شەڕی خان تاووس

پاش ئه‌وه‌ی كه‌ كۆماری كوردستان تووشی نسكۆ ده‌بێت و هێزی بارزانییه‌كان به‌ سه‌ركردایه‌تی مه‌لامسته‌فا بارزانی، بڕیار ده‌ده‌ن كه‌ بۆ جارێكی دیكه‌ بگه‌ڕێنه‌وه‌ زێدی خۆیان...


پاش ئه‌وه‌ی كه‌ كۆماری كوردستان تووشی نسكۆ ده‌بێت و هێزی بارزانییه‌كان به‌ سه‌ركردایه‌تی مه‌لامستەفا بارزانی، بڕیار ده‌ده‌ن كه‌ بۆ جارێكی دیكه‌ بگه‌ڕێنه‌وه‌ زێدی خۆیان، له‌ ڕێگای گه‌ڕانه‌وه‌ تووشی ژماره‌یه‌ك شه‌ڕ و پێكدادان له‌ گه‌ڵ هێزه‌كانی سوپای ئێران و هۆزه‌ كورد و توركه‌كانی لایه‌نگری حكومه‌ت ده‌بنه‌وه‌، له‌ ئه‌نجامی ئه‌و شه‌ڕ و به‌رگریانه‌ ژماره‌یه‌ك له‌ بارزانییه‌كان شه‌هید و بریندار ده‌بن و له‌ لایه‌كی دیكه‌یش ده‌توانن زیانێكی زۆر به‌ هێزی ئێران بگه‌ینن. دوای ده‌ركردن بڕیاری شه‌ڕكردن له‌ گه‌ڵ بارزانییه‌كان، سوپای ئێران ده‌توانێت له‌ ١٥ی ئاداری ١٩٤٧ به‌ سوود وه‌رگرتن له‌ هێزی پیاده‌ی قه‌ره‌پاپاخ و سه‌ربازانی هێزی كرماشان به‌ بێ شه‌ڕكردن به‌رزاییه‌كانی قه‌ڵای خان تاووس داگیر بكات و ئه‌و داگیركردنه‌يه‌ش ده‌بێته‌ هۆی ئه‌وه‌ی كه‌ سوپای ئێران سوود له‌ گرنگی ئه‌و شوێنه‌ وه‌ربگرێت و له‌ كاتژمێر ١١ی به‌یانی به‌ یارمه‌تی هێزی تۆپخانه‌ ناوچه‌ی وه‌زنەیش له‌ لایه‌ن سوپای ئێران داگیر ده‌كرێت.

 له‌و ده‌مه‌ ژماره‌یه‌ك له‌ هێزه‌كانی بارزانی كه‌ له‌ دربه‌ندی شه‌یتان ئاباد بوون ده‌گه‌نه‌ ئه‌و شوێنه‌ و له‌ لای به‌رزاییه‌كانی وه‌زنه‌ بۆ لای قه‌ڵای خان تاووس ده‌كه‌ونه‌ ڕێ و له‌وێ په‌لاماری هێزی ئێران و توركه‌كانی هۆزی قه‌ره‌پاپاخ ده‌ده‌ن و ده‌یانشكێنن و ده‌توانن چه‌ند كه‌سێكیان لێ بكوژن و بریندار بكه‌ن كه‌ یه‌كێكیان فه‌رمانده‌یه‌كی هێزی ئێران به‌ ناوی تیموری بووه‌، به‌ڵام له‌ گه‌ڵ هه‌موو ئه‌و دلاوه‌رییه‌ی كه‌ هێزی بارزانی له‌و شه‌ڕه‌ نواندی به‌ هۆی ئه‌وه‌ی كه‌ هێزی یارمه‌تی‌ پێكهاتبوو له‌ لقی ٣ی به‌تالیۆنی كه‌بیری به‌ فه‌رمانده‌یی ملازمی یه‌كه‌م ناسری پوور بۆ سه‌ربازه‌ ئێرانییه‌كان ده‌گاته‌ وه‌زنه‌ و قه‌ڵای خان تاووس و هه‌روه‌ها به‌ هۆی ئه‌و تۆپبارانه‌ی كه‌ له‌ لایه‌ن سوپای ئێران ده‌كرایه‌ سه‌ر هێزی بارزانی، ئه‌و چه‌كدارانه‌ بۆ پاراستنی گیانی خۆیان بۆ به‌رزاییه‌كانی پیرناسر و گوندی دەربەند پاشه‌كشه‌ ده‌كه‌ن و هه‌روه‌ها قه‌ڵای چواربتیش ده‌كه‌وێته‌ ده‌ستی ئه‌و هۆزانه‌ی كه‌ یارمه‌تی هێزی ده‌وڵه‌تیان ده‌دا.

له‌ درێژه‌ی ئه‌و شه‌ڕه‌ كه‌ له‌ چه‌ند ناوچه‌یه‌ك به‌رده‌وام بوو، به‌شێك له‌ هێزی ئێران به‌ فه‌رمانده‌یی سه‌رهه‌نگ ئه‌نساری هێرش ده‌كه‌نه‌ سه‌ر گوندی قه‌ڵاتان و له‌و شه‌ڕه‌یش هێزی ئێران تۆپبارانی ناوچه‌كه‌ ده‌كات و له‌ ئه‌نجامی ئه‌و بۆردومانه‌ سوڵتان ئاغا‌ برای حه‌مەد ئاغای مێرگه‌سۆری شه‌هید ده‌بێت. به‌ داگیركردنی ئه‌و ناوچه‌یه‌ش مه‌ترسییه‌كی گه‌وره‌ بۆ سه‌ر شنۆ و گونده‌كانی ده‌شتی شنۆ كه‌ بارزانییه‌كان تێیدابوون دروست ده‌بێت.


سه‌رچاوه‌كان:

١- حسین علی رزم آرا، فرهنگ جغرافیایی ایران(آبادیها)استان 3و4آذربایجان،تهران، انتشارات دایره‌ جغرافیایی ستاد ارتش،1330.

٢- عه‌باس غه‌زالی میرخان،له‌ مه‌هاباده‌وه‌ تا  گاده‌ر،هه‌ولێر،چاپخانه‌ی مناره‌،چاپی دووه‌م،2007.

٣- سپهبد محمد كاظمی.سرهنگ 2ستاد منوچهر البرز،تاریخ پنجاه ساله‌ نیروی زمینی شاهنشاهی ایران،تهران،2535.

٤- زرار سلێمان به‌گ ده‌رگه‌ڵه‌یی،بیره‌وه‌رییه‌كانم له‌ ساڵانی(1943-1977)، سلێمانی،چاپخانه‌ی ڕه‌هه‌ند،2002.

 


[1] - شه‌یتان ئاباد:ceytan-abadگوندێك له‌ میردێی دۆل له‌ ناحیه‌ی سنووری شاری ڕزائیه‌، ده‌كه‌وێته‌ دوری 46 كیلۆمه‌تر له‌ باشوری ڕۆژهه‌ڵاتی ڕزائیه‌-5/2كیلۆمه‌تری ڕۆژئاوای ڕێگای ڕزائیه‌ بۆ مه‌هاباد،له‌ بناری چیایه‌،دانیشتوانی توركن.

[2] - چواربت: cahar-botگوندیك له‌ میردیی سنوری ناحیه‌ی شنۆ له‌ شاری ڕزائیه‌، ده‌كه‌وێته‌ دوری 5/16 كیلۆمه‌تر له‌ باشوری ڕۆژهه‌ڵاتی شنۆ-5/8 كێلۆمه‌تری باشوری ڕێگای شنۆ بۆ نه‌غه‌ده‌، ناوچه‌یه‌كی كوێستانییه‌ وكه‌ش و هه‌وایه‌كی ساردی هه‌یه‌ و دانیشتوانی كورده‌.

 


بابەتی پەیوەندیدار

داستانی کۆڕێ ١٩٩١

داستانى کۆڕێ یەکێکە لەو شەڕ و ڕووبەڕوونەوە چارەنووسسازانەى کە پێشمەرگەی کوردستان لە ٧ – ١١ى نیسانى ١٩٩١ لە بەرانبەر سوپاى عێراق تومارى کرد، دواى ئەوەى سوپاى عێراق لە بەهارى ١٩٩١ لە بەرانبەر هێزى پێشمەرگەى بەرەى کوردستانى و شەپۆلی ناڕەزایی جەماوەرى ڕاپەڕیوى باشوورى کوردستان شکستى خوارد و تەواوى شار و شارۆچکەکانی باشووری کوردستان ڕزگارکران، زۆرى نەخایاند سوپای ڕژێم لەلایەن هێزى هاوپەیمانانەوە چراى سەوزى بۆ هەڵکرا و لە ٢٧ى ئادارى ١٩٩١ لە کەرکووکەوە زۆر بە دژوارى بەرەنگارى پێشمەرگە بووەوە ...

زانیاری زیاتر

شەڕی ئاڤا زێ ١٩٨٧

چالاکی هێزى پێشمەرگەى سنوورى لقی (١)ى دەڤەرى بادینان بوو لە ساڵى ١٩٨٧، کە هەستان بە هێرش کردن بۆ سەر یەکێک لە ڕەبایەکانى سەربازى سوپاى عێراق لە نزیک شارۆچکەى شێلادزێ لە سەر ئاڤا زێ، بە ماوەیەکى کەم دەستیان بەسەر ڕەبایەکەدا گرت و تەواوى سەربازانى کە لەو سەنگەرە لە ئەرکدا بوون کوژران، پێشمەرگەکانیش بە بێ زیان شوێنەکەیان بەجێ هێشت.

زانیاری زیاتر

داستانی خواکوڕک

شەڕ و ڕووبەڕووبوونەوەیەکى گەورەى نێوان هێزى پێشمەرگە و سوپاى ڕژێمى بەعس لە ١٩ى تەممووز تا ٥ى ئەیلوولى ١٩٨٨ لە ناوچەى خواکوڕکى دەڤەرى برادۆست ڕوویدا، بە مەبەستى دەست گرتن بەسەر ناوچەکانى ژێر دەسەڵاتى شۆڕش لە سێگۆشەى سنوورى (عێراق - ئێران - تورکیا)، سوپاى عێراق هێرشێکى گەورە و بەربڵاوی ئەنجام دا، لە ماوەى ٤٥ ڕۆژى شەڕ و هێرشکارى، هێزە چەکدارەکانى عێراق لەلایەن هێزى پێشمەرگەوە تێشکێندران و زیانى گەورەى گیانى و ماددیان بەرکەوت، لە ٥ى ئەیلوولى ١٩٨٨ بەهۆى چەند هۆکارێک ...

زانیاری زیاتر

شەڕی خێزاڤا ١٩٨١

لە ڕێکەوتی ٢٥ی ئایاری ١٩٨١ شەڕی خێزاڤا لە نێوان هێزی پێشمەرگە و سوپاى ڕژێمی عێراقدا ڕوویدا. کاتێک کە هێزێکى پێشمەرگەى سەربە لیژنەى ناوچەى زاخۆ لە گەڕانێکدا(جولە) بوون لە گوندەکانى ناوچەى باتیفاى دەڤەرى بادینان بۆ جێبەجێ کردنى ئەرکى پێشمەرگایەتى، لە گوندى خێزاڤا ڕووبەڕووى هێزێکى سەربازیی سوپای رژێمى بەعس بوونەوە، دواى شەڕێکى سەخت هێزێکى دیکەى سەربە لیواى باتیفا و دەشتى چیێی سوپای عێراق بەرەو شوێنى ڕوداوەکە بۆ پشتیوانى و هاوکاریى ئەو هێزەى کە لەگەڵ پێشمەرگە لەشەردا بوون، هاتن.

زانیاری زیاتر

شەڕ و بۆسەى زەمبیل فرۆش ١٩٨٠

شەڕى زەمبیل فرۆش یەکێکیترە لە ڕووبەڕووبوونەوەکانی هێزی پێشمەرگەی کوردستان لەگەڵ سوپای ڕژێمی بەعس. لە ٢٢ی ئازاری ١٩٨٠ لە دەڤەری باتۆفا، هێزێکی پێشـمەرگە لەسەر ڕێگایەکی سەرەکی بۆسەیەکیان بۆ هێزێکی سەربازیی سوپای عێراق دانایەوە، لە ئاکامدا هێزەکەی سوپا کەوتنە نێو بۆسەکەوە و زیانێکی زۆریان بەرکەوت. لەم کاتەدا هێزێکیتری سەربە لیواى باتوفای سوپای عێراق بۆ پشتیوانی و هاوکاریی هێزە تێکشکاوەکەیان گەیشتنە شوێنی ڕووداوەکە، بە گەیشتنیان شەڕ و پێکدادانێکی سەخت لە نێوان هێزەکەی پێشمەرگە و سەربازانی سوپادا ...

زانیاری زیاتر