شەڕی زاخۆ ١٩٧٤

حکومەتى عێراق لە بەهارى ١٩٧٤ شەڕی بەسەر کوردستاندا سەپاندەوە، هێرشێکى بەربڵاوى کردە سەر شارى زاخۆ، بە مەبەستى شکاندنى گەمارۆى هێزى پێشمەگە لە سەر سەربازگەیەکى سوپا لە شارەکە، دواى چەند هەفتەیەک لە هێرشى بەردەوامى سوپا بە پاڵپشتى تانک، تۆپ و فڕۆکەى جەنگى و چەکدارانى بەکرێگیراو (جاش) توانیان گەمارۆى سەر سەربازگەکە بشکێنن و بچنە ناو شارى زاخۆ.


بەر لە دەستپێکردنەوەى شەڕ، حکومەتى عێراق سیستەمى پاسەوانانى سنوورى هەڵوەشاندەوە کە بەشێک بوو لە ١١ى ئادارى ١٩٧٠، لە شوێنی ئەوان هۆزەکانى چەکدار کردن، لەو ماوەیەشدا سەربازگەیەکى سوپاى عێراق لە شارى زاخۆ بوونى هەبوو، کە حکومەتى عێراق لە ڕێککەوتنى ١١ى ئادار پاشگەز بووە خۆى لە جێبەجێکردنى بڕگە و ماددەکانى ڕێککەوتنەکە دزیەوە و جارێکى دیکە شەڕی بەسەر کورددا سەپاندەوە، دەستى کرد بە بۆمبارانکردنى شار و شارۆچکەکانى کوردستان و هێرشى سەربازى بۆ سەر ناوچەکانى ژێر دەسەڵاتى شۆڕش دەستپێکرد، سەربازگەى سوپاى عێراق لە زاخۆ لە لایەن هێزى پێشمەرگەى زاخۆ بە فەرماندەى عیسا سوار گەمارۆ درا، نزیکەى هەزار سەربازى تێدا بوو.


فیرقەى چوارى سوپاى عێراق بە فەرماندەى عەمید ڕوکن عەبدولجەبار ئەسەدى لە ٢٦ى ئادارى ١٩٧٤ بەمه‌بەستى ئەنجامدانى هێرشێکى بەربڵاو لە موسڵەوە بەرەو شارى زاخۆ پێشکەوت، تاکو٣٠ى نیسانى ١٩٧٤ بەردەوام بوو لە بۆمبارانکردنى شارەکە، هەر لە دەڤەرى بادینان جگە لە زاخۆ لە ٢٥ى نیسانى ١٩٧٤ شارى دهۆکیش کەوتە بەر پەلامار و بۆردومانى سوپا، حکومەت بەوەشەوە نەوەستا لە سەرەتاى دەستپێکردنەوەى شەڕ وەزارەتى بەرگرى عێراق بڕیاریدا بە دووبارە دروستکردنەوەى فەوجى (جاش) کە ڕاستەوخۆ سەربە سوپاوە بن، هەروەها دانانى ئەفسەرێکى سەربازى بۆ هەر فەوجێکى بەکرێگیراوان وەکو فەرماندەى فەوج و سەرۆکى بەکرێگیراوانیش بوو بە ڕاوێژکارى ئەفسەرەکە، ژمارەیان نزیکەى ٦٠٠٠ چەکدار بوو لە هۆزەکانى سورچى و هەرکی و زێبارى و برادۆست و خۆشناو هتد..  

مەبەستى سوپاى عێراق لەو هێرشەدا شکاندنى گەمارۆى پێشمەرگە بوو لەسەر سەربازگەى ناوبراو و دەستگرتن بەسەر شارەکە بە پاڵپشتى تانک و تۆپ و زرێپۆش و بالەفڕى جەنگى، سەرەتا پێشڕەوییەکانى سوپا بەبێ هیچ بەربەستێک بەردەوام بوو تا گەیشتنە نزیک دەڤەرەکە، بەڵام لە گەلى زاخۆ پێشمەرگەکانى هێزى زاخۆ بەرەنگاریان بوونەوە و بەرگریان کرد تاکو پێشڕەوییەکانى سوپا بوەستێنن و دواجار تێکیان بشکێنن، سەرەڕاى ئەوەى کە هێزى پێشمەرگە سەنگەریان باش گرتبوو بە هاوەن تۆپبارانى هێرشى سوپا و سەربازگەى گەمارۆدراویان دەکرد، بەڵام لەبەر گەورەیی قەبارەى هێزەکانى حکومەت لە زۆرى ژمارەى سەرباز و چەکى قوڕسى پێشکەوتووى وەک تانک و زریپۆش، پێشمەرگە نەیتوانى زیاتر لە چەند هەفتەیەک هێزە گەورەکەى سوپاى عێراق بوەستێنى، دواى زیانێکى زۆر لە سەرباز و تێکشکاندنى تانک و کەلوپەلى سەربازى، سوپا توانى گەمارۆى سەر سەربازگە بشکێنێ و لە ١ى ئایار دەستى بەسەر شارى زاخۆدا گرت.

سوپاى عێراق بەمەشەوە نەوەستا بەڵکو دەستڕیژى گوللەیان کردە سەر هاوڵاتیانى سڤیلى شارەکە، لە ئەنجامدا ٦٣ شەهید و١٥٠ بریندارى لێ کەوتەوە، دواى ئەوەى کە سوپا چووە ناو شارى زاخۆ هێزى پێشمەرگە پاشەکشەیان کرد بۆ گوندەکانى دەوروبەر، بنکە و بارەگایان لە گەلى هارینا دانا لە گوندى ئەرمشێ، جارێکى دیکە هێڵێکى دیکەى بەرگرى دروست کرد تاکو ڕێگرى بکەن لە پێشڕەوی و هێرشەکانى سوپا، لە شارى دهۆکیش بەر لە هێرشى سوپا پێشمەرگە بەرەو گەلى دهۆک ڕۆیشتن بارەگاى هێزیان لە گوندى باخورنیفى دانا و هێڵى بەرگریان دامەزراند، سوپاى عێراق هێرشى بەربڵاوى کردە سەر گەلى دهۆک و چیاى کێلى شەدایێ بەڵام نەیتوانى هیچ بەرەو پێشوەچوونێک بەخۆوە ببینى و هێرشەکانى تێکشکان.


سەرچاوەکان:   

١- هۆژین مەسعود سەرنى، شورەشا ئیلونێ ل دەڤەرا بەهدینان ١٠٦١- ١٩٧٥، چاپى یەکەم، ٢٠١٨.

٢- سه‌نگه‌ر ئيبراهيم خۆشناو، ڕووداوه‌ سه‌ربازيه‌كانى شۆڕشى ئه‌يلوول ١٩٧٠-١٩٧٥، چاپى يه‌كه‌م، هه‌ولێر، ٢٠٢٢.

٣- کاروان جوهر محمد، ئیدریس بارزانى ١٩٤٤- ١٩٨٧ ژیان و ڕۆلى سیاسیى و سەربازى لە بزوتنەوەى ڕزگاریخوازى کورددا، چاپخانەى هێڤی، هەولێر، ٢٠١٩.

٤- شەوکەت مەلا ئیسماعیل حەسەن،  ڕۆژانێک لە مێژووى شۆرشى ئەیلوول، چاپخانەى وەزارەتى پەروەردە، هەولێر – ٢٠٠٧.

 


بابەتی پەیوەندیدار

شەڕى ڕەبایەى گرێ ئیسفکا ١٩٨١

چالاکییەکى پارتیزانى بوو کە هێزێکى پێشمەرگە لە شەوێکى تشرینى دووەمى ١٩٨١ هێرشیان کردە سەر ڕەبایەى گرێ ئیسفکا لە دەڤەرى بەروارى باڵا، لە ماوەیەکى کەمدا توانیان دەستى بەسەردا بگرن و ژمارەیەک سەربازى ڕەبایەکەیان کوشت و دەستیان بەسەر چەک و تەقەمەنى و کەلوپەلى سەربازیدا گرت، پاشان شوێنەکەیان بەجێهێشت و گەڕانەوە بنکەکانیان.

زانیاری زیاتر

شەڕی دەڤەری سندیا ١٩٨٧

ئەم شەڕە لە ئەنجامى هێرشێکى بەربڵاوى سوپاى عێراق بە پاڵپشتى تانک و تۆپ و فڕۆکەى جەنگى و جاشەکان بۆ سەر دەڤەرا سندیا ڕوویدا، هێزى پێشمەرگەى کوردستان بۆ پاراستنى ناوچەکە لە ڕوخان و وێرانکارى گوندەکان، لە ٥ى نیسانى ١٩٨٧ ڕووبەڕووى هێزەکانى حکومەت بووەوە، ئەنجامى شەڕەکە بە سەرکەوتنى هێزى پێشمەرگە و شکستى هێزە عێراقیەکان کۆتایی هات.

زانیاری زیاتر

شەڕی گوندى بانە سوور ١٩٨٤

چالاکییەکى هێزى پێشمەرگەى کوردستانە لە نزیک گوندى بانەسوورى دەوروبەرى دهۆک لە دەڤەرى بادینان، کاتێک کە هێزێکى پێشمەرگەى سەربە ڕێکخراوى ڕێنجبەران بۆسەیەکیان لەسەر جاددەى سەرەکى مانگێشکێ دانایەوە، ئۆتۆمبێلێکى چەکدارانى بەکرێگیراو(جاش) کەوتە بۆسەکەوە و بە ماوەیەکى کەم دەستى بەسەردا گیرا و تەواوى سەرنشینانى کوژران و دەست بەسەر تەواوى چەکەکانیاندا گرت.

زانیاری زیاتر

شەڕى گەلنازکێ

شەڕى گەلنازکێ ڕووبەڕووبوونەوەى هێزى پێشمەرگە لەگەڵ هێزێکى گەورەى سوپاى عێراق و چەکدارانى بەکرێگیراو بوو، بە پاڵپشتى تانک و تۆپ و فڕۆکەى جەنگى لە ٢٤ ئابى ١٩٨٤، لە ئەنجامى هێرشێک کە حکومەتى بەعس کردیە سەر چەند ناوچەیەکى زاخۆ لە دەڤەرى بادینان، دواى هەشت ڕۆژ هێرش و پەلامارى بەردەوام، هێزەکانى حکومەت دووچارى شکستى گەورە بوون و زیانێکى زۆرى گیانى و ماددیان پێگەیشت.

زانیاری زیاتر

شەڕى ڕەبایەى دوازدە ملانێ

شەڕى ڕەبایەى دوازدە ملانێ شەڕى ڕەبایەى دوازدە ملانێ چالاکییەکى پارتیزانیى هێزى پێشمەرگەى سنوورى دەڤەرى بادینان بوو، هێزێکى هاوبەشى هەردوو ڕێکخراوى ڕێنجبەران و شەهید حەمید، سەربە لێژنەى ناوچەى زاخۆى پارتى دیموکراتى کوردستان، لە نزیک زاخۆ هێرشیان کردە سەر ڕەبایەکى سەربازى و لە ماوەیەکى کەمدا توانیان دەستی بەسەردا بگرن و گورزێکى گەورە بە سەربازانى ڕەبایەکە بگەیەنن، پاشان دەست بەسەر چەک و جبەخانە و بڕێکى زۆر کەلوپەلى سەربازیدا گیرا و دواتر گەڕانەوە شوێنەکانی خۆیان.

زانیاری زیاتر