۆن جێگیر کرابوو، بە مەبەستى ڕێگریکردن لە ئەگەرى هەر هێرشێکى سوپاى حکومەت ئەگەر لە ڕواندزەوە نیازى هێرشبردنى هەبێت بۆ باڵەکایەتى، چونکە هەر لەو ناوچەیە بەتایبەتى لە کاتى گەمارۆى سەر قشلەى ڕایات سوپاى عێراق هێرشێکى گەورەى بۆ باڵەکایه‌تى ئەنجامدا بۆ شکاندنى گەمارۆى سەر قشلەکە، بەڵام لەلایەن پێشمەرگەوە تێکشکێندرا و فەوجێکى سەربازى بەتەواوى لەناو برا.

پاش ئەو شەڕە سوپاى عێراق چیتر نەیتوانى بەم ڕێگایەدا پەلامارى ناوچەکە بدات، بەڵام سریەیەکى سەربازى و چەند ڕەبایەى چەکدارى بەکرێگیراو (جاش) لە نزیک گوندى بەرسیرین و کۆسپی سپی جێگیر کردبوون، ئەو هێزەى پێشمەرگەش لە بەرامبەر ڕەبایەکانى سوپاى عێراق و چەکدارە بەکرێگیراوەکان سەنگەریان گرتبوو ژمارەیان ٢٠ پێشمەرگە بوون. شایانى باسە چەکدارەکان سەربە شێخ زەیتۆ بوون کە دوو بەرپرسیان هەبوون بەناوەکانى عەزیزخان و جبۆ، دیارە پەیوەندییان بە شۆڕشەوە هەبوو هەر بەو بۆنەیەوە زۆر جار لە ئازوقە و خواردەمەنى و فیشەک یارمەتی پێشمەرگەیان دەدا.

ڕۆژێک لە یەکێک لە سەنگەرەکانى پێشمەرگە لە بەرزایی چیاى سیرین کە دەیڕاونیە شوێنى سەربازگەى سوپاى عێراق لە بەرامبەر گوندى بەرسیرین، کاتێ کە سەربازەکان سەرقاڵى وەرگرتنى خواردنى نێوەڕۆ دەبن پێشمەرگەکان گاشەبەردێکى گەورە غلۆر دەکەنە خوارەوە و بەردەبێتەوە ناو سەربازگەکە و بەر مەنجەڵ و تەشتەکانى خواردن دەکەوێ، سەربازان ڕایانکرد و شوێنەکەیان بەجێهێشت بۆ ڕۆژى دوایی بەیەکجارى سەربازگەکیان چۆڵ کرد.

لە ٣١ى تەمووزى ١٩٦٢ ئەو هێزەى پێشمەرگە هەواڵى پێگەیشت کەوا حکومەت نیازى هێرشکردنی هەیە بۆ سەر سەنگەرەکانیان، ئەوە بوو لە ٢ى ئابى ١٩٦٢ کاتژمێر٥ى بەیانى هەواڵەکە پشتڕاست بووە و هێرشەکە دەستى پێکرد، پێشمەرگەکانیش ئامادەکارى بەرگریکردنیان کرد و دابەشى سەر چەند قۆڵیک بوون، وادیارە بە هۆى پەیوەندییان بە چەکدارانى شێخ زەیتۆ لە قۆڵى بەرى ئەمان مەترسیان نەبوو.

لە ئاماژەیەکدا هاتووە کە سەنگەرێکى سوپاى عێراق لەلایەن پێشمەرگەوە ئابلۆقە درابوو بۆیە حکومەت لەم هێرشەدا نیازى ئەوە بوو کە ڕزگاریان بکەن، بۆ ئەمەش داواى لە عزت سلێمان بەگ کردبوو کە هەڵمەتێکى سەربازى بۆ ئەو ناوچەیە بکەن، چونکە چەکدارەکانی بە ئازا و زیرەک ناویان دەرکردبوو، هەروەها ئاماژەکە ئەوەش دەخاتە ڕوو کە ئەمە دەرفەتێکى بۆ کەریم خانى برادۆست هێنابووە پێش کە لەو ماوەیەدا ڕیزەکانى شۆڕشى بەجێهێشتبوو پەیوەندى بە حکومەتەوە کردبوو تاوەکو لەو شەڕەدا بەشدارى بکات و ببێتە جێگاى باوەڕیان.

سەرەتا وەک هەموو جارێک و پلانی جەنگى هێرشەکە بە بۆردومانێکى سەختى سەنگەرەکان دەستى پێکرد بە تۆپ و فڕۆکەى هێرشبەر، پاشان لە سێ قۆڵەوە سوپا و چەکدارانى بەکرێگیراو پەلامارى پێشمەرگیاندا، تا کاتژمێر٣ى دواى نیوەڕۆى هەمان ڕۆژ سوپا و چەکدارەکان لە پەلامارەکەیاندا بەردەوام بوون پێشمەرگەش لە بەرگریکردن دابوو، بەڵام تا دەهات فیشەک و تەقەمەنیان کەم دەبوو.

دیارە سوپا و چەکدارى بەکرێگیراو (جاش) درکیان بەمە کردبوو بۆیە ویستیان پێشڕەوى بکەن بۆ سەر لوتکەى بەرزاییەک کە ئاڵاى لەسەر هەڵبدەن و سەرکەوتن بەسەر پێشمەرگەدا ڕابگەیەنن، پێشمەرگەکانیش خۆیانى بۆ مەڵاس دەدەن تا دەگەنە سەر بەرزاییەکە، لەوکاتەى کە سەرقاڵى هەڵدانى ئاڵا دەبن ئەمان هێرشیان دەکەنە سەر، چەند چەکدارێک دەپێکن و دەست بەسەر چەک و تەقەمەنیاندا دەگرن بەمەش دەتوانن ڕێژەیەکى فیشەک و تەقەمەنى دەستەبەر بکەن، پاشان هێرشى پێچەوانە دەست پێدەکەن و چەکدارەکان و سەربازە عێراقییەکان تێکدەشکێنن و ناچار بە ڕاکردنیان دەکەن، پێشمەرگەکانیش دوایان دەکەون تا پاشەکشەیان پێدەکەن بۆ ئەو شوێنەی کە لێیەوە هاتبوون.

دواى ئەوەى کە شەڕەکە ١٤ کاتژمێرى خایاند پێشمەرگە سەرکەوتنى بەسەر سوپا و چەکدارى بەکرێگیراودا تۆمار کرد، لاشەى ١٢سەرباز و٤ چەکدارى بەکرێگیراو لە مەیدانى شەڕەکەدا بەجێ دەمێنن، دوو پێشمەرگەش شەهید بوون هەر لە شوێنى شەهید بوونیاندا بە خاک سپێردران کە تا ئەمڕۆش گۆڕەکەیان لە هەمان شوێن ماوەتەوە.

دەستکەوتى پێشمەرگە لەو شەڕەدا بریتى بوو لە دەستبەسرداگرتنى ١٠ تفەنگى ئینگلیزى و ڕەشاشێکى برێن و ئامێرێکى بێتەل و دووربینێک.


سەرچاوەکان:

١- مسعود بارزانی، بارزانی و بزوتنەوەى ڕزگاریخوازی کورد، بەرگی سێیەم، بەشی یەکەم، شۆڕسی ئەیلوول ١٩٦١-١٩٧٥، چاپی یەکەم ٢٠٠٤.

٢- خورشید شێرە، خەبات و خوێن، بیرەوەریەکانی ساڵانی خەباتی پێشمەرگادەتی، چاپی سێیەم، هەولێر، ٢٠١٥.

٣- غازى عادل گەردى، پێشمەرگەیەک لە خزمەت ڕێبازى بارزانیدا حەجى بیڕۆخى، بەرگى یەکەم چاپى دووەم، تورکیا، ٢٠٢١.

٤- ئیسماعیل گوندەژۆرى، شۆرشى ئەیلول لە باڵەکایەتى، چاپخانەى رۆژهەڵاات، چاپى یەکەم، ٢٠١٨.

٥- زرار سلیمان بەگ دەرگەڵەیی، بیروەریەکانم لە ساڵانى ١٩٤٣-١٩٧٧دا.


بابەتی پەیوەندیدار

داستانی کۆڕێ ١٩٩١

داستانى کۆڕێ یەکێکە لەو شەڕ و ڕووبەڕوونەوە چارەنووسسازانەى کە پێشمەرگەی کوردستان لە ٧ – ١١ى نیسانى ١٩٩١ لە بەرانبەر سوپاى عێراق تومارى کرد، دواى ئەوەى سوپاى عێراق لە بەهارى ١٩٩١ لە بەرانبەر هێزى پێشمەرگەى بەرەى کوردستانى و شەپۆلی ناڕەزایی جەماوەرى ڕاپەڕیوى باشوورى کوردستان شکستى خوارد و تەواوى شار و شارۆچکەکانی باشووری کوردستان ڕزگارکران، زۆرى نەخایاند سوپای ڕژێم لەلایەن هێزى هاوپەیمانانەوە چراى سەوزى بۆ هەڵکرا و لە ٢٧ى ئادارى ١٩٩١ لە کەرکووکەوە زۆر بە دژوارى بەرەنگارى پێشمەرگە بووەوە ...

زانیاری زیاتر

شەڕی ئاڤا زێ ١٩٨٧

چالاکی هێزى پێشمەرگەى سنوورى لقی (١)ى دەڤەرى بادینان بوو لە ساڵى ١٩٨٧، کە هەستان بە هێرش کردن بۆ سەر یەکێک لە ڕەبایەکانى سەربازى سوپاى عێراق لە نزیک شارۆچکەى شێلادزێ لە سەر ئاڤا زێ، بە ماوەیەکى کەم دەستیان بەسەر ڕەبایەکەدا گرت و تەواوى سەربازانى کە لەو سەنگەرە لە ئەرکدا بوون کوژران، پێشمەرگەکانیش بە بێ زیان شوێنەکەیان بەجێ هێشت.

زانیاری زیاتر

داستانی خواکوڕک

شەڕ و ڕووبەڕووبوونەوەیەکى گەورەى نێوان هێزى پێشمەرگە و سوپاى ڕژێمى بەعس لە ١٩ى تەممووز تا ٥ى ئەیلوولى ١٩٨٨ لە ناوچەى خواکوڕکى دەڤەرى برادۆست ڕوویدا، بە مەبەستى دەست گرتن بەسەر ناوچەکانى ژێر دەسەڵاتى شۆڕش لە سێگۆشەى سنوورى (عێراق - ئێران - تورکیا)، سوپاى عێراق هێرشێکى گەورە و بەربڵاوی ئەنجام دا، لە ماوەى ٤٥ ڕۆژى شەڕ و هێرشکارى، هێزە چەکدارەکانى عێراق لەلایەن هێزى پێشمەرگەوە تێشکێندران و زیانى گەورەى گیانى و ماددیان بەرکەوت، لە ٥ى ئەیلوولى ١٩٨٨ بەهۆى چەند هۆکارێک ...

زانیاری زیاتر

شەڕی خێزاڤا ١٩٨١

لە ڕێکەوتی ٢٥ی ئایاری ١٩٨١ شەڕی خێزاڤا لە نێوان هێزی پێشمەرگە و سوپاى ڕژێمی عێراقدا ڕوویدا. کاتێک کە هێزێکى پێشمەرگەى سەربە لیژنەى ناوچەى زاخۆ لە گەڕانێکدا(جولە) بوون لە گوندەکانى ناوچەى باتیفاى دەڤەرى بادینان بۆ جێبەجێ کردنى ئەرکى پێشمەرگایەتى، لە گوندى خێزاڤا ڕووبەڕووى هێزێکى سەربازیی سوپای رژێمى بەعس بوونەوە، دواى شەڕێکى سەخت هێزێکى دیکەى سەربە لیواى باتیفا و دەشتى چیێی سوپای عێراق بەرەو شوێنى ڕوداوەکە بۆ پشتیوانى و هاوکاریى ئەو هێزەى کە لەگەڵ پێشمەرگە لەشەردا بوون، هاتن.

زانیاری زیاتر

شەڕ و بۆسەى زەمبیل فرۆش ١٩٨٠

شەڕى زەمبیل فرۆش یەکێکیترە لە ڕووبەڕووبوونەوەکانی هێزی پێشمەرگەی کوردستان لەگەڵ سوپای ڕژێمی بەعس. لە ٢٢ی ئازاری ١٩٨٠ لە دەڤەری باتۆفا، هێزێکی پێشـمەرگە لەسەر ڕێگایەکی سەرەکی بۆسەیەکیان بۆ هێزێکی سەربازیی سوپای عێراق دانایەوە، لە ئاکامدا هێزەکەی سوپا کەوتنە نێو بۆسەکەوە و زیانێکی زۆریان بەرکەوت. لەم کاتەدا هێزێکیتری سەربە لیواى باتوفای سوپای عێراق بۆ پشتیوانی و هاوکاریی هێزە تێکشکاوەکەیان گەیشتنە شوێنی ڕووداوەکە، بە گەیشتنیان شەڕ و پێکدادانێکی سەخت لە نێوان هێزەکەی پێشمەرگە و سەربازانی سوپادا ...

زانیاری زیاتر