داستانی چیای سەفین نیسانی ١٩٧٤

لە حوزەیرانى ١٩٧٤ حکومەتى عێراق هێرشى کردە سەر چیاى سەفین، هەرچەندە پێشمەرگە لە بەرگریدا بوون، بەڵام بەردەوامى هێرشەکانى حکومەت و پڕچەکى سوپا و ماندوو بوونى هێزى پێشمەرگە، وایکرد کە نەتوانن درێژە بە خۆڕاگرى بدەن لەو چیایەدا، بۆیە فەرماندەکانى پێشمەرگەى ئەو میحوەرەى شەڕ بڕیارى کشانەوەیان بۆ کونەفلوسەى پشت چیاى هەورێ دا، لەوێ هێڵێکى بەرگریان دانا تا نسکۆى شۆڕش لە بەهارى ١٩٧٥.


 دواى چوار ساڵى ئاگربەست لە ژێر سێبەرى ڕێکەوتننامەى ١١ى ئادارى ١٩٧٠ لە نێوان سەرکردایەتى شۆڕشی ئەیلوول و حکومەتى بەعس، بەڵام لە نیسانى ١٩٧٤ گفتوگۆ و دانوستانەکان گەیشتنە بن بەست، بەعس لە بەڵێنەکانى پاشگەز بووەوە و جارێکى دیکە هێرش و پەلامارەکانى بۆ سەر کوردستان دەست پێکردەوە، چونکە لە نیسانى ١٩٧٢ لەگەڵ یەکێتى سۆڤیەت پەیماننامە دۆستایەتى و هاوکارى مۆر کرد، لەم نێوانەدا هێزەکانى بە پێشکەوتووترین چەکى سەردەم کە لە یەکێتى سۆڤیەتى دەستکەوت پڕ چەککردن، وەک (فڕۆکەى TU22  و سیخۆى مێک، هەروەها ٢٥ تۆپى ١٢٠ ملم و ١٥٢ ملم و موشەکى سام و تانکى T62) جگە لەوەش خۆماڵى کردنى نەوت لە ساڵى ١٩٧٢ هاوتەریب لەگەڵ بوارى سەربازى بوارى ئابووریشى بوژایەوە ئیتر هەواى لەناو بردنى شۆڕشى کوردى لە ناخیدا جووڵایەوە.     

کاتێک کە سوپاى عێراق هێرشى کردە سەر کوردستان، هێزى سەفین فەرمانى پێکرا لە چیاى سەفین بەرگرى بکەن، بۆ ئەوەى ڕێگە نەدەن لەو میحوەرەوە سوپا پێشڕەوى بکات، هەرچەندە هەندێک ڕەبایەى سوپا بەر لە دەستپێکردنى شەڕ لە چیاکە بوونیان هەبوو، بەڵام فەرماندەى هێزى دەشتى هەولێر بۆ بەهێزکردنى هێڵى بەرگرى چیاى سەفین فەرمانی بە بەتالیۆنێکی هێزەکەى کرد بە فەرماندەى سەید کاکە و دوو لقى بەتالیۆنەکەى کە بەرپرسەکەیان مام حەمەدەمین و عەریف ئەبو زێد بوون، ئەم هێزەى پێشمەرگە چوونە سەر چیا بە تۆپێکى ١٠٧ملم و دۆشکەیێکەوە، سێ جار هێرشیان کردە سەر یەکێک لە ڕەبایەکانى سوپا، بەڵام سەرکەوتوو نەبوون بەهۆى بۆردومانى فڕۆکە و تۆپبارانى سوپا و بەفر و سەرماوە کە هێشتا لە هەندێ شوێنى چیاکە هەر مابوو.

دواى ماوەیەک لە ناردنى ئەو بەتالیۆنەى پێشمەرگە، فارس باوە فەرماندەى ھێزى دەشتى هەولێر بۆى ڕوون بووە کە لە شوێنى نیمچە دەشتایدا تواناى ڕووبەڕووبوونەوەى تانک و زرێپۆشەکانى سوپاى عێراقی نیە، بڕیاریدا کە تەواوى هێزەکەى بگوازێتەوە چیاى سەفین، بەو پێیەى کە زانیارى هەبوو حکومەت  نیازى گرتنى چیاکەى هەیە. 

لە حوزەیرانى ١٩٧٤ سوپاى عێراق هێرشێکى چڕ و پڕی بۆ سەر چیای سەفین دەستپێکرد، لقێکى هێزى پێشمەرگە بە فەرماندەی فارس باوە نێردرایە سەر شاخى ئاوەگرد، ئەرکى بەتالیۆنى سەید کاکەش پارێزگارى هێڵى بەرگرى کانى سمایلى پشت ناحیەى هیران بوو، دواى چەند ڕۆژێکى هێرش و پەلامارى سوپا و بەرگرى پێشمەرگە هێزى سەفین شکا و چیایەکە دەستى بەسەردا گیرا، لەگەڵ شکانى ئەو قۆڵەى هێڵى بەرگرى هێرشى حکومەت لەسەر شاخى ئاوەگرد توندتر بوو، لقی نایف باوە ١٤ شەهید و ٢٠ بریندارایاندا لەگەل ئەوەشدا لە بەرگرییەکى بەهێزدا بوون. دواى گیرانى چیاى سەفین هێزى پێشمەرگە کشایەوە گوندى کونە فلوسەى پشت چیاى هەورێ. لە ئاماژەیەکى دیکەدا هاتووە کە پێشمەرگە لە گوندەکانى سوسێ و سماقولى گرتک و سماقولى گەلى چیاى بەنەباوى بنارى سەفین کشایەوە زیاتر لە مانگێک بوو لەشەڕدا بوو، هەر لە چیاى دیدەوانەوە تا دەگاتە چیاى سەفین کە دوورى نێوانیان زیاتر لە ٥٠کم دەبێت قۆناغ بە قۆناغ شەڕى خوێناوى لێ دەکرا و زیانى گیانى لە کوژراو و بریندار زۆر بوو، پێشمەرگە زۆر ماندوو بوو تواناى بەرگرى لاواز بوو. ڕۆژانە هێزى ئاسمانى حکومەت بە خەستى بۆردومانى سەنگەرەکانى پێشمەرگەى دەکرد، بۆیە بڕیارى کشانەوە درا.

دواى ئەوەى کە هێزى پێشمەرگە کشایەوە بۆ چیاى هەورێ سوپاى عێراق لە هێرش و پێشڕەویدا هەر بەردەوام بوو بۆ داگیرکردنى ناوچەکە، جارێکى دیکە لە نزیک چیاى ناوبراو شەڕ دەستى پێکردەوە، لە سەرەتادا بەشێک لە هێزەکان کە ورەیان تەواو داتەپى بوو لەبەر پاشەکشەى جارى یەکەم، جارێکى تر سەنگەرەکانیان چۆل کردن، بەڵام هێزێکى پێشمەرگە بە فەرماندەیى سەید کاکە بواریان بە پێشڕەویەکانى سوپاى عێراق بڕی و زیانێکى زۆریان پێ گەیاندن، ئیتر چیاى هەورێ لەبەر دەستى پێشمەرگە مایەوە تا نسکۆى شۆڕش ساڵى ١٩٧٥.


سەرچاوەکان:

١- عومەر عوسمان، ژیانى کوردێک، بەرگى یەکەم و دووەم، چاپخانەى موکریان، چاپى دووەم، هەولێر- ٢٠٠٨.

٢- مسعود بارزانی، بارزانی و بزوتنەوەى ڕزگاریخوازی کورد، بەرگی سێیەم، بەشی دووەم، شۆڕسی ئەیلوول ١٩٦١-١٩٧٥، چاپى یەکەم – هەولێر،  ٢٠٠٤.

٣- سەید کاکە، بیرەوەرى پێشمەرگەیەک، چلپخانەى وەزارەتى ڕۆشنبیرى، چاپى یەکەم، هەولێر- ١٩٩٧.

٤- سه‌نگه‌ر ئيبراهيم خۆشناو، ڕووداوه‌ سه‌ربازيه‌كانى شۆڕشى ئه‌يلوول ١٩٧٠-١٩٧٥، چاپى يه‌كه‌م، هه‌ولێر، ٢٠٢٢.

٥- خوڕشید شێرە، خەبات و خوێن، بیرەوەریەکانى ساڵانى پێشمەرگایەتى، چاپخانەى حاجى هاشم، چاپى سێیەم، هەولێر – ٢٠١٥.

٦- کاروان جوهر محمد، ئیدریس بارزانى ١٩٤٤- ١٩٨٧ ژیان و ڕۆلى سیاسیى و سەربازى لە بزوتنەوەى ڕزگاریخوازى کورددا، چاپخانەى هێڤی، هەولێر - ٢٠١٩.


بابەتی پەیوەندیدار

شەڕى پردەکەى چۆمى دەرەدوینە لە تەمووزى ١٩٦٣

ئه‌و شەڕە لە سەر ڕێگاى نێوان مەیدان و دەربەندیخان لە کاتێکدا ڕوویدا، کە هێزى پێشمەرگە ویستى ڕێگا لە کاروانێکى سەربازى سوپاى عێراق بگرێت کە بە ڕێگاى جەلەولا- دەربەندیخان بەرەو بەغدا تێدەپەڕی، لە شەڕەکەدا سوپاى عێراق و چەکدارانى بەکرێگیراو زیانێکى گیانى زۆریان پێکەوت، کاروانە سەربازیەکەش ڕۆژی یەکەم نەیتوانى تێپەڕێ بەڵکو بۆ ڕۆژى دوایی دەرباز بوو.

زانیاری زیاتر

شەڕی مەندیل

شەڕى مەندیل، هێرشێکى هێزى پێشمەرگەى کوردستان بۆ سەر بارەگاى فەوجى تایبەتى ٦ لە مەندیلى دوورى ٥ کم لە شارى چەمچەمال بوو کە لە شەوى ١٠ لەسەر١١ى کانوونى دووەمى ١٩٨٨، دواى شەڕێکى گەرم توانیان دەست بەسەر بارەگاى فەوجدا بگرن و ژمارەیەک چەکدار بکوژن و ژمارەیەکیش بەدیل بگرن هەروەها بڕێکى زۆرى چەک و تەقەمەنى و کەلوپەل و تفاقى سەربازى دەستکەوتى هێزى پێشمەرگە بوون.

زانیاری زیاتر

شەڕی بەرۆشکێ

شەڕى بەڕۆشکێ چالاکییەکى دیکەى هێزى پێشمەرگە بوو دژ بە دامودەزگا ئەمنیەکانى ڕژێمى بەعس، هێزێکى پێشمەرگەى لێژنەى ناوچەى دهۆک بە فەرماندەى محەمەد مراد، لە یەکێک لە شەوەکانى بەهارى ١٩٨٣ لە ناو شارى دهۆک بۆسەیەکیان دانایەوە،

زانیاری زیاتر

شەڕی باگێڕا ١٩٨٣

ئەو شەڕە چالاکییەکى دیکەى هێزێکى پێشمەرگەى کوردستان لە سنوورى لێژنەى ناوچەى دهۆکى پارتى دیموکراتى کوردستانە. لەو شەڕەدا ٢٥ پێشمەرگە لە شەوى ١٩ لەسەر٢٠ی نیسانی ١٩٨٣ لەسەر ڕێگاى باگێڕا–سوارەتوکا بۆسەیەکیان بۆ هێزەکانى سوپاى عێراق دانایەوە،...

زانیاری زیاتر

لێدانى ڕەبایەى گردى بیێ ١٩٨٥

لێدانى ڕەبایەى گردى بیێ چالاکییەکى هێزى پێشمەرگەى کوردستان بوو دژ بە هێزى سەربازی ڕژێمى بەعس، لە ٢٨ی ئابی١٩٨٥ هێزێکى پێشمەرگەى سەربە لێژنەى ناوچەى زاخۆى پارتى دیموکراتى کوردستان، هێرشیان کردە سەر بنکەى سەربازى گردی بیێ لە ناوچەى گولیاى دەڤەرى بادینا، بەڵام نەیانتوانى دەستى بەسەردا بگرن بەهۆى بوونى مینێکى زۆر لە دەوروبەری ڕەبایەکە و تەقینەوەی بە ژمارەیەک پێشمەرگەدا، زیانى زۆرى پێگەیاندن لە شەهید و بریندار، بەو هۆیەوە دەستیان لە گرتنى ڕەبایەکە هەڵگرت و تەرمى شەهید و بریندارەکانیان دەربازکردن.

زانیاری زیاتر